SKAŁY OSADOWE

Rodzaje skał osadowych:

• Okruchowe (klastyczne) – 80-85%

• Organogeniczne i chemiczne:

  • Węglanowe (10-15%)

  • Krzemionkowe

  • Organiczne

  • Ewaporaty

• Piroklastyczne

Skały osadowe:

• Zajmują 75% powierzchni skorupy ziemskiej

• Tylko 5% objętości skorupy

• Zawierają informacje o historii Ziemi, paleografii, paleoklimacie (o czasie, miejscu i warunkach w jakich powstawały)

• Powstają w wyniku:

  • Nagromadzenia się fragmentów starszych skał (z ich wietrzenia)

  • Materiałów piroklastycznych

  • Minerałów krystalizujących na powierzchni Ziemi

  • Szczątków organicznych

• Powstają jako warstwy poziome, dopiero później ulegają wychyleniu lub fałdowaniu

• Warstwa skalna > 1cm – ławica

• Lamina < 1 cm

Powstawanie skał osadowych jest procesem złożonym:

Wietrzenie – procesy zewnętrzne prowadzące do zrównania powierzchni Ziemi, tj. usunięcia wyniesień i zasypania obniżeń. Dwa rodzaje wietrzenia:

• Wietrzenie fizyczne – zaczyna działać najczęściej wraz z temperaturą, zamarzanie wody w szczelinach skalnych, mechaniczne niszczenie przez organizmy. Powstaje rozpad granularny. Przez spękania czynniki wietrzenia fizycznego sięgają coraz głębiej, a to powoduje zwiększenie powierzchni dla działania wietrzenia fizycznego. – DEFREGMENTACJA SKAŁ

• Wietrzenie chemiczne – szczególnie znaczenie mają wody krążące w skorupie ziemskiej (wody opadowe, wody juwenilne). Czynniki:

  • Woda kwaśna (H₂O + CO₂)

  • Woda utleniona (H₂O + O₂)

  • Zdolność wody do dysocjacji

Odporność pospolitych minerałów na wietrzenie (od małej odporności do dużej odporności):

• Sól kamienna

• Kalcyt

• Oliwin

• Pirokseny

• Plagioklazy

• Ortoklaz

• Biotyt

• Kwarc

Krzemiany krystalizujące w wysokich temperaturach są mniej odporne na czynniki wietrzenia chemicznego.

Procesy wietrzenia chemicznego:

• Hydroliza

• Utlenienie (oksydacja) – jony oddają elektrony, łączą się z tlenem

• Rozpuszczenie (solucja)

• Uwodnienie (hydracja) – wejście cząsteczek wody w struktury minerałów

Procesy prowadzące do powstania skał osadowych zachodzą przy udziale:

• Wiatru

• Wody

• Energii słonecznej

Proces zmiany luźnego osadu w litą skałę nazywamy lityfikacją.