Chronologia epoki oświecienia:
Oświecienie w Europie: 1680 – 1780, ale:
Wpływ lat 1620 – 1650 – „szeroka autonomia myśli” – działalność wybitnych matematyków, astronomów, fizyków np. Galileusz, Kartezjusz
Wpływ tzw. klasycyzmu francuskiego (1660 – 1685) – pod patronatem króla Francji Ludwika XIV pojawiła się plejada znakomitych poetów i artystów, z Molierem i Racinem na czele, którzy wypracowali klasyczne zasady w sztuce i poezji
Kulminacja epoki oświecenia był wybuch Wielkiej Rewolucji Francuskiej w 1789 roku. – początek nowego, demokratycznego ładu świata i epoki romantyzmu (legenda cesarza Napoleona Bonaparte). Kończy się epoka feudalna wywodząca się jeszcze ze średniowiecza, a zaczyna epoka średniowieczna, naznaczona działalnością Bonapartego, która ożywiła sztukę XIX w.
Wielka Rewolucja Francuska -> kulminacja epoki Oświecenia – początek nowożytnej Europy: wolność, równość braterstwo.
Nazwa epoki Oświecenia wywodzi się etymologicznie od słowa „światło”:
Les Lumieres (Francja)
The Enlightenment (Anglia)
Die Aufklarung (Niemcy)
La ilustracion (Hiszpania)
L’illuminazione (Włochy)
Znaczenie metafory świata:
Światło jest symbolem poznania naturalnego (czyli racjonalnego,opartego na ludzkim rozumie i wolności) oraz wyzwolenia się od „przesądów światło ćmiących” (Mickiewicz „Oda do młodości”
UWAGA: epoka Oświecenia – nazywana „wiekiem filozofii i filozofów” lub wiekiem rozumu.
Światło zawsze było wyrazem tego, co niematerialne, dlatego nadaje się najlepiej do wyrażenia boskości.
W epoce oświecenia pod wpływem filozofii racjonalistycznej, dochodzi do reinterpretacji tradycyjnej interpretacji tradycyjnego znaczenia metafory światła. Nie znaczy już ono niepojętej tajemnicy Boga, ale wskazuje na przyrodzoną moc oświeconego rozumu ludzkiego (rozumu naturalnego), który posiada każdy człowiek , mając prawo do krytycznego sądzenia spraw doczesnych i spraw wiecznych. Człowiek staje się najważniejszy, już nie prawda o kościele itp.
Główne hasła oświecenia głoszone przez filozofów:
tolerancja religijna – każdy ma prawo do głoszenia swoich poglądów
równość społeczna – wszyscy od urodzenia jesteśmy równi
antyklerykalizm – niechęc w stosunku do biskupów, księży, ludzi stanu duchownego
powszechna oświata – państwo ma się zaopiekować oświatą, nie ludzie, nie dwory
idea postępu – rozwija się handel, przemysł
Ludzie oświecenia wierzyli, że mogą zbudować świat lepszy i ciągle lepszy, wierzyli, że można zbudować raj na ziemi.
Oświecenie w Polsce
Historycy wyrówniają trzy fazy polskiego Oświecenia:
1740 – 1764 – okres prekursorów
1764 – 1795 – okres rozkwitu myśli i sztuki oświeceniowej, tzw. klasycyzm stanisławowski
1795 – 1822 – okres schyłkowy, tzw. neoklasycyzm warszawski
1740 - Utworzenie Collegium Nobilium („dla szlachetnie urodzonych”) przez księdza Stanisława Konarskiego
1764 – Okres Stanisławowski – na tronie zasiada Poniatowski
1795 – rozbiory
1822 – „Romanse i ballady” Mickiewicza wydane w Wilnie, koniec oświecenia