Wychowanie, paidos, paidagogos, pedagogia, pedagogika

Edukacja –

Teoria wychowania – przedmiotem zainteresowania są wszelkie świadome akty wychowania, ich uwarunkowania, przebieg i skutki.

świadome akty wychowania -

WYKŁAD II

Definicja wychowania wg Floriana Zdanieckiego

Wychowanie to działalność dążącą do wywarcia wpływu na postępowanie ludzkie. Czynność społeczna.
Jeden z elementów praktyk i rytuałów społecznych.

Def. Helena Radlińska
Najistotniejszą cechą wychowania jest wartościowanie i uczenie wyboru.
Polega na przygotowaniu człowieka do podejmowania samodzielnych, autonomicznych wyborów.

• Podstawowe modele wychowania wyróżnione ze względu na sposób rozumienia celów, zadań i funkcji.

• Model naturalistyczny
  - wychowanie rozumiane jako pomoc w naturalizacji
  - naturalizacja – wtopienie się w rytm i pewne właściwości świata przyrodniczego
  - człowiek jako integralna część świata przyrodniczego; konieczność poszukiwania w nim zasad swojego rozwoju
  - wzorowanie się na prawach przyrody określających funkcjonowanie
  - formy życia społecznego demoralizują człowieka; pogłębiają przepaść między nim, a przyrodą
  - wyalienowanie ze świata przyrody
  - współcześnie: pajdocentryzm (czerpanie inspiracji)

• Model socjalizacyjny
  - wychowanie jako pomoc w socjalizacji
  - socjalizacja – ogół nieintencjonalnych wpływów otaczającego środowiska z którym styka się jednostka
  - konieczność dostosowania się do zasad panujących w danym środowisku
  - wychowanie jako zabezpiecznie trwałości i ciągłości życia społecznego
  - społeczeństwo oswaja dziką naturę człowieka
  - konformizowanie, ugrzecznianie młodego pokolenia
  - przygotowanie do pełnienia odpowiednich ról w społeczeństwie; warunek stratyfikacji

• Model personalistyczny
  - persona (maska w znaczeniu osoby – twarz) osoba
  - wychowanie jako pomoc w personalizacji
  - personalizm pedagogiczny ( człowiek jest osobą; byt, którego nie można zredukować ani do prawidłowości świata przyrody, ani do świata społecznego)
  - godność i podmiotowość człowieka nadane przez wyższe czynniki – inspiracje religijne
  - nawiązania do dogmatyki katolickiej; odzwierciedlenie osobowego Boga
  - aspekty życia osobowego: intelektualny, społeczny, emocjonalny, fizyczny, wymiar duchowy
  - harmonizowanie form rozwoju człowieka
  - wychowanie powinno obejmować każdą z wymienionych sfer ludzkiego życia, w sposób harmonijny i integralny
  - człowiek jako istota wrażliwa na wartości

• Model inkulturacyjny
  - wychowanie jako proces inkulturacji
  - wrastanie w kulturę
  - cel: przygotowanie wychowanka do uczestnictwa w kulturze
  - zapoznawać, wdrażać w bieg głównego nurtu kulturowego
  - mówić w danym języku = myśleć w kategoriach danego języka/społeczeństwa
  - dwa podstawowe wymiary: czynny i bierny
  - internalizacja zasobów kulturowych ( nabieranie biernej kompetencji nabywania znaków kulturowych)

• Model emancypacyjny
  - wychowanie uruchamia procesy wolności osobistej jednostki
  - uzyskanie przez nią autonomii
  -

Podstawowe dyscypliny z którymi współpracuje teoria wychowania

• Psychologia

• Źródło inspiracji

• Ustalanie różnych mechanizmów, prawidłowości, algorytmów rozwojowych człowieka jako jednostki

• Różne informacje dot. złożoności i wielowymiarowości form istnienia człowieka
  - rozpatrywanie procesów motywacyjnych
  - struktury osobowości i temperamentu
  - mechanizmy poznawcze człowieka

• Socjologia

• badanie/ustalanie mechanizmów zjawisk i procesów związanych z formami życia zbiorowego

• tłumaczy/interpretuje typy relacji jednostki ze światem społecznym
  - relacje człowieka z innymi jednostkami

• Wychowanie zawsze w obrębie i do uczestnictwa w jakimś społeczeństwie

• Funkcjonowanie w grupie; informacje zwrotne z grupy

• Wychowanie zawsze odzwierciedla pewne zjawiska/tendencje/prawidłowości świata społecznego

• Lider w grupie – gwiazda socjometryczna; żołnierze – murem za liderem; figura czarnej owcy

• Konieczność rozpoznania socjometrycznej struktury grupy przez wychowawcę
  - zagrażające zjawiska i tendencje: odrzucenie wychowanka; prześladowanie

• Nauki biomedyczne

• Ustalanie prawidłowości, tendencji związanych z rozwojem psycho-motorocznym, anatomicznym, biologicznym człowieka

• wiedza nt. różnych norm rozwojowych
  - odstępstwa, regres, prawidłowy rozwój

• Podstawy dostosowywania stopnia trudności oddziaływań wychowawczych i edukacyjnych
  - stopień trudności dla dziecka w danym wieku
  - wymagania zbyt duże lub zbyt małe

• Filozofia

• wszystkie kwestie określające tożsamość wychowania mają z natury charakter filozoficzny

• Sposób rozumienia człowieka, sposób rozumienia wartości, sposób dobierania celów i ideałów wychowawczych

• grunt rozstrzygnięć filozoficznych, refleksyjnych, ogólnych, światopoglądowych

• Wychowanie zawsze projektuje swoje działania w kierunku rozumienia człowieka

• Dobór wartości ma charakter światopoglądowy, subiektywny, związany z doborem wartości

• Odpowiedź na pytanie o pochodzenie wartości: człowiek stwórca czy tylko odbiera

• Wychowanie postuluje, urzeczywistnia wartości, podbudowuje

• Cele wychowania zawsze odzwierciedlają nasze mniej lub bardziej uświadomione ideały

Podstawowe dychotomiczne sposoby rozpatrywania teorii wychowania jako dyscypliny naukowej

• Wyróżniamy (+ III założenia: założenie natury światopoglądowej, założenie epistemologiczne; założenie natury metodologicznej):

• Paradygmat scjentystyczny
  - zespół twierdzeń i nastawień, który stara się w sposób naukowy wyjaśniać otaczający nas świat
  - I założenie: człowiek jest integralną częścią świata przyrody i podlega tym samym prawom przyczynowo skutkowym, które rządzą światem przyrodniczym; człowiek nie wyróżnia się spośród innych bytów przyrodniczych – brak jakościowej różnicy, jedynie różnica ilościowa (wzrost, waga);
  - II założenie: jeśli człowiek jest integralną częścią świata przyrody to dysponując wiedzą nt. różnych form życia przyrodniczego możemy wyjaśnić i zrozumieć osobnicze formy istnienia człowieka
  - III założenie: jeśli wiedza przyrodnicza jest dostateczną przesłanką do wyjaśnienia i zrozumienia życia człowieka to ideałem uprawiania nauki są nauki przyrodnicze (ścisłe, empiryczne)
  - preferowanie badań ilościowyc

• Paradygmat humanistyczny
  - dot. tego, co specyficznie ludzkie
  - I założenie: człowiek żyje na pograniczu dwóch światów (natury i kultury); jest swoistym precedensem w świecie przyrodniczym, który niepełni jest determinowany przez prawa przyczynowo-skutkowe rządzące w przyrodzie; podział na funkcje świata natury i człowiecze; człowiek nie posiada adekwatnego odpowiednika w świecie przyrody- PRECEDENS
  - nawet zbieżność genotypu nie daje podstawy do orzekania o podobieństwa (np. mysz-człowiek) – PRECEDENS
  - II założenie: jeżeli człowiek żyje na pograniczu świata natury i kultury to wiedza jaką dysponujemy nt. przyrodniczych form istnienia jest niedostateczną podstawą do wyjaśnienia i zrozumienia osobniczych form istnienia człowieka
  - III założenie: jeżeli wiedza przyrodnicza jest niewystarczającą podstawą do wyjaśniania i rozumienia człowieka to wiedza o człowieku powinna być oparta na odmiennych metodach i założeniach niż ma to miejsce w naukach przyrodniczych
  - preferowanie badań jakościowych