| WERSOLOGIA | |
|---|---|
|
zespół czynników brzmieniowych mowy |
|
|
|
|
|
|
|
dobitny i nienaturalny sposób mówienia polegający na dzielenie wypowiedzi na niezróżnicowane prozodyjnie sylaby bez zaznaczania granic wyrazów. |
|
Człon zdania zorganizowany pod jednym intonem |
|
w języku literackim intonacja opadająca, podkreślająca koniec zdania lub frazy. Rytm intonacyjny |
|
Intonacja wznosząca |
|
Pojawia się, kiedy liczba sylab w wyrazie przekracza cztery. Znajduje się na pierwszej, bądź drugiej sylabie wyrazy. |
|
lub paroksyton (gr. paroksytonos) to akcent, który pada na przedostatnią sylabę wyrazu lub zestroju akcentowego. Jest to najczęściej występujący rodzaj akcentu w prozodii polskiej. |
|
lub oksyton (gr. oksytonos - przenikliwy, o wysokim dźwięku) to akcent, który pada na ostatnią sylabę wyrazu lub zestroju akcentowego. W języku polskim występuje w wyrazach jednosylabowych, np. blask, rój; w wyrazach z przedrostkiem anty-, np. antyfilm, antygen; skrótach, np. AP, AON, niektóre wyrazy i wyrażenia pochodzenia francuskiego, np. aperitif, à propos (ale już nie apanaż). Ciekawe przykłady
|
|
wyróżnienie za pomocą środków fonetycznych niektórych sylab w obrębie wyrazu |
|
Są dwie teorie, które wskazują, gdzie ten akcent pada:
Akurat w wypadku wyrazów czterosylabowych te dwa opisy wskazują na to samo zjawisko. Jednak sprawa ma się odmiennie w wypadku wyrazów o większej liczbie sylab. Dlatego warto wyjaśnić całe to zagadnienie.Źródło: "http://poewiki.org/index.php/Akcent_poboczny" Ostatnio zmieniane o 23:09, 16 listopada 2008 |
|
akcentowanie przedostatniej sylaby wyrazu; paroksytonizm (rzadko) |
|
|
|
(absorpcja morfologiczna) - zjawisko językowe polegające na włączeniu zakończenia tematu do końcówki, spowodowane zlaniem się głosek na ich granicy. Np. w języku prasłowiańskim praindoeuropejski temat samogłoskowy stał się tematem spółgłoskowym. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Najprostszy zespół morfemów, który spełnia jednocześnie funkcję semantyczną i funkcję syntaktyczną |
|
element struktury fonologicznej, większy niż segment (głoska), mniejszy niż wyraz. Sylaba musi zawierać co najmniej jeden ośrodek (nucleus), którym jest zazwyczaj samogłoska (w niektórych językach może to być też spółgłoska sylabiczna). Jeśli ośrodek poprzedzony jest spółgłoskami, nazywamy je nagłosem (onset), jeśli z kolei następują po nim jakieś spółgłoski, tworzą one wygłos (koda). Pisma posiadające odrębne znaki dla każdej sylaby to sylabariusze, zobacz kana. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sześciostopowy daktyl |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(zaintonowanie; wiersz sylabotoniczny) – pierwsza jedno- lub dwusylabowa cząstka wersu poprzedzająca akcent i zapowiadająca określony tok stopowy. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| RYM TRUDNY | |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| F-CJA INSTRUMENTACYJNA RYMU | |
|
|
|
|
|
|
|
|
| ŚREDNIÓWKA STAŁA | |
|
|
|
|
| PRZERZUTNIA ŚREDNIÓWKOWA | |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
rym wiążący co drugi wers teks |
|
|
|
wzorzec wersowy, rym, postać akcentowa klauzulii i średniówki, przedział międzywyrazowy na końcu wersu i w węźle dwudzielności oraz dział składniowy w klauzuli wraz z towarzyszącym mu sygnałem intonacyjnym i pauzą |
|
|
|
|
WIERSZ WOLNY rodzaj wiersza pozostający w opozycji do wierszy regularnych i do prozy. Nie tworzy jednolitego typu o stałych regułach wer- syfikacyjnych, odrzuca wzorce rytmiczne, oparte na schemacie systemowym. Podstawową jednostką pozostaje jednak nadal wers, wyróżniony za pomocą intonacji wierszowej oraz układu graficznego, segmentującego tekst niezależnie od podziałów składniowych. Znany był wcześniej, ale na dobre przyjął się w poezji XIX w. za sprawą W. Whitmana (Źdźbła traw) oraz francuskich symbolistów. Powszechnie używany jest w poezji współczesnej (J. Przyboś, T. Różewicz). kraju bliski tak bliski że całujesz setką ludzi ty chodzisz od skroni do skroni bocianich gniazd żałujesz i chleba kruszyny nie ronisz kraju
|
|
|
toniczny - Występuje w nim jednakowa liczba akcentów w każdym wersie, równocześnie ich rozkład nie jest stały. Na przykład w "Księdze ubogich" J. Kasprowicza, w strofie: "Umiłowanie ty moje! (dwa zestroje akcentowe)/ Kształty nieomal dziecięce! (trzy zestroje akcentowe)/ Skroń dotąd nie pomarszczona (trzy zestroje akcentowe)/ Białe, wąziutkie ręce" (trzy zestroje akcentowe). Dzięki regularnemu układowi zestrojów akcentowych w poszczególnych wersach wybija się rytm, tempo muzyczne strofy. Poeci, którzy stosowali wiersz toniczny, to m.in. W. Broniewski, J. Tuwim, K. Iłłakowiczówna, T. Gajcy. |
| WIERSZ BIAŁY [NIERYTMICZNY] | typ wiersza, który charakteryzuje się brakiem rymów w klauzulach. Do poezji polskiej wprowadził go Jan Kochanowski przez fragment Odprawy posłów greckich. Popularny stał się w romantyzmie, wierszem białym pisali na przykład Juliusz Słowacki i Cyprian Kamil Norwid. W poezji współczesnej występuje bardzo często. Wiersze białe mogą być to zarówno wiersze sylabiczne, sylabotoniczne, toniczne, jak i wolne, ponieważ między rymami a rytmiką nie występuje analogia. W wierszu białym może występować przerzutnia i średniówka. |
|
ciągły– zbudowany z wersów ciągłych, bez podziału na strofy, np. Pan Tadek |
|
bywa używany również w węższym zakresie w odniesieniu do wiersza antycznego, a w poezji nowożytnej jako określenie wiersza sylabotonicznego (stopowego), zwanego również miarowym. |
|
|
|
za wiersze numeryczne uważa się takie, w których występuje ilościowa zgodność stóp, zestrojów akcentowych czy sylab w jednym wersie. W zależności od tego, które z powyższych elementów wykazują zgodność liczebną wyróżniamy trzy rodzaje wiersza numerycznego: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a) dział wersyfikacji zajmujący się budową strof b) sposób budowania strof właściwy jakiemuś poecie c) strofy, z których składa się utwór poetycki |
|
|
|
tworzy go ciąg wersów, które nie są połączone w strofy. |
|
tworzące go wersy powiązane są w strofy (zwrotki). |
|
(gr. dístichon) inaczej: dwuwiersz; strofa dwuwersowa, o rymach parzystych (AA BB) - najmniejsza istniejąca strofa poetycka. Oba wersy dystychu charakteryzują się zazwyczaj znacznym podobieństwem pod względem składni i treści. W literaturze polskiej dwuwiersz jest rzadko spotykany jako element utworu stroficznego; częściej pojawia się w formach samodzielnych, zwłaszcza fraszkach i epigramatach. |
|
|
|
strofa złożona z 3 wersów, zwykle 11-zgłoskowych, powiązana rymami ze strofą poprzednią i następną. Użyta przez Dantego w Boskiej Komedii. |
|
(czterowiersz) - najpopularniejszy typ strofy. Składa się z czterech wersów połączonych rymami (parzystymi, okalającymi lub krzyżowymi). Na przykład:
|
|
|
|
|
|
utwór na 7 głosów lub instrumentów solowych; |
|
(gr.októs - osiem) - rodzaj wiersza, zbudowanego z czterech dwuwersowych strof lub utwór poetycki złożony z ośmiu wersów, zestawionych zazwyczaj w dystychy. |
|
to rodzaj tradycyjnej strofy, na którą składa się osiem wersów. Wersy te najczęściej są jedenastozgłoskowe i rymują się w układzie abababcc. Z takim układem rymów wiąże się też często rozkład znaczenia w strofie - pierwsze sześć linijek opisuje sytuację dramatyczną, zaś ostatnie dwie stanowią podsumowanie, zwane niekiedy sentencją. |
|
interwał muzyczny złożony z oktawy i tercji |
|
|
|
to najmniejsza cząstka rytmiczna wiersza sylabotonicznego. Stopa składa się z sylab, jest to więc nic innego jak określony układ określonej liczby sylab: długich i krótkich lub akcentowanych i nieakcentowanych. Stopą będzie na przykład zestaw dwóch sylab: długiej i krótkiej (akcentowanej i nieakcentowanej) czyli trochej (chorej). |
|
|
|
to taki tok wiersza, w którym granice słów pokrywają się z granicami stóp. Zwykle dochodzi do tego w wypadku wersów zbudowanych ze stóp takich jak trochej, amfibrach czy peon III, których struktura współgra z budową akcentową wyrazów w języku polskim, gdzie istotną rolę gra dominacja akcentu na przedostatnią sylabę. Z kolei w wypadku wersów złożonych ze stóp takich jak jamb, daktyl czy anapest zwykle konieczne jest zastosowanie toku cezurowanego.Źródło: "http://poewiki.org/index.php/Tok_dierezowany" Ostatnio zmieniane o 20:01, 13 listopada 2008 |
|
to taki tok wiersza, w którym granice słów nie pokrywają się z granicami stóp. Zwykle dochodzi do tego w wypadku wersów zbudowanych ze stóp takich jak jamb, daktyl czy anapest, których struktura nie współgra z budową akcentową wyrazów w języku polskim, gdzie istotną rolę gra dominacja akcentu na przedostatnią sylabę. Z kolei w wypadku wersów złożonych ze stóp takich jak trochej, amfibrach czy peon III możliwe jest uniknięcie toku cezurowanego i poprowadzenie ich tokiem dierezowanym. |
|
jest działem lingwistyki, który definiowany jest tradycyjnie jako dziedzina zajmująca się znaczeniem (części) słów, zwrotów, zdań i tekstów. Semantyka może być uprawiana zarówno z punktu widzenia teoretycznego, jak i empirycznego (na przykład psycholingwistcznego). |
|
|
|
układzie rymów abba abba cdc dcd lub cde cde |
|
ccdeed lub cddcee |
|
(refrain - przyśpiew) wers lub grupa wersów, np. zwrotka, powtarzająca się regularnie w utworze fr. lirycznym. Jest odmianą powtórzenia, pozostaje w związku z pieśniowym charakterem liryki, np. ludowej. Tekst refrenu może mieć wyłącznie funkcję ekspresywną, np. wykrzyknienie "oj dana, dana", a może też zawierać ważny dla znaczenia utworu motyw przewodni. |
|
|
|
|
|
dzieło, książka, pozycja, lektura; wytwór, twór, praca (utwór literacki) |
|
|
|
przemówienie; tradycyjny gatunek retoryczny, obejmujący utwory przeznaczone do bezpośredniego wygłoszenia. Występuje w różnych odmianach w zależności od celu i okoliczności wystąpienia jako: wykład, kazanie, mowa pogrzebowa, sejmowa, sądowa, przemówienie inauguracyjne itd. Zgodnie z retoryką antyczną obowiązuje szczegółowy schemat kompozycyjny mowy, dzielącej się na: wstęp (przedstawienie sprawy, celu wystąpienia), przedstawienie dowodów, argumentów, uzasadnień, odparcie przewidywanych kontrargumentów i zarzutów, zakończenie (podsumowanie, apel do słuchaczy). Schemat przemówienia daje się rozpoznać w wielu utworach literackich, np. w Pieśniach J. Kochanowskiego. |
|
jedna z technik przytoczenia wypowiedzi bohatera, nie w sposób dosłowny, ale z punktu widzenia narratora. Mowa zależna, prowadzona w 3 osobie, wkomponowana jest w tekst narracji w formie zdań podrzędnych. Nie odzwierciedla sposobu mówienia i myślenia postaci, stanowi bowiem relację narratora, często o charakterze oceniającym, np.: "Ze złością powiedział, że jest mu zimno i odwrócił się w stronę pieca". |
|
jeden ze sposobów wprowadzania wypowiedzi postaci w tekście o charakterze narracyjnym. Jest to forma przytoczenia w utworze słów bohatera w postaci cytatu, wyodrębnionego graficznie. Może ograniczać się do jednego zdania lub stanowić dłuższą wypowiedź (monolog); zawsze stosowana jest w dialogach. Służy charakterystyce pośredniej bohatera, obrazuje indywidualne cechy jego języka i sposób formułowania myśli, prowadzona jest w pierwszej osobie gramatycznej, np. "- Panie sędzio - zawołał Kujawski. - Jakże? Z Niemcami na karku?" (A. Szczypiorski Początek). |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
gatunek literacki poezji lirycznej, o genezie związanej z obrzędami i muzyką (pieśni ludowe, pieśni średniowieczne), od której stopniowo się uwolnił, stając się samodzielną formą wyrazu. podzielony na strofy, zwykle o tematyce poważnej. pieśni jako wiersza wywodzi się z utworów Horacego i Ód greckich. U Horacego stała się samodzielną formą literacką. W średniowiecznej literaturze, pieśni były epickimi utworami narracyjnymi o tematyce historycznej, np. Pieśń o Rolandzie będąca lekturą szkolną. |
|
forma muzyczna powszechnie stosowana w muzyce ludowej i rozrywkowej. Jest uproszczoną formą pieśni. Do słowa piosenka dodaje się często przymiotnik bliżej określający jej charakter np. piosenka ludowa, piosenka miłosna, piosenka popowa, piosenka rockowa, piosenka jazzowa itd. Dzieła muzyki poważnej oraz ambitne i bardziej złożone dzieła jazzowe i rockowe określa się mianem utworu muzycznego lub krótko - utworu. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|