NAUKA O KARZE 12.10.2011
Egzamin pisemny. Nie ma terminu zerowego. Test wielokrotnego wyboru.
Kara kryminalna to ujemna reakcja na fakt popełnienia przestępstwa. Jest to odpowiedź na czyn przestępny, potępienie czynu sprawcy. Istnieją również inne rodzaje kary – kary dyscyplinarne (przewidywane za przewinienia dyscyplinarne, skierowane przeciw niewłaściwemu wykonywaniu pracy czy służby publicznej). Kara kryminalna jest reakcją na przestępstwo, wymierzana w imieniu państwa przez specjalnie do tego powołane organy państwowe (w tym przypadku sądy). Jest dolegliwością, posiadającą pewne cechy – jest bowiem zamierzona i celowa. Sprawca przestępstwa musi karę odczuć. Kary są najostrzejszymi sankcjami. By kara została wymierzona muszą być spełnione wszystkie elementy przestępstwa. Treścią kary kryminalnej jest pomniejszenie lub pozbawienie dóbr osobistych sprawcy przestępstwa, np. wolność, cześć, prawa obywatelskie. Sprawca przestępstwa musi osobiście odczuwać dolegliwość kary. Zatem, kara jest osobistą dolegliwością ponoszoną przez sprawcę, będącą reakcją na popełnione przestępstwa, która wyraża potępienie popełnionego przez sprawcę czynu, wymierzana przez sądy.
Obok kar mogą być również wymierzane inne środki reakcji na popełnione przestępstwa.
Ustawodawca w art. 39 KK wymienia środki karne. W rozdziale X KK wymieniane są środki zabezpieczające. Ich głównym celem jest zabezpieczenie porządku prawnego przed czynnościami sprawców. Pewna część sprawców nie może bowiem być skazana karą, ze względu na to, iż nie można im przypisać winy. W związku z tym stosuje się środki zabezpieczające.
Pojęcie racjonalizacji kary zostało wprowadzone przez Wróblewskiego. Wyróżnił on: fakt ujemnego reagowania przez grupę społeczną na zachowanie niepożądane i motywy tego zachowania. Rodzaje racjonalizacji:
Sakralną,
Sprawiedliwościowa – za punkt wyjścia traktowała złem za zło,
Celowościową,
Teorie absolutne określane są mianem teoriami retybutywnymi. Zalicza się do niej wszelkie teorie traktujące karę jako odwet. Czerpią one uzasadnienie dla kary z samej kary. Kara w teoriach tych jest zapłatą za wyrządzone zło. Skierowana jest w przeszłość. W nauce prawa karnego panuje zgodność co do tego, iż pochodzą one od krwawej zemsty.
Humanitaryzacja kary nastąpiła w XVIII wieku. Zwolennicy humanitaryzmu prawa karnego powodują, iż społeczność solidaryzuje się z przestępcą i jest on postrzegany raczej jako ofiara aparatu państwowego, aniżeli przestępca.
Kara, wg. Hegla, jest jedynie logiczną konsekwencją stosunku przestępstwa do prawa. Według niego przestępstwo nie narusza rzeczywiście prawa. Prawo jako forma uzewnętrznienia się idei absolutnej jest niedostępne dla takiego naruszenia. Przestępstwo narusza więc prawo tylko pozornie. Kara będąca wyrazem woli ogólnej państwa jest zaprzeczeniem tego przestępstwa, a jako zaprzeczenie stanowi zaprzeczenie rzeczywistości prawa. W konsekwencji państwo, które karze przestępcę nadaje mu należną cześć. Przestępstwo jest wyrazem indywidualnej woli człowieka, zatem i kara jest prawem przestępcy. Człowieka, jako wolnej i rozumniej jednostki nie należy straszyć, gdyż sprowadza go to do statusu niewolnika.
Zdaniem I. Kanta dobro i zło moralne musi spotkać się ze skutkiem koniecznym jakościowo odmiennym. Skutkiem dobra jest nagroda, zadowolenie, zaś zła – wyrządzenie pewnej dolegliwości. Państwo karzące sprawcę spełnia jeden z obowiązków. Dolegliwość kary wynikająca z utraty wolności powinna być równa dolegliwości pokrzywdzonego na skutek popełnionego przestępstwa.
Idea odpłaty, zdaniem jej teoretyków, odpowiada wprost naturze ludzkiej, która za dobro domaga się nagrody, zaś za zło kary. Zgodne jest to z fundamentalną zasadą, na której opiera się porządek społeczny. Wg. Durkheim’a karanie stanowi potwierdzenie wartości społecznych. Dochodzi wówczas do wytworzenia wspólności interesów w społeczeństwa i zapobiega powstaniu stanowiska anomii.
Kara pod względem ciężaru powinno odpowiadać ciężarowi przestępstwa. Trudno jest jednak znaleźć przelicznik ciężaru kary do ciężarowi popełnionego przestępstwa.