1.Socjologia, nauka młoda o społeczeństwie i procesach, które w nim zachodzą. Ma ona dostarczyć wiedzy tym, którzy rządzą by starać się przewidzieć rozwoj społeczeństwa.Zajmuje się badaniem stosunków społecznych, określa prawidłowości powstawania i przekształcania się różnych form życia zbiorowego, analizuje zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach. Jako samodzielna dyscyplina naukowa pojawiła się w 2. poł. XIX w. Termin socjologia wprowadził francuski filozof A. Comte.
Przedmiot, zakres i zadania socjologii były różnie rozumiane i określane w poszczególnych okresach, co miało wpływ na pojawienie się rozmaitych kierunków i teorii. Do bardziej znanych należą: teoria strukturalno-funkcjonalna, teoria konfliktu, teoria ekologiczna, teoria działania społecznego, teoria systemów.
We współczesnej socjologii przeważa tendencja do ujmowania jej jako nauki empirycznej o strukturze i funkcjonowaniu różnych zbiorowości, co spowodowało szybki rozwój badań specjalistycznych i wyodrębnienie szeregu szczegółowych dyscyplin socjologicznych, m.in. socjologia: pracy, przemysłu, miasta, wsi, opinii publicznej, wychowania, rodziny, wojska, sportu, medycyny, religii. Dzisiejsza socjologia łączy dwa podejścia: pozytywistyczne oraz humanistyczne, nie może ona ograniczyć dzisiaj do jednego z tych poglądow.
2. Socjalizacja-jedna z podst. kategori socjologii,zjawisko to ma wymiar biologiczny.
Złożony proces uczenia się zachowań społecznych, proces otwarty, społeczeństwo kształtuje człowieka, jest przekazem norm i wzorcow zachowania.
Występują różne mechanizmy socjalizacyjne takie jak: pełnione role społeczne, będące głównym atrybutem osobowości, następnie odruchy warunkowe i kanalizacja, motywy i aspiracje oraz identyfikacja i internalizacja.
Pełniona przez jednostkę rola społeczna wyznacza jej pozycję w strukturze grupy, określa jej uprawnienia nadane przez grupę i czynniki zabezpieczenia tych uprawnień oraz obowiązki, jakie musi ona wypełnić.
Odruch warunkowy powstaje na bazie popędu i skojarzonego z nim bodźca. Tworzy się mechanizm, który warunkuje popędowe formy zachowania przystosowując je do wymagań grupy społecznej.
Mechanizm kanalizacji polega na tym, że społeczeństwo determinuje sposoby zaspokajania potrzeb przez jednostkę.
Kolejnymi mechanizmami socjalizacyjnymi są motywy i aspiracje. Związane są bowiem z rozwojem zainteresowań jednostki z jej pragnieniami i dążeniami, czyli kulturowo zdeterminowanymi siłami dynamizującymi jednostkę do określonego zachowania się.
3. Grupa społeczna składa się przynajmniej z trzech osób, połączonych ze sobą wspólnotą celów, potrzeb lub interesów, często też posiadających podobne (jeśli nie tożsame) normy postępowania i system wartości. To właśnie one, wyróżniają daną grupę od innych.
Grupy można podzielić na:
Małe - składające się z kilku lub kilkunastu członków, co umożliwia nawiązanie ścisłych kontaktów między nimi ( np. rodzina)
Duże - złożone z wielu członków, zrzeszonych w licznych podgrupach, których wzajemne kontakty są albo rzadkie, albo nie ma ich wcale (np. grupa zawodowa - lekarze, czy nauczyciele)
Oprócz tego, podziału grup możemy dokonać ze względu na ograniczenia liczby i przynależności członków. Wyróżnia się zatem:
Grupy ekskluzywne - które przyjmują nowych członków np. w oparciu o pochodzenie społeczne, czy posiadany status majątkowy
Grupy ograniczone - które łączą członków w podobnym wieku, pochodzących z tego samego rejonu zamieszkania, wreszcie o określonych zainteresowaniach
Grupy inkluzyjne - czyli takie, do których przynależność nie jest ograniczona określonymi kryteriami.
Grupy społeczne, możemy również podzielić ze względu na ścisłość łączących ich więzi społecznych. Wówczas mówimy o:Grupach pierwotnych - których członkowie połączeni są bardzo silnymi więziami uczuciowymi lub emocjonalnymi,Grupach wtórnych - których członkowie gromadzą się dla osiągnięcia jakiegoś konkretnego celu (ugrupowania i partie polityczne)
Ponadto można mówić o grupach:Formalnych, które posiadają własny status prawny oraz działają według przyjętych norm i zasadNieformalnych , które nie mają jednolitej struktury wewnętrznej, opierają się natomiast na normach zwyczajowych (np. szalikowcy)
Mówimy też o:Grupach celowych, które zostały stworzone dla uzyskania jakiegoś konkretnego celu (np. sztab przeciwpowodziowy)Grupy terytorialnych, w skład których wchodzą osoby zamieszkałe na danym terytorium
W grupie struktura przywództwa może nie być jasno skrystalizowana (np. koleżeńskie gr.). Przywódca może być narzucony lub wyłoniony samoistnie. Decyduje o tym:
cechy wrodzone
sytuacja (pokój czy wojna);
charakteru zadania;
cechy grupy (charakter gr. pozycje w grupie)
Trzy style przywództwa
Autorytarny – 1 przywódca podejmuje decyzje, przydziela zadania, kary i nagrody – najwyższa produktywność, zaangażowanie bierne, spójność – nie najlepsza – każdy myśli osobie, przywódca często nie akceptowany, satysfakcja członków najwyższa.
Demokratyczny – decyzje podejmuje grupa, przywódca naprowadza i stymuluje grupę, częściowo angażuje się w zadania, częściej stosuje nagrody; jakość – najlepsza; zaangażowanie najlepsze, spójność najlepsza.
Anarchiczne-grupa bez lidera,rotacyjne przywództwo,grupy ekspresyjne.
Rodzaje przywódców
Kierownik Autorytarny – zorientowany na wykonanie zadania, lepiej działa w sytuacjach zagrożenia
Kierownik Demokratyczny – zorientowany na stosunki międzyludzkie, lepiej działa w sytuacjach pokoju.
1. Kontrola społeczna to zamierzone panowanie społeczeństwa nad jednostką.
2. Jednostka lekceważąca normy społeczne jest dotykana sankcjami przez tych, którzy normy respektują, a w ostateczności usuwana ze społeczeństwa.
3. Aby pełnić skuteczną kontrolę, normy muszą być przez jednostkę zinternalizowane, czyli włączone w ramy osobowości. Internalizacja jest zadaniem procesu wychowawczego, czyli socjalizacji.
5. Podstawowym celem społecznej kontroli jest jedność i zwartość społeczeństwa przez zapewnienie integracji jednostki ze społeczeństwem, z tego powodu konflikty systemów normatywnych są zagrożeniem dla kontroli.
8. Istnieją bezpośrednie i pośrednie metody oddziaływania na zachowanie jednostki. Bezpośrednie – wpływ osobisty, najbliższe otoczenie (ojciec, ksiądz, nauczyciel). Pośrednie – odległe, zwykle zdepersonalizowane ośrodki, struktura pola – nowe sfery przecinają granice konkretnych grup.
9. Społeczeństwo posługuje się też nagrodami (pochwałą, pochlebstwo, awans, premia, order i in.) oraz karami (klątwa, obojętność, wyśmianie, więzienie i in.).
13. Cechą charakterystyczną ewolucji w zakresie kontroli społecznej jest postępująca tolerancja dla odmienności i inności. Nowoczesne społeczeństwo akceptuje odmienność i różnorodność z natury
rzeczy. Jednak wobec np. polityków wymaga się bycia wzorem i nie wybacza niektórych potknięć.
Norma-pewien standard. Ktry nie zawsze należy oceniać pozytywnie.norma ciągle się zmienia.
8. Instytucja społeczna, w socjologii urządzenia materialne i organizacyjne, w jakie wyposaża się niektórych członków grupy społecznej celem ustalonego społecznie sposobu postępowania, a także zapewnienia jej prawidłowego funkcjonowania i osiągania określonych celów. Struktury powołane do rozwiązywania ważnych życiowych problemow człowieka.
Ze względu na spełniane funkcje wyróżnia się różne typy instytucji społecznych: wychowawcze, ekonomiczne, polityczne, religijne, kulturalne itp. Ze względu na sposób powstania:
formalne - jeśli działalność tej instytucji regulują przepisy prawne i została utworzona "odgórnie" np. sąd
nieformalne - jeśli instytucja została utworzona spontanicznie przez grupę, którą łączą więzi emocjonalne lub zainteresowania np. zespół muzyczny działający przy szkole.
Konserwatyzm, orientacja polityczna, która bazuje na hasłach obrony istniejącego porządku społeczno-gospodarczego oraz zachowywania i umacniania tradycyjnych wartości, takich jak: religia, naród, państwo, rodzina, hierarchia, autorytet, własność prywatna. Konserwatyści chcą obronić stary porządek ze względu na przekonanie o ewolucyjnym charakterze zmian społecznych. Podstawą konserwatyzmu jest przekonanie, że natura ludzka jest niedoskonała, stąd ma skłonność do czynienia zła i anarchii. Chęć zatrzymania czasu.
Liberalizm doktryna społeczno-polityczna zakładająca ograniczenie funkcji państwa w sferze gospodarki i poszerzenie zakresu wolności jednostki. Liberałowie uważają, że istnieją przyrodzone, odwieczne prawa człowieka, których żadna władza nie może naruszać.
Liberalizm postuluje kształtowanie gospodarki państwa według nieskrępowanych zasad wolnego rynku.
Socjalizm, ideologia społeczna powstała na gruncie krytyki kapitalizmu, głosząca pierwotnie zniesienie stosunków społecznych opartych na prywatnej własności środków produkcji oraz budowę struktur socjalnych w duchu kolektywizmu.
Twórcami socjalizmu, który pojawił się w myśli ; F. Babeuf, C.H. de Saint-Simon, Ch. Fourier, R. Owen.
Różnorodne koncepcje socjalistyczne spowodowały powstanie kierunków antagonistycznych, z których najsilniejszymi stały się: socjaldemokracja i komunizm, a znaczącą rolę odegrały również syndykalizm i anarchizm.
Stratyfikacja pojęcie wyrażające fakt, że wszelka społeczność składa się z poziomów pozostających ze sobą w relacjach nadrzędności i podporządkowania. Mierzona jest dostępnością do pięciu podstawowych zasobów społecznych, jakimi są: władza, pieniądze, prestiż, wykształcenie oraz zdrowie. –podejście marksistowskie-poglądy lewicowe. Środki produkcji, ludzie zamożni,status materialny-głowne powody stratyfikacji.;-podejście funkcjonalistyczne, ewucjonalistyczne , interpretacja m.wekera- związana z hierarchia władzy.