1.Karta kontrolna.

Podstawowe narzędzie w statystycznym nadzorowaniu i sterowaniu procesów, zwłaszcza w produkcji seryjnej. Prowadzenie karty kontrolnej związane jest z pobieraniem z procesu, w ustalonych, regularnych odstępach czasu, próbek z określonej liczebności. Dla każdej próbki obliczane są miary statystyczne, np. średnia, mediana, rozstęp lub odchylenie standardowe wybranej cechy.

Przyczyny zmienności w procesach

Przyczyny normalne (ang. Common Cause)

To są czynniki wpływające na zmienność procesu, które są "wbudowane w proces" i mimo ich obecności proces jest przewidywalny (statystycznie sterowany). Zmniejszenie ilości przyczyny normalnych wymaga działań osób w wyższego szczebla zarządzania.

Poniższy rysunek przedstawia części karty kontrolnej X-R gdzie proces jest stabilny, a zmienność w tym procesie jest wynikiem istnienia przyczyn normalnych (wykres nie przekracza limitów kontrolnych UCL i LCL oraz nie widać większych trendów).

Przyczyny specjalne (ang. Special Cause)

To są czynniki, które zaburzają "naturalną zmienność procesu" i powodują jego rozregulowanie. Przyczyny te są widoczne na kartach kontrolnych jako trendy lub przekroczenia limitów kontrolnych.

Poniższy rysunek przedstawia proces niestabilny (przekroczenie górnego limitu kontrolnego UCL). To oznacza pojawienie się przyczyny specjalnej w procesie i to wymaga reakcji osoby odpowiadającej za dany proces. Po usunięciu przyczyny specjalnej proces wraca do stanu normalnego.

2.Rodzaje kart kontrolnych.

Karty kontrolne dzieli się na: karty kontrolne oceniane liczbowo i karty oceniane alternatywnie. Wśród kart kontrolnych dla cech ocenianych liczbowo wyróżnia się:

• kartę wartości średniej (X-średnie ) i odchylenia standardowego (s)  - karta ( X - s),

• kartę wartości średniej (X-średnie ) i rozstępu (R) - karta ( X - R),

• kartę pojedynczych obserwacji (xi) i ruchomego rozstępu (R) - karta (xi - R),

• kartę mediany (Me) i rozstępu (R) - karta (Me-R),

•  kartę sum skumulowanych,

• kartę średniej ruchomej.

Natomiast do kart kontrolnych dla cech ocenianych alternatywnie zalicza się:

• kartę frakcji jednostek niezgodnych (p),

• kartę liczby jednostek niezgodnych (np),

• kartę liczby niezgodności (c),

• kartę liczby niezgodności na jednostkę (u).

Zarówno karty kontrolne oceniane liczbowo jak i karty oceniane alternatywnie stosuje się w dwóch różnych sytuacjach:

• z zadanymi wartościami normatywnymi,

• bez zadanych wartości normatywnych.

3.Wskaźniki zdolności jakościowej procesu Cp oraz Cpk.

Cp – ( zdolność procesu ) - stopień spełnienia przez proces wymogów jakościowych, wykorzystując wskaźniki zdolności (ang capability indicies). Jeżeli uwzględnimy tolerancję badanej właściwości, możemy określić potencjalne i rzeczywiste zdolności procesu do spełnienia wymagań jakościowych. Dzięki temu można stwierdzić ile wyrobów mieści się w założonych granicach specyfikacji. Aby ocenić zdolność procesu, należy odnieść bezpośrednio jego rozrzut (szacowany zazwyczaj w oparciu o rozstęp lub odchylenie standardowe) do szerokości założonego pola tolerancji.

W celu badania zdolności procesu należy zebrać odpowiednią liczbę pomiarów danej cechy jakościowej. Następnie obliczamy następujące parametry:

• średnia arytmetyczną,

• rozstęp,

• odchylenie standardowe,

Wartość średnia powinna pokrywać się ze środkiem pola tolerancji, a odchylenie standardowe stanowić maks. 1/6 tego pola. Jeżeli założymy, że badana próba ma rozkład normalny, to w polu tolerancji musi się mieścić co najmniej 6σ (6 sigma), czyli 99,74% wszystkich wyrobów. Należy dążyć do sytuacji, gdy tolerancji mieści się 8, 10 lub nawet 12 wartości sigma. Im szerokość procesu jest mniejsza w odniesieniu do szerokości pola tolerancji tym proces ma większą zdolność.

gdzie:

•  - górna granica tolerancji,

•  - dolna granica tolerancji

•  - odchylenie standardowe

Cpk -

USL (LSL) - górna (dolna) granica tolerancji