Modele polityki społecznej
O modelach PS można mówić w dwojakim sensie:
Po pierwsze mogą one odnosić się do rzeczywistej polityki prowadzonej w różnych krajach.
Po drugie mogą one powstawać w oderwaniu od praktyki stanowiąc pewne konstrukcje logiczne pożądanych czy też możliwych do realizacji strategii PS.
Dotychczas przeważa to pierwsze podejście.
Przegląd teorii dotyczących modeli polityki społecznej
Dokonując typologii różnych polityk społecznych, bierze się pod uwagę następujące kryteria:
dostęp do świadczeń i usług
selektywność lub powszechność ochrony socjalnej
jakość i poziom świadczeń i usług
zakres i cele polityki rynku pracy
rola władz publicznych w zaspokajaniu podstawowych potrzeb obywateli
sposoby finansowania programów socjalnych
Najbardziej znane i popularne typologie modeli polityki społecznej to:
typologia wg Richarda Titmuss`a (1975)
Normana Furnissa i Dorothy Titona (1977)
Modele polityki społecznej wg Titmuss`a
R. Titmus wydrębnia modele politykki społecznej, oparte na wzajemnych relacjach między polityką społeczną a ekonomiczną.
Według niego istnieją trzy modele: model marginalny ( zwany rezydualnym), motywacyjny oraz instytucjonalno- redystrybucyjny.
Model marginalny
model motywacyjny
model instytucjonalno- redystrybucyjny
Model marginalny
Opiera się on na założeniu istnienie dwóch podstawowych kanałów właściwego zaspokajania potrzeb indywidualnych.
Są nimi rynek prywatny i rodzina.
Dopiero, gdy mechanizmy te zawodzą może wkroczyć państwowa polityka społeczna i to tylko jako rozwiązanie doraźne.
Według tego modelu właściwym celem państwa opiekuńczego jest nauczenie ludzi jak sobie bez tego państwa radzić (jak w liberalizmie).
Model motywacyjny (służebny bądź wydajnościowy)
Programy socjalne traktuje jako dodatek do gospodarki pełniąc wobec niej rolę służebną. Model ten zakłada priorytet zasług i wydajność pracy w procesie zaspokajania potrzeb. Jednym z najważniejszych efektów funkcjonowania tego modelu jest kształtowanie lojalności klasowej i grupowej ( odpowiada on modelowi konserwatywnemu). Taki system obowiązuje w Polsce i Niemczech.
Model instytucjonalno- redystrybucyjny
Uznaje politykę społeczną za integralną instytucję w ramach danego społeczeństwa, gwarantującą powszechny dostęp do świadczeń i usług przede wszystkim na podstawie kryterium potrzeb. W modelu tym zakłada się pełnienie przez politykę społeczną funkcji redystrybucji dochodów ( jak w modelu socjalistycznym).
Modele wg N. Furniss`a i T. Tilton`a
Dokonują oni klasyfikacji modeli polityki społecznej na podstawie kryterium możliwych form ingerencji państwa kapitalistycznego w wolną grę sił rynkowych.
Zaproponowane przez niego trzy typy państwa opiekuńczego to: państwo pozytywne, państwo bezpieczeństwa socjalnego i dobrobytu społecznego.
Modele polityki spoęcznej wg G. Esping Andersena.
Zaproponował on typologię trzech różnych modeli polityki społecznej ze względu na dostęp do świadczeń i usług, podziały społeczne i relacje między państwem a rynkiem prywatnym w ubezpieczeniach emerytalnych to:
państwo liberalne
państwo konserwatywno- koroporacyjne
pańtwo socjaldemokratyczne