Konspekt IV

„Uwagi wstępne”

„Problem”

1)Historia sondaży w Polsce po II wojnie światowej(s.10)

-środki badań opinii;

-postawa władz;

-sytuacja podczas stanu wojennego;

-postawa radia, telewizji, ich badania;

-powstanie Centrum Badania Opinii Społecznej;

-sytuacja po 1989r.

2)Pojawienie się nowego typu sondaży(s.9,10)

-prognozy wyborcze dla różnych partii i polityków;

-opinia publiczna;

-radio, telewizja, prasa;

-groźba kompromitacji badań.

3)”Co nazywamy sondażem”(s.10,11)

-wytłumaczenie pojęcia „sondażu”;

-ankieterzy, respondentami;

-ankieta;

-wywiad;

-poddyscypliny socjologii;

-przypadki naiwnych i błędnych badań sondażowych;

-kto może zostać realizatorem sondaży opinii publicznej.

4)”Krytyka sondaży ze społecznego punktu widzenia”(s.12)

-wścibskość autorów sondaży(art. z niemieckiego „Die Zeit”);

-wprowadzenie do problemu tematyki sondaży i jej znaczenia.

5)”Tematyka sondaży”(s.12,13)

-sondaże w Polsce, mnogość i braki co do niektórych sfer życia;

-przykłady krytyki sondaży z polskiej pracy;

-sondaże przedwyborcze, ich popularność, znaczenie;

-wypowiedź prof. Żukowskiego.

-ośrodki badania opinii publicznej;

-ryzyko błędu;

-błąd statystyczny.

5)Teza „piątej władzy”(s.13,14)

-zdanie Bielana, zaprzeczenia Głuszczyńskiego.

6)Przykładowe sondaże(s.14,15)

-„Nastroje przedwyborcze z czerwca 2001”.

7)”Podstawy teoretyczne badań nad opinią publiczną”(s.16)

14)”Moda na postmodernizm a sondaże społeczne”(s.22)

-„moda na snobowanie się postmodernistyczną postawą teoretyczną”;

-opinie jako źródło badań naukowych;

-Dzieło Floriana Znanieckiego oraz Amerykanina Williama I. Thomasa pt. ”The Polish Peasant in Europe and America”.

8)”Człowiek określa sytuację”(s.16)

-wpływ definiowania sytuacji, w jakiej człowiek się znalazł na stosunek do innych ludzi i sytuacji.

9)Powstanie Instytutu Gallupa(s.17)

-powody;

-zadania instytutu;

-opracowanie zasad wyłaniania próby reprezentatywnej;

10) Badanie skutków społecznych audycji Radiowej Orsona Wellesa informującego o inwazji z Marsa na USA(s.17,18)

-dzieło H. Cantril’a „The Invasion from Mars. A Study in the Psychology of Panic”;

-panika społeczna;

-sztuczne kreowanie autorytetów;

-podatność ludzi na opinie.

11) „Badanie opinii i innych elementów osobowości społecznej”(s.19,20)

-Badania opinii, sondaże podawane przez radio, mała ilość inf., brak określonego zasięgu społ. itp.;

-rozumienie opinii danych społ.( poznanie tendencji zachowań, postaw, norm społecznych);

-Badania muszą wykrywać współzależność, współwystępowanie i rozmaite zależności;

-„W Polsce nie wiąże się badań nad opinią”-wytłumaczenie dlaczego, z jakich przyczyn;

12) „Pojęcie osobowości społecznej”(s.20,21)

-badania nad osobowością społeczna, jak powstała, co się na nią składa, co ja obejmuje;

-omówienie elementów składowych osobowości społ.(Jaźń subiektywna, jaźń odzwierciedlona, ideał kulturowy, zespół ról społecznych).

13) „Ocena deklaracji informatorów”(s.21,22)

-„Deklaracje a rzeczywiste zachowanie”

*stwierdzenia projektujące jakieś zachowanie;

*spór specjalistów w sprawie stopnia zaufania deklaracjom informatorów;

*stosowanie technik obserwacyjnych.

-bezkrytyczne przyjmowanie metodologii marksistowskiej;

- Dwa poziomy postępowania badawczego(s.23,24):

*mylenie poziomów;

*poziom pierwszy: poziom elementarnych narzędzi i technik;

*poziom drugi: poziom uogólnień, porównań praw przyczynowych i funkcjonalnych;

-bez wywiadów, rozmów i sondaży nie byłoby obserwacji, dowolność w gromadzeniu informacji, „zabawowa” interpretacja-publikacja w „Gazecie Wyborczej” i „Rzeczpospolitej”;

-słabość sondaży;

-potwierdzenie zarzutów Adama Podgóreckiego.

15)”Wywiady nie mogą nic sugerować”(s.24)

-niektóre sondaże nastawione są na korzyści finansowe, zadowolenie osoby bądź instytucji zamawiającej sondaż, a nie poznanie prawdy.

16)”Sondaże na tematy prognostyczne”(s.25,26)

-omówienie prognoz wyborczych;

-walory poznawcze sondaży przedwyborczych;

-badania CBOS z lipca 1995r .dot. Rosji.

-specyfika wybieranych odp.;

-wpływ radia, prasy i telewizji na sondażowe odpowiedzi.

17)”Sondaże a manipulacja(s.27)

-„Jak można manipulować informatorami”

*interesujący sondaż „Głosu Wielkopolskiego” (podanie badanym nazwisk i nie sugerowanie odp.), różnice w wynikach;

*ludzie przeważnie przez rozgłos rozumieją popularność, a nie osobę, na którą chcieliby zagłosować.

-„Zasady badań sondażowych”(s.28)

*tworzenie zasad na podstawie wieloletnich badań.

-„Kanon wymagań od badaczy”(s.28,29,30)

*zestaw fundamentalnych założeń(„10 przykazań”)

18)”Sondaż jako socjotechnika”(s.30,31)

-socjotechnika umiejętnością wywierania pożądanego wpływu na grupy i szersze społeczności do z góry zamierzonych celów przez dany ośrodek, człowieka;

-esej „Jak daleko są, jak blisko” wicedyrektora CBOS, kierownika Pracowni Badań Wyborczych Instytutu Studiów Politycznych PAN, postawienie problemu: „w jakim stopniu wyborcy głosują na danego kandydata, kierując się zgodnością jego poglądów i opinii-z własnymi”, opisanie trzech ujęć;

-Postawienie sobie przez autora skromniejszych zadań(poznanie jak blisko wyborów znajduje się w pobliżu kandydatów i co łączy i dzieli kandydatów własnego elektoratu.

19)Bliższe sprecyzowanie metody badań(s.31,32)

-poznanie dystansów;

-wyodrębnienie problemów, kwestii dotyczących społeczeństwa;

-zdumiewające fakty dotyczące poruszanych kwestii, nieporuszanie kwestii najistotniejszych;

-przykłady ankiet, sugerowanie ankietowanym co jest dla nich najważniejsze.

20) Specyfika ankiet(s.32,33)

-przykład sondaży przedwyborczych, sugerowania wyborcom kandydatów do prezydentury, „zabiegi na ankietowanych”;

-„elektorat”, odróżnienie go od „ogółu Polaków”;

21)Zdumiewające odkrycie CBOS-u(s.34)

-paradoksalne wybory głosujących, niepopieranie osób reprezentujących poglądy;

-przykład na Jacku Kuroniu.

22)”PS”-ciekawostka: OBOP, a CBOS(s.35)

23)”Diagnozy i prognozy na temat roli kościoła w społeczeństwie”(s.36)

-różne podejścia do sondaży;

-upowszechnianie starych schematów.

24)”Kim są inteligenci”(s.37,38,39)

-ludzie wolnych zawodów;

-cechy inteligencji;

-stereotypy badań nad religią i Kościołem;

-podstawowe kwestie Leszka Gajosa w artykule „Kościół a przemiany współczesnego społeczeństwa polskiego”;

-grupy usiłujące dominujące wartości społeczeństwu polskiemu;

-„wielka akcja ateizacji społeczeństwa dokonywana przez totalitarne państwo w Polsce w latach 1944-1989”;

-„deklaracja ludności niewierzącej w Boga(NRD) oraz przywiązanie do religii Kościoła Katolickiego (Polska)”-wykres;

-dalsze brnięcie autora w swoich przekonaniach i „racjach”.

25)”Sondaż na potwierdzenie z góry przyjętych założeń propagandowych(s.40,41,42,43,44)

-sondaż CBOS-u na zlecenie „Polityki” dotyczący opinii o religii i Kościele;

-raport w „Polityce” o mylącym tytule-„Polski katolicyzm anno domini 1922”;

-propaganda artykułu;

-zaskoczenie nawet autorów sondażu wynikami badań(s.41);

-przykładowe zapytania(przewidywalne odp.);

-bezprzedmiotowość owych badań, pozbawienie ich wartości naukowej;

-potraktowanie sondażu jako synonimu Apokalipsy(cytat)(s.42);

-„troska” „Polityki” o katolicyzm;

-brak rozumienia różnicy między stanowiskiem Kościoła, a stanowiskiem szeregowych katolików;

-przywołanie Biblii, tego ile ewangeliści poświęcali miejsca na wytykanie ludziom braku wytrwałości w wierze i braku konsekwencji, „nieżyciowość” Jezusa(s.43);

-powody przez które nie można traktować Kościoła jako instytucji politycznej;

-absurdalne osądy autorów ankiety „Polityki”-np.dot. oceny aborcji, iż może spowodować kolejną polską wojnę, krytyka artykułu;

-przestroga w interpretacji „Polityki”(s.44);

-teoria ”schizofrenii”;

-wyróżnienie się religijności Polskiej na tle Europejskim swego rodzaju łagodnością;

-judaizm, trudność przestrzegania wszystkich nakazów i zakazów w życiu codziennym, gdzie otaczają wiernych wyznawcy innych religii.

26)”Najczęstsze błędy w sondażach”(s.45)

I „Błąd zamiany słowa „popularność” na słowo „zaufanie”:

-często czynią tak „Gazeta Wyborcza” i tygodnik „Wprost”;

-dezorientacja czytelników.

II „Błąd braku szerszych informacji u respondentów”(s.45,46)

-różnica pomiędzy tym co jest informatorom znane, a w czym mają rozeznanie;

-przykład badań Pracowni Badań Społecznych w Sopocie;

-schemat dotyczący braku zainteresowań problematyka polityki;

-„sposób sformułowania pytania(…)może wpływać na uzyskane wyniki.”

III „Błąd zakamuflowanego uprzedzenia”(s.47,48)

-sondaż powinien być pozbawiony podstępnych założeń politycznych, bez osobistych sympatii badacza- obecnie badania nie są prowadzone dla celów naukowych, lecz na korzyść danej linii politycznej, więc zasada ta rzadko znajduje odzwierciedlenie w praktyce;

-„wmanewrowania” pytanych, pozyskiwania oczekiwanych pytań.

IV „Błąd absurdalności pytania”(s.49)

-„Popularność” a aprobata to często sprzeczność”;

*słowo popularność nie może się odnosić np. do kościoła- absurdalność;

*wieloznaczność słowa popularność;

*badacz nie powinien zadawać pytań, które mają wieloznaczne znaczenie dla informatorów.

V „Błąd ogólnikowości w sondażach(s.50,51)

- Sondaż OBOP-u z 1995r. na próbie reprezentatywnej na temat wpływu telewizji publicznej na odbiorów, zastosowanie dwóch skrajnych ocen-schemat i tabela;

-brak jasnych celów tego sondażu;

-„Czy ludzie wiedzą, jaki wpływa ma telewizja?”(s.51,52)

*pytania zbyt ogólnikowe np. czy programy telewizji „wzbudzają poszanowanie dla tradycji narodowej”- jakie programy????!!!!-skłanianie telewidzów do intuicyjnych odp.;

*błąd wymieniania w jednym pytaniu dwóch różnych kwestii;

*pytanie o rzeczy których pytany nie może wiedzieć.

VI „Błąd fikcyjności problemu badawczego”(s.53,54)

-przykład raportu pewnego profesora psychologii wydanego na łamach „Gazety Wyborczej” na temat: ”Kto nas krzywdzi”, rycina, wymienienie 15 potencjalnych „krzywdzicieli”;

-sztuczność pytania: ”kto nas krzywdzi?”;

-prowokacja do udzielania sztucznych odpowiedzi wymyślonych przez autora sondażu;

-sondaż przeprowadzony przez Katedrę Socjologii AE w Krakowie na próbie reprezentatywnej, zadanie ogólnego pytania „Czy czuje się Pan/Pani Krzywdzony/ona?”(s.55)

-wprowadzanie informatorów w błąd, upowszechnianie stereotypów narodowych(s.56)

-uzyskiwanie całkiem innego obrazu umysłowości Polaków niż oczekiwano;

-„Jak Pan(i) sądzi, czy ktoś (lub coś) nas krzywdzi jako naród? Jeśli tak, to proszę wymienić kto(lub co)wyrządza nam jako narodowi największą krzywdę?”-wykres(s.57)

-„Jak sugeruje się niechęć”(s.58)

VII „Błąd bezzasadnego porównywania”(s.58)

-sondaż „Gazety Wyborczej”-„Kościół w dołku”, wyniki badań CBOSu na temat „Aprobata dla instytucji publicznych”;

-złe zestawienie/wyselekcjonowanie instytucji do sondażu, absurdalność(s.59)

-niesprecyzowanie o jakie instytucje dokładnie chodzi np. radio, ale jakie programy?

-mnogość wątpliwości np. co oznacza aprobata wojska czy też telewizji?, gdy mowa o samorządzie to o uprawnienia czy o aktualny stan kadrowy na danym terenie?;

-„Złożoność ocen Kościoła”(s.60)

*na czym polega aprobata Kościoła: na aprobacie wierzeń, praktyk religijnych, tradycji religijnych czy zasad moralnych głoszonych przez Kościół?;

*potrzeba rozpatrywania wszystkich kwestii z osobna;

*podobnie jak z ocena prezydenta;

*porównanie z oceną rządu, Sejmu i Senatu;

*dlaczego prowadzi się tego typu badania w sposób tak niekompletny, nieprofesjonalny i kompromitujący.

VIII „Błąd wymuszania pożądanych skojarzeń”(s.61)

-Dziennik „Rzeczpospolita”(s.1995,nr252)-sprawozdanie pt.: „Wartości kapitalizmu i socjalizmu w ocenach wyborców”, podstawa pytanie: „Przeczytam teraz Panu(i) szereg cech, które mogą charakteryzować różne systemy społeczne i polityczne. Proszę powiedzieć o każdej z nich, czy kojarzy się ona Panu(i) z systemem kapitalistycznym czy socjalistycznym?”

-Według autorów owe „cechy wartości” mogą oznaczać coś innego niż dla pytanych i mogą im się kojarzyć zupełnie z czymś innym;

-„Co to jest „socjalizm” i „kapitalizm””(s.62)

*czy istnieje cos takiego jak „socjalizm” i „kapitalizm”?-stanowisko teoretyków, przykłady socjalizmu i kapitalizmu w państwach;

*odnoszenie opinii do sytuacji w Polsce, choć sytuacja w Polsce była daleka od postaci „socjalizmu” w NRD;

*”Nasilenie „prokapitalistycznej” postawy [zamieniono już ”cechy-wartości” na „postawy”, chociaż termin ten oznacza coś więcej-moja uwaga-RD] jest silnie związana z tym, kogo respondent zamierza poprzeć w najbliższych wyborach”(s.63)- aspekt socjotechniczny sprawozdania.

IX „Błąd nieuprawnionych porównań i komentarzy”(s.64)

-„Rzeczpospolita”(1996, nr134)- przedstawienie wyników badań CBOS-u przez Jolantę Babiuch i Jonathan Luxmoore na temat „wizerunku” Jana Pawła II w świadomości Polaków, wykres(wyniki badań);

-analiza wyników, niepoprawność zadanych pytań.

27) „Czy są „przeciętni” Europejczycy”?”(s.65)

-nie istnieje nikt taki jak „przeciętny Europejczyk”, nie można dodawać i przeliczać opinii ludzi w różnych krajach;

-potrzeba uwzględniania konspektów historyczno-społecznych(s.66);

-różnorodność, odmienność postaw w różnych krajach, błędne porównywania;

-Adorno i znana psychoanalityczka Karen Horney o neurastenicznym pożądaniu autorytaryzmu;

-kolejna kwestia poruszana przez autorów sondażu co do tego, że „istnieje obecnie silny kontrast między postawami wobec papieża i wobec Kościoła”-błędność poglądu;

-Kościół w badaniach CBOS-u i OBOP-u (wymienianie w kontekście instytucji) (s.66,67);

-wyniki badań sondaży co do „społecznego poparcia dla publicznej roli Kościoła”;

-badania społecznej roli Kościoła dziś;

-społeczny fenomen- nie ma drugiego kraju o tak szerokim poparciu dla Kościoła katolickiego;

-mnogość wydawnictw antykościelnych- odwracanie uwagi czytelniczek od spraw religijnych, państwowych i społecznych, skupianie uwagi na dobrym wyglądzie, seksie, zdrowiu(s.68);

-polityka wychowawcza, kulturalna NRD;

-Powołanie się na opinię prof. Tomasza Stycznia z KUL(s.69)

-istnienie dużej części wierzących , którzy na co dzień nie wiążą ściśle zasad religijnych z zasadami zachowania w domu;

-islam, judaizm, wyznawcy innych religii, religia w innych krajach, różne interpretacje religijnych zakazów i nakazów;

-„katolewica”;

-konsekwentne przestrzeganie zasad religijnych w życiu codziennym- rzadkość takich wspólnot(może za takich wyznawców można uznać mormonów, członków sekt żyjących w izolacji, grupy ortodoksyjnych żydów)(s.69,70);

-Nowoczesna ewangelizacja, rozumienie pojęcia(s.70);

-Powrót do sondażu i pytania o to czy Jan Paweł II przyczynił się zdaniem ludzi do obalenia komuny, rozczarowanie autorów słabymi uzasadnieniami opinii, zbyt skomplikowane pytanie;

-profesjonalizm i etyka badawcza w kwestii doboru pytań;

-brak etyki w zadawaniu pytań zbyt trudnych poznawczo.