Witamina B12

Witamina B12
Ogólne informacje
Inne nazwy
Wzór sumaryczny
SMILES
Masa molowa
Identyfikacja
Numer CAS
PubChem
[pokaż]Właściwości
Niebezpieczeństwa
Zwroty bezpieczeństwa
Numer RTECS
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków standardowych (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja
ATC
Farmakokinetyka
Okres półtrwania
Wydalanie
Genetyka i fizjologia
Funkcje
Choroby

Witamina B₁₂ (nazwy chemiczne: cyjanokobalamina, kobalamina) - zÅ‚ożony organiczny zwiÄ…zek chemiczny zawierajÄ…cy kobaltjako atom centralny. W organizmach żywych peÅ‚ni rolÄ™ regulatora produkcji erytrocytów (czerwonych ciaÅ‚ek krwi). Jego niedobór powoduje niedokrwistość. Zaliczany jest do witamin z grupy B, tj. rozpuszczalnych w wodzie prekursorów koenzymów.

Spis treści  [ukryj] 1 Rola w organizmie 2 Skutki niedoboru 3 Skutki nadmiaru 4 Źródła w pożywieniu 5 Zapotrzebowanie 6 Struktura chemiczna 7 Przypisy 8 Zobacz też 9 Linki zewnętrzne

Rola w organizmie[edytuj]

Witamina B₁₂ jest bardzo ważnym koenzymem w reakcjach metylacji w organizmie:

• metylacji homocysteiny do metioniny katalizowanej przez syntazÄ™ metioninową odtwarzajÄ…c tym samym H₄-folian (ważny donor grup jednowÄ™glowych w syntezie puryn) z metylo-H₄-folianu,

• konwersji metylomalonylo-CoA (pochodzÄ…cego z propionianu) do bursztynylo-CoA (metabolit cyklu Krebsa) katalizowanej przezmutazÄ™ metylomalonylo-CoA, co umożliwia wprowadzenie propionianu do cyklu przemian pirogronianu.

Powyższe reakcje istotne są w przemianach węglowodanów, białek, tłuszczów i w innych procesach. Uczestniczy także w wytwarzaniu czerwonych ciałek krwi, przeciwdziała niedokrwistości, umożliwia syntezę kwasów nukleinowych w komórkach, przede wszystkim szpiku kostnego; wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego, uczestniczy w tworzeniu otoczki mielinowejochraniającej komórki nerwowe i neuroprzekaźników nerwowych, zapewnia dobry nastrój, równowagę psychiczną, pomaga w uczeniu się, skupieniu uwagi; dzięki niej zmniejsza się poziom lipidów we krwi; wpływa na układ kostny, pobudza apetyt.

Skutki niedoboru[edytuj]

 Osobny artykuł: Niedobór witaminy B12.

Skutki nadmiaru[edytuj]

Witamina B₁₂ nie jest toksyczna, jednakże przy stosowaniu przez dÅ‚uższy czas bardzo dużych dawek tej witaminy zaobserwowano u niektórych ludzi objawy uczuleniowe. W bardzo wysokich dawkach może również wystÄ…pić krwotok z jam nosowych.

Źródła w pożywieniu[edytuj]

Witamina B₁₂ produkowana jest przez bakterie żyjÄ…ce w ukÅ‚adzie pokarmowym zwierzÄ…t. U czÅ‚owieka powstaje w symbiozie z bakteriami ukÅ‚adu pokarmowego. NastÄ™puje to dopiero w dystalnych częściach ukÅ‚adu trawiennego, to jest w jelicie grubym. Ma to znaczÄ…ce konsekwencje, gdyż w tej części jelit witaminy nie podlegajÄ… wchÅ‚anianiu i wszystko co wyprodukujÄ… bakterie, zostaje wydalone wraz z kaÅ‚em. Witamina B₁₂ wystÄ™puje wyÅ‚Ä…cznie w produktach pochodzenia zwierzÄ™cego, takich jak wÄ…troba, nerki iserce, a także w chudym miÄ™sie, rybach, skorupiakach, serach i jajach. Wbrew wczeÅ›niejszym poglÄ…dom, glony nie zawierajÄ… witaminy B₁₂, tylko jej analog strukturalny, który w przypadku czÅ‚owieka jest nieprzyswajalny i może utrudniać wchÅ‚anianie wÅ‚aÅ›ciwej witaminy.

Zapotrzebowanie[edytuj]

Zapotrzebowanie dorosÅ‚ego czÅ‚owieka na witaminÄ™ B₁₂ wynosi okoÅ‚o 1-2 μg na dobÄ™.

PrawidÅ‚owe stężenie witaminy B₁₂ w surowicy krwi - 118-664 pmol/l^[2].

Struktura chemiczna[edytuj]

Z chemicznego punktu widzenia witamina B₁₂ jest zÅ‚ożonym zwiÄ…zkiem kompleksowym,w którym centralny atom kobaltu na IIIstopniu utlenienia jest koordynowany do atomów azotu sprzężonych pierÅ›cieni pirolowych tworzÄ…cych makrocykliczny ukÅ‚adkorynowy. Jedno wiÄ…zanie koordynacyjne azot-kobalt wystÄ™puje prostopadle do pÅ‚aszczyzny korynu. Drugie wiÄ…zanie prostopadÅ‚e do tej pÅ‚aszczyzny jest labilne, tzn. mogÄ… być w tym miejscu przyÅ‚Ä…czone różne ligandy, które stosunkowo Å‚atwo siÄ™ odrywajÄ… od caÅ‚ej czÄ…steczki.

Na ilustracji przedstawiona jest cyjanokobalamina, czyli witamina B₁₂ z podstawnikiem cyjanowym w miejscu gdzie dochodzi do Å‚atwej wymiany ligandów. Oprócz tego mogÄ… w tym miejscu wystÄ™pować też grupy: grupa metylowa (metylokobalamina, MeCbl) i reszta 5'-deoksyadenozyny (5'-deoksyadenozylokobalamina, AdoCbl). Cyjanokobalamina jest najbardziej stabilna i dlatego wystÄ™puje ona w preparatach handlowych. W organizmie ulega ona szybkiemu przeksztaÅ‚ceniu do metylokobalaminy, która po wymianie na ligand 5'-deoksyadenozynowy staje siÄ™ aktywnym biologicznie koenzymem-B₁₂^[3]. Metylokobalamina zawierajÄ…ca wiÄ…zanie Co-CH₃ jest unikalnym przykÅ‚adem naturalnego zwiÄ…zku metaloorganicznego^[4][5]. StrukturÄ™ przestrzennÄ… witaminy B₁₂ z trwaÅ‚ymi wiÄ…zaniami wÄ™giel-metal rozwiÄ…zano za pomocą badaÅ„ rentgenograficznych w 1956 roku, za co Dorothy Crowfoot HodgkinotrzymaÅ‚a NagrodÄ™ Nobla z chemii w 1964 roku^[6].