POMOC PSYCHOLOGICZNA
Stewart, J. (2000). Mosty zamiast murów. Warszawa: PWN.
ROZDZIAŁ 3
KOMUNIKACJA WERBALNA
nie należy oddzielać komunikacji werbalnej od niewerbalnej; powinno się je traktować jako jednolity konstrukt komunikacyjny (2 strony kartki papieru); tak właśnie występują one w ludzkim doświadczeniu
„znaczenie wypowiedzi” i „znaczenie niewerbalne” nie są „odrębne i niezależne”
kontinuum:
pierwotnie werbalne → mieszane → pierwotnie niewerbalne
słowa pisane ton głosu - tempo, gesty, spojrzenia, mimika, dotyk
pauzy, głośność,
wysokość, milczenie
werbalne i niewerbalne elementy komunikacji są całkowicie współzależne, co oznacza, że oddziałują na siebie nawzajem, choć jedne nie determinują znaczenia drugich
język jako:
symbol – „słowo nie jest rzeczą”
aktywność – akty mowy
zupa – język „używa” nas w tym samym stopniu, w jakim my „używamy” jego; związek z kulturą
6 porad związanych z powyższymi podejściami do języka:
unikanie pułapek językowych
odporność na złudzenie „właściwego znaczenia”
wzbogacanie słownictwa
wykorzystanie twórczej mocy języka (metafor)
rozwijanie języka otwartego i pełnego szacunku
„uważaj co mówisz”
KOMUNIKOWANIE SIĘ WERBALNE
oralne = ustne – odnosi się do słów mówionych, intonacji, nerwowego kaszlu etc. jako „oralnych” sposobów komunikowania się
werbalne (verbum) – odnosi się do słów mówionych, jak i pisanych
język – termin ogólny używany zazwyczaj do werbalnych składników komunikacji; może jednak odnosić się również do znaków niewerbalnych
rodzaje przekazów:
| oralne | nieoralne | |
|---|---|---|
| werbalne | słowa mówione | słowa pisane |
| niewerbalne | ton głosu, westchnienia, krzyk, jakość wokalna, wysokość | gesty, ruchy, wygląd, ekspresja mimiczna, dotyk |
istnieją różnice między językiem mówionym (oralny-werbalny) [słyszymy] a językiem pisanym (nieoralny-werbalny) [widzimy]
oddziaływanie słów w kontaktach międzyludzkich
UWAGI WSTĘPNE
PODSUMOWANIE
język odgrywa istotną rolę w staraniach, by nadać komunikacji jakość interpersonalną
każde z 3ech podejść do języka mówi coś nt. sposobów polepszenia naszego komunikowania się werbalnego
historycznie 1sze podejście traktowało język jako „system symboli”
arbitralność związku między słowami i ich odniesieniami = słowo nie jest rzeczą; ostrzeżenia przed:
reifikacją
ewaluacją statyczną
mijaniem się
etykietowaniem
sugestie dotyczące datowania i indeksowania, które mogą udoskonalić posługiwanie się językiem
2gie podejście traktowało język jako aktywność; nie jest on bowiem jedynie systemem symboli reprezentujących rzeczywistość pozajęzykową – kiedy ludzie używają języka, zarówno mówią coś, jak i coś robią
Df
sdf
Sdf
język jako zupa – granice mojego języka są granicami mojego świata; oznacza to, że najlepszym sposobem poszerzania horyzontów jest wzbogacanie języka (rozwijanie słownictwa, poznawanie terminologii/żargonów różnych grup zawodowych, nauka 2go/3go języka)
6 sugestii/rad językowych:
uważaj na pułapki językowe
zwłaszcza reifikację, ewaluację statyczną i etykietowanie
nie ulegaj złudzeniu właściwego znaczenia
rozbudowuj swoje słownictwo
używaj języka niewykluczającego i pełnego szacunku
uważaj na to, co mówisz
ZWRACANIE UWAGI NA SŁOWA
mówienie jest procesem bardzo złożonym fizjologicznie
słowa, których używamy, oddziałują na nasze zdrowie; wpływają silnie na stosunki emocjonalne między ludźmi i na jakość ich współdziałania
Siła słów
9/10 osób po upływie minuty nie pamięta tego, co powiedziało
istnieje 10 słów, na które warto zwracać baczną uwagę, używać ich ostrożnie i z troską: ja, ty, oni, to, ale, tak, nie, zawsze, nigdy, powinien/powinna
Ja
wiele osób unika tego słowa, ponieważ sądzą, że jest to sposób zwrócenia uwagi na siebie, czują się wtedy samolubni (echo dzieciństwa)
użycie tego zaimka oznacza, iż bierzesz odpowiedzialność za to, co mówisz; wielu ludzi myli to z rozpoczynaniem wypowiedzi od „ty”
„nie możesz tego zrobić” – zamknięcie ust / „sądzę, że nie możesz tego zrobić” – ustanawia bardziej partnerskie stosunki między 2 osobami
ważne jest, żeby nie pomijać tego zaimka – to mówię ja, a nie ktoś inny – twoja wypowiedź = twoja własność
świadome używanie tego zaimka jest istotne zwłaszcza wówczas, gdy stosunki między ludźmi przechodzą kryzys
wypowiedź: „mój pogląd jest taki, że…” jest jasna – może dopomóc w przełamaniu konfliktu
Ty
jego użycie może spowodować, że wypowiedź zostaje odebrana jako oskarżenie, podczas gdy jest zamierzona jako przedstawienie faktów/zwierzenie
„ty tylko pogarszasz sprawę” / „moim zdaniem ty tylko pogarszasz sprawę” –
jeśli używamy wyraźnie sformułowanych poleceń/wskazówek, trudniej o nieporozumienie np. „chciałbym, abyś…”, „jesteś jedyną osobą, z którą chciałem porozmawiać”
Oni
użycie tego zaimka jest często ukrytym sposobem powiedzenia „ty”
jest też często ułatwieniem w rozpowszechnianiu plotek – „mówią, że…”
„oni” mogą być rodzajem „stołu szwedzkiego” dla naszych negatywnych fantazji; dotyczy to zwłaszcza sytuacji orzekania winy
jeśli wiemy, kim są „oni” możemy tak powiedzieć
możemy zapytać „kim są twoi oni?”
ważne jest, aby było jasne, kim są oni, by nie przekazywać informacji niedokładnych
jasność w tym względzie wydaje się nieobojętna dla poczucia bezpieczeństwa słuchaczy
informacja staje się konkretna, uchwytna, a nie mglista czy w ukryty sposób zagrażająca
To
słowo, które może zostać źle zrozumiane, ponieważ często nie wiadomo, do czego się odnosi; tego słowa należy używać ostrożnie
im jaśniejsze jest to słowo, w tym mniejszym stopniu słuchacz wypełnia je swoim własnym znaczeniem
często „to” wiąże się z ukrytym przekazem „ja”; aby lepiej zrozumieć co znaczy „to”, można je zastąpić „ja”
zamiana „to nie jest jasne” na „nie mam jasności” może uczynić stwierdzenie bardziej precyzyjnym, a także ułatwić odpowiedź
w celu zapewnienia sobie prawidłowego zrozumienia rozsądne może być bardziej szczegółowe przedstawienie sprawy
Ale
często jest sposobem powiedzenia „tak” i „nie” w tym samym zdaniu
taki sposób mówienia może łatwo doprowadzić do tego, że 2ga osoba poczuje się niepewna, skrępowana i często zmieszana
spróbuj zastąpić „ale” słowem „i”, co uczyni sytuację jaśniejszą
używając tego słowa mówiący często łączy ze sobą 2 różne myśli, co może być powodem trudności
Tak, nie
jasne „tak” i „nie” są bardzo ważne; zbyt wiele osób mówi „tak, ale” albo „może tak”, aby się zabezpieczyć, zwłaszcza gdy ich pozycja jest silniejsza niż słuchacza
słowa owe są bardzo pożyteczne dla jakości kontaktu, kiedy są wypowiedziane jasno i odnoszą się do konkretnej sprawy w danym momencie
brak jasności otwiera pole nieporozumieniom i złemu samopoczuciu, które raz powstałe, rozwija się bardzo szybko
„nie”
musimy być w stanie używać go zawsze, kiedy jest to na miejscu
często ludzie czując, że „nie”, mówią „może”/”tak”, żeby uniknąć konfrontacji z problemem – usprawiedliwia się to oszczędzaniem przykrych uczuć 2giej osobie – jest to forma kłamstwa i zwykle rodzi brak zaufania, co dla kontaktu jest zabójcze
„tak”
niejasne „tak” może się spotykać z brakiem zaufania
„powiedział <tak>, ale wcale tak nie myślał”
Zawsze, nigdy
„zawsze” jest pozytywną formą słowa „nigdy”, jego negatywnym odpowiednikiem
dosłowne znaczenie tych słów rzadko jest precyzyjne; niewiele jest przypadków, gdy coś jest zawsze albo nigdy; zatem próba przestrzegania pewnych wymagań we wszystkich sytuacjach spotka się z niepowodzeniem
często użycie tych słów jest sposobem wyrażenia nacisku emocjonalnego
czasem owe słowa pokrywają niewiedzę; w większości przypadków takich sformułowań nie da się traktować dosłownie; często są one nieprawdziwe
najczęściej są one nośnikiem emocji przyczyniającej się raczej do pogorszenia niż poprawy/wyjaśnienia sytuacji
występują w nierealnych regułach, które jako prawie niemożliwe do przestrzegania są potencjalnym źródłem niepotrzebnego poczucia winy i nieadekwatności
Powinien, powinna
„należy”, „powinien” – częste użycie tych słów sugeruje czyjąś głupotę
brzmi to często jak oskarżenie; czasami pełni rolę przyjacielskiej rady
często używa się tych słów w sytuacji, w której istnieje więcej niż 1 możliwy kierunek działania
niekiedy użycie takich słów powoduje uczucie napięcia całego ciała
biologicznie przygotowani jesteśmy do podążania tylko w 1 kierunku
kiedy ciało odczuwa napięcie, często wraz z nim „sztywnieje” umysł, zdolność myślenia jest także ograniczona
„ten mi się podoba… (1 cz.) ale powinienem wziąć tamten” / „potrzebuję również tamtego (2 cz.)”
rozdzielenie może pomóc w rozważeniu najpierw każdej z rzeczy z osobna, a potem obu łącznie – szansa dla ciała, by się rozluźniło, co uwalnia pewną energię pomocną w negocjacjach
ROZDZIAŁ 4
KOMUNIKACJA NIEWERBALNA