Zobowiązanie instruktorskie

Moja próba instruktorska, dobiega końca. Kończy się droga, w której próbowałem odpowiedzieć sobie na najważniejsze pytania dotyczące mojej organizacji – Związku Harcerstwa Polskiego. Kończy się test, który chciałbym zakończyć autorefleksją dotyczącą zobowiązania instruktorskiego. Impulsem do tego, również są ostatnie wydarzenia, myśli które mnie otaczają.

„Przyjmuję obowiązki instruktorki/instruktora Związku Harcerstwa Polskiego. Jestem świadoma/świadomy odpowiedzialności harcerskiego wychowawcy i opiekuna. Będę dbać o dobre imię harcerstwa, przestrzegać Statutu ZHP, pracować nad sobą, pogłębiać swoją wiedzę i umiejętności. Wychowam swego następcę. Powierzonej przez Związek Harcerstwa Polskiego służby nie opuszczę samowolnie.”

Obowiązek instruktora Związku Harcerstwa Polskiego
Wbrew pozorom, instruktor od szarego harcerza nie będzie w tej kwestii się wyróżniał zbyt wieloma rzeczami, jedynie poziomem pewnym który nadaje właśnie określenie – instruktor. Jest to bowiem osoba, która jest pewną – instrukcją? Instrukcją osobowo- praktyczną jakiegoś prawa. Mamy nasze prawo zwanym Prawem Harcerskim i instruktor ZHP ma właśnie obowiązek go przestrzegać. Jest on właśnie instruktorem Prawa Harcerskiego, jest instruktorem harcerstwa, uczy na swoim przykładzie osobistym czym jest harcerstwo i jak przestrzega się Prawa Harcerskiego. Równie dobrze jest z instruktorem prawa jazdy. Potrafi jeździć samochodem doskonale co jest podstawą, ale równie dobrze potrafi przekazać tą wiedzę dalej. Dlatego właśnie ważnym jest by instruktor jak i nawet osoba pełniąca funkcję instruktorską (zwłaszcza funkcję drużynowego/ drużynowej) była dobrym harcownikiem. Co to znaczy? By poznała w praktyce jako zwyczajny członek organizacji czym jest harcerstwo i poprzez naturalność naszej metody w wieku wędrowniczych taka osoba doskonale przekaże dalej swoją wiedzę i umiejętności harcowania.

Świadomość odpowiedzialności harcerskiego wychowawcy
Harcerstwo opiera się o swoją własną indywidualną postawę wychowawczą. Od Baden- Powella wiemy na czym ona polega, a potem dzięki A. Małkowskiego i innym wnieśliśmy to na nasz polski grunt. Wiele książek z tamtych czasach opisuje jak to się zaczęło, a z tego jak się to zaczęło wypłynęła myśli, pewien system wychowawczy. Nie wzięło się więc z byle czego, jakiś książek – nie. Początkiem było pewne wydarzenie, którego głównym bohaterem była pierwsza drużyna skautowa tak naprawdę pod Mafekingiem. To od tego momentu wszystko się zaczęło i na to się powołuje sam A. Małkowski. Świadomością jest to, że wiem – że wiem, najkrócej oczywiście mówiąc. Jest to uczucie wiedzy, którą rozumie się. Pewne rzeczy wiemy, że nie rozumiemy. Kolejnym etapem jest zrozumienie ich. Świadomość jest kolejnym poziomem – wiedzą, że rozumiem, że to coś wiem. Odbiegając od filozofowania na ten temat i wyjaśnieniu słowa „świadomość”, wrócę do odpowiedzialności harcerskiego wychowawcy. Właśnie, jaki to ma związek z podstawami wychowawczymi Baden- Powella? Dzisiaj właściwie nasz Związek Harcerstwa Polskiego ma prawie żaden związek z tymi podstawami wychowawczymi. Zostało wszystko zmodyfikowane do „potrzeb” (zakazów) prawnych. Instruktorzy tak naprawdę zostali bierni, bojaźliwi, bez odpowiedzialności. Stąd właśnie kolejna refleksja nad odpowiedzialnością harcerskiego wychowawcy. Ja – instruktor harcerski, jeżeli jestem świadomy swojej odpowiedzialności harcerskiego wychowawcy, to wiem jakie są nasze podstawy wychowawcze, harcerski system wychowawczy, metoda harcerski i jest moim obowiązkiem by te wszystkie elementy znalazły się w praktyce mojej służby instruktorskiej. Nie mogę dopuścić by gdziekolwiek dopuszczono się jakiejkolwiek modyfikacji, zmiany, likwidacji, zignorowania. Będę nadal wychowawcą – owszem, ale nie harcerskim wychowawcą. Te pierwsze słowo jest obowiązkiem pewnym, wytycznym. Jeżeli chcę nazywać się harcerskim wychowawcą to powinien nim być. W przeciwnym wypadku dlaczego mam kaleczyć ten jakże wspaniały ruch młodzieżowy? Dotyczy się to zarówno mojej praktyki jak i kogokolwiek w moim związku. Jestem współodpowiedzialny za mój, nasz związek. Ale o tym najlepiej napisać przy dbaniu o dobre imię harcerstwa. Warto zwrócić tu jeszcze uwagę na kwestię Prawa Harcerskiego, a dokładnie systemu wartości opartego na Prawie Harcerskim dokładnie. Ładnie to mamy opisane w rozwoju harcerza przy próbie na Harcerza Orlego, bo trudno mówić o dobrych drużynowym, instruktorze bez takiego stopnia wtajemniczenia jak Harcerz Orli. Punkt już zakłada, że harcerz ma ułożony system wartości oparty na Prawie Harcerskim. To ważne, przy osobistym przykładzie instruktorskim o czym pisałem przy obowiązkach instruktora ZHP.

Świadomość odpowiedzialności harcerskiego opiekuna
Ta kwestia jest konsekwencja świadomości odpowiedzialności harcerskiego wychowawcy, wychodzącej od podstaw wychowawczych harcerstwa, które specyficznie podchodzą do praktyki opiekuńczej. Dążąc do pewnych celów wychowawczych, cech, wartości nasza opieka, lub też system opieki polega na tym, by przede wszystkich „nie wchodzić w kompetencje” podstawom wychowawczym, metodzie harcerskiej. Co chcę przez to powiedzieć? Że na pewno nie możemy cenić wyżej bezgranicznej opieki ponad harcerski system wychowawczy, mimo aktualnych naszych czasów. Tak, tak, nie żartuję. Opiekuńczość polega tutaj również na przewidywalności, na tym by nasze harce były bezpieczne, ale przy realizowaniu wszystkich praktyk harcerskiego systemu wychowawczego, a nie ma tutaj miejsca na opiekuna. Zanika wtedy sens i wartość harcerskości. Człowiek jest bezpieczny bardziej wtedy, kiedy jest sam za siebie odpowiedzialny, nie jak idzie z nim pełnoletni opiekun. Dziecko traktowane jak dziecko, będzie zachowywało się jak dziecko. Traktowane odpowiedzialnie, samodzielnie w zaufaniu – będzie również zachowywało się odpowiedzialnie, samodzielnie w zaufaniu do nas.

Dbać o dobre imię harcerstwa
Sprawa jest dosyć prosta – o ile powyższe są na poziomie i w praktyce odpowiednio wprowadzone. Jeżeli jedna nie, to trzeba się najpierw cofnąć niżej. Czasem do systemu wychowawczego, a czasem nawet tak daleko jak to Prawa Harcerskiego to podjęcia analizy swojego systemu wartości z systemem opartym o Prawo Harcerskie. Autorefleksja, czy w dobrej organizacji się znajduję. Te rzeczy są ważne, bo od nich zależy ten jakże bardzo ważny w praktyce osobisty przykład instruktorski, o której pisał już na samych pierwszych kartkach „Skautingu dla chłopców” Baden- Powell. Ten osobisty przykład instruktorski nie jest tylko wychowawczych przykładem dla szarych harcerzy – nie. Jest ogólnym samym dla siebie przykładem, ale trzeba dodać że dla społeczeństwa całego. Jest rzeczą naturalną iż jeżeli człowiek zastrzega się pewnych zasad to społeczeństwo będzie od niego wymagać ich, a społeczeństwo nie jest głupie. W złej konsekwencji to nie konkretny instruktor poniesie straty, nie on – tylko całe harcerstwo.

Przestrzegać Statutu ZHP
Sprawa ta jest dość czytelna i przejrzysta. Statut mamy, może on nie jest dość jasny i czytelny zważywszy na język urzędniczy bo wszak to statut, ale po głębszej analizie idzie się z nim oswoić. Ten dokument zawiera podstawy prawne naszej organizacji, więc nie sposób się od niego oderwać. Instruktor powinien znać jego treść jak i regulaminy, instrukcje dotyczące działalności jego funkcji instruktorskiej. Przykład praktyczny będzie dotyczył drużynowych instruktorów, powinni być na tyle odpowiedzialni za swoją funkcję żeby wyszukać aktualnych przepisów, regulaminów na przykład musztry. Z podkreśleniem – aktualnych.

Pracować nad sobą, pogłębiać swoją wiedzę i umiejętności
Dobrze przeprowadzony rozwój wychowawczy u harcerza powinien wpoić
samodzielność, samorozwój, samowychowanie u harcerza. Te cechy powinni mieć początek właśnie u wędrownika, czyli harcerza który może już zostać drużynowym, instruktorem. Dobry harcerz więc wie, jak ważna jest praca nad sobą, o czym mówi jedna z polan wędrowniczej watry, a jej płomienie symbolizują trzy siły, w których pracujemy nad sobą: ciała, rozumu, ducha. Praca nad sobą, daje efekt również przy osobistym przykładzie instruktora, gdzie jesteśmy przykładem dla harcerzy swoim nieustannej wędrówki na szczyt ideału, pracy nad sobą.

Wychowam swego następcę
To kolejny obowiązek, ważny dla naszej naturalności, nieprzerywalności i w pewnym sensie nieśmiertelnością, aby nasz związek nie umarł. Naszą formą wychowawczą jest m.in. wychowanie poprzez autorytetu, autorytet drużynowego, instruktora również. Osobisty przykład instruktorski w świetle harcerskiego systemu wychowawczego daje nam wielką możliwość na to, że taki następca na pewno się znajdzie o ile będzie posiadał predyspozycje na moją funkcję. W zasadzie osobisty przykład instruktora daje mi już na tyle taką możliwość, że wszyscy moi harcerze pójdą za moimi czynami. Teraz będzie tylko tkwiła kwestia wydobycia z nich minimalnie tego jednego, mojego następcy. Tym bardziej, że to organizacja dzieci i młodzieży dla dzieci i młodzieży. Funkcja instruktorska nie będzie więc pełniona przeze mnie aż do emerytury, to właśnie mój następca, którego ja odszukać mam zamiar, zajmie moje stanowisko. Co wtedy ze mną? Związek szuka ludzi odpowiedzialnych za inne funkcje, szuka oj szuka. Mało jest takich, którzy naprawdę chcą być odpowiedzialni za bardziej obowiązkowe rzeczy, a drużynowi z kilkunastoletnim stażem funkcji drużynowego powinni właśnie iść dalej na kolejne. Nie stać w miejscu.

Powierzonej przez Związek Harcerstwa Polskiego służby nie opuszczę samowolnie
Ten zapis jest dla mnie nie zrozumiały. Ale nie dlatego, że coś mi w nim nie pasuje. Już tłumaczę. Myślę po prostu, że bardziej ten zapis zrozumieją ci, którzy mieli naprawdę poważne myśleli o odejściu z ZHP, mieli tzw. Wypalenie harcerskie. Nie rozumiem więc dlatego, ponieważ jeszcze nie byłem w takiej sytuacji, dlatego jest ona dla mnie niejasna, nawet dlatego iż nie potrafię tego sobie wyobrazić.