Maslow, W stronę psychologii istnienia
WZROST I MOTYWACJA
Nerwica – choroba spowodowana brakiem (m.in. bezpieczeństwa, przynależności, tożsamości, miłości, szacunku, uznania).
Potrzeba jest określana jako instynktowna i podstawowa, jeśli:
jej brak rodzi chorobę
jej obecność zapobiega chorobie
jej przywrócenie leczy chorobę
w niektórych skomplikowanych sytuacjach osoba woli zaspokoić właśnie tę potrzebę zamiast innych
Motywacja – uczucie pragnienia, potrzeby, tęsknoty, braku... – uczucie subiektywne, ale nie można go lekceważyć dopóki nie jesteśmy w stanie wszystkiego opisać za pomocą informacji obiektywnych!
Wzrost – pojęcie trudne do zdefiniowania, bo mówi o niewyrażalnych do końca kwestiach; progresywne zaspakajanie potrzeb, specyf. motywacja kierująca ku wykraczaniu poza podstawowe potrzeby
Samoaktualizacja - ciągła aktualizacja możliwości, talentów; wypełnianie misji; samoakceptacja; dążenie do wewn. integracji i harmonii; trwa przez całe życie (aby do niej doszło należy wcześniej zaspokoić podstawowe potrzeby: bezpieczeństwa, przynależności, tożsamości, miłości, szacunku, uznania).
Charakterystyka ludzi zdrowych:
wyższa percepcja rzeczywistości
większa akceptacja siebie, innych
większa spontaniczność
większa koncentracja nad problemami
większy stopień oderwania się i prywatności
niezależność, opór przed narzucanymi wzorcami kult.
świeżość oceny i bogactwo uczuciowe
większa częstotliwość doświadczeń szczytowych!!
większy stopień utożsamienia się z rodz. ludzkim
zmienne stosunki interpersonalne
demokratyczny charakter
zwiększona twórczość
pewne zmiany w systemie wartości
Różnice między potrzebami wzrostu a potrzebami podstawowymi:
Impuls, pragnienie – utrapieniem - w odniesieniu do większości potrzeb podstawowych
– czymś pożądanym, przyjemnym dla potrzeb wzrostu
Krytyka teorii stanu spoczynku (usuwanie napięcia do chwili, aż wyniesie poziom 0; zaspokojenie likwiduje potrzebę). Wszystkie rodzaje potrzeb łączą się w sieć na zasadzie hierarchii, a zaspokojenie jednej potrzeby natychmiast aktywizuje kolejną, motywacja się zwiększa (dynamiczny charakter motywacji wzrostu).
Ludzie kierowani potrzebami podstawowymi są nastawieni wyłącznie na cele, ludzie o potrzebach wzrostu cieszą się samą aktywnością
motywacja wynikająca z braku wymaga zmniejszenia napięcia i osiągnięcia równowagi, motywacja wzrostu utrzymuje napięcie w związku z kolejnymi celami
zaspokajanie potrzeb podst. zapobiega chorobom, zaspakajanie wzrostu zapewnia pełne zdrowie
rozróżnienie na przyjemności płynące z zaspokojenia braku (niższe- ulga) i przyjemności wynikające z dostatku (wyższe-radość) (Fromm)
zaspokajanie potrzeb podst. prowadzi do celów krótkotrwałych, epizodycznych (ostateczny sukces)
zaspakajanie wzrostu nie prowadzi do orgazmu, nie ma jednego określonego celu; oznacza ciągły rozwój w górę, a motywacja rośnie wraz z działaniem
potrzeby wynikające z braku: charakterystyczne dla wszystkich (także częściowo dla innych gatunków)
potrzeby wzrostu są indywidualne dla każdego człowieka
potrzeby wynikające z braku mogą być zaspokojone tylko przez innych, czynniki zewn.; nastawienie na innych, zależność od innych; konieczna adaptacja i przystosowanie (osoba jako zmienna zależna)
potrzeby wzrostu są zaspakajane niezależnie od środowiska, osoba samoaktualizująca się sama kieruje swoim zachowaniem; samowystarczalność, wewn. integracja i harmonia; samokontrola; autonomia (choć względna, wciąż istnieje związek z otoczeniem)
człowiek motywowany brakiem – uzależniony od innych ludzi, interesowny, potrzebujący (ograniczenie w stosunkach społ.), subiektywne spojrzenie na innych (perspektywa własnych potrzeb)
człowiek motywowany wzrostem – bezinteresowny, holistyczna i obiektywna percepcja innych ludzi, dostrzegania indywidualnych, niezależnych wartości u innych
człowiek motywowany brakiem – uwaga skierowana na własne ego
człowiek motywowany wzrostem – uwaga skierowana na świecie zewn., własnej aktywności, tworzeniu, przekroczenie własnego ego
interpersonalny charakter terapii w przypadku osób z nerwicą (z uczuciem braku); potrzeba może być zaspokojona tylko przez inne osoby
intrapersonalny charakter terapii w przypadku osób samoaktualizujących się (medytacje, autoanaliza, planowanie, odkrywanie własnej jaźni), ale także pomoc ze strony innych
psychogogia – polepszanie stanu zdrowia osoby nie-chorej
osoby o potrzebie wzrostu – bliższe królestwa Bytu!!- łatwiejsza percepcja wewnętrznej natury przedmiotu, widzenie sprzeczności, niezgodności wewnątrz przedmiotów, rozumienie prawdziwego stanu rzeczy
osoby o potrzebach podstawowych – percepcja uproszczona, niedokładna, nastawiona na zysk, typizowanie świata
Miłość potrzebująca i miłość nie potrzebująca
Potrzeba miłości (wg m.in. Bowlby’ego, Spitza, Levy’ego) zrodzona z braku.
„Głód miłości” – chorobą, stanem patologicznym; aby go zlikwidować należy zapełnić brak.
Osoba zdrowa (nie odczuwająca znacznego braku) zadawala się stałą, niewielkę dozą miłości.
Typy miłości:
Miłość B – miłość do Bytu innej osoby, niepotrzebująca, nieegoistyczna
Miłość D – miłość z braku, potrzebująca, egoistyczna
Miłość B – sprawia radość, chętnie uświadamiana, charakter „podziwiania”, nie zaspakajania, nie zanika, jest raczej celem, niż środkiem, stanowi doświadczenie estetyczne lub mistyczne, jej skutki (terapeutyczne) są głębokie i rozległe, porównywana do miłości matki do dziecka; bogate, czyste, altruistyczne doświadczenie; wyklucza wrogość, zazdrość, uzależnienie; umożliwia pełną percepcję drugiej osoby; umożliwia partnerowi wzrost i samoakceptację
Miłość D – może być zaspokojona, elementy niepokoju i wrogości; związek z uczuciami zazdrości, brak samodzielności
Obrona i wzrost.
Wzrost następuje w momencie, kiedy kolejnemu przejawowi działania towarzyszy subiektywne uczucie większej przyjemności, niż w przypadku poprzedniego zaspokojenia. W ten sposób odkrywamy własne Ja i kształtujemy nasz system wartości.
Czyste Istnienie, życie dla samego życia – cechą egzystencji małych dzieci (środkami prowadzącymi do Stawania się, Wzrostu : manipulowanie, odkrywanie, badanie spontaniczne i niezaplanowane). Po nasyceniu i znudzeniu się czynnościami sprawiającymi radość samą w sobie, dziecko przechodzi do realizacji nowych, wyższych potrzeb.
Każda jednostka łączy więc w sobie i jest kontrolowana przez 2 zespoły czynników:
I – instynkt ku stanowi bezpieczeństwa, postawa defensywna, tendencje do cofania się i związku z przeszłością, strach przed ryzykiem, niezależnością
II – instynkt ku działaniu, rozwojowi, pełni Jaźni, zaufanie do świata zewn., pragnienie niezależności + akceptacja swego nieświadomego Ja
Bezpieczeństwo <------------ Osoba ----------------> Wzrost
Zgodnie z powyższym schematem, mechanizm wzrostu to niekończący się proces dokonywania wyborów (możliwych do podjęcia wyłącznie przez jednostkę, której dotyczą), przeważenie subiektywnej radości czerpanej ze wzrostu nad radość czerpaną z poczucia bezpieczeństwa:
potęgowanie się wektorów wzrostu (większa atrakcyjność, przyjemność)
zmniejszanie się obawy wzrostu
osłabienie wektorów bezpieczeństwa (mniejsza atrakcyjność)
zwiększenie się obawy przed stanem bezpieczeństwa, patologii, regresu.
Ścisły związek wzrostu z bezpieczeństwem; jedynie zapewnione bezpieczeństwo pozwala na kształtowanie się wyższych potrzeb.
Udział innych ludzi w rozwoju jednostki: otoczenie może zrealizować potrzeby jednostki dot. bezpieczeństwa, uznania, miłości itd., także może wskazać prawidłowy kierunek wzrostu; równoczesne potrzeby samorozwoju jednostki i spełniania oczekiwań innych (konflikt między jaźnią innych a moją własną) -> w ostateczności jednostka prędzej zrezygnuje z własnego Ja niż z aprobaty społ. -> bezpieczeństwo podstawową potrzebą. Edukacja twórcza, sztuki – wpływają pozytywnie na rozwój jednostki, ponieważ zapewniają stan bezwzględnego bezpieczeństwa i umożliwiają wzrost.
Warunki leczenia neurotyków: świadomość problemów osoby z realizacją potrzeb podstawowych, cierpliwość, szacunek dla zdrowia, lęku osoby, delikatność, akceptowanie wszystkich wyborów osoby (mądrość obronna i mądrość wzrostu); proponowanie w miejsce forsowanaia.
Teoria zaspakajania potrzeby – pojedyncza zasada holistyczna scalająca mnogość ludzkich motywów wyraża tendencję do pojawienia się nowej, wyższej potrzeby, kiedy ta niższa potrzeba zostanie już zaspokojona. Hierarchiczne uporządkowanie potrzeb + subiektywne kierowanie ich realizacją w kierunku „zdrowego” wzrostu.
Związek koncepcji Maslowa z koncepcjami psycho-dynamicznymi, jednak psychologia humanistyczna postrzega wszystko przez różowe okulary, a w ciężkich patologiach dostrzega jedynie problemy i niepowodzenia wzrostu.
Potrzeba poznania i obawa poznania.
Obawa przed poznaniem siebie, własnych emocji, impulsów- analogiczna do strachu przed światem zewn. – funkcja: obrona godności własnego Ja idealnego
Obawa, trwoga, słabość związana z zaparciem się naszych talentów, możliwości, twórczości; lęk przed hibris (wiara, że pewne formy wiedzy są niedostępne człowiekowi, zastrzeżone dla wyższych instancji).
Jednoczesna ciekawość, pęd do wiedzy i lęk przed poznaniem. Wiedza – coś niebezpiecznego, zagrażającego.
Wiedza dla redukcji niepokoju i dla wzrostu.
Wiedza – aktualizacja ludzkiej potencjalności, rodzaj wyższej potrzeby człowieka; sposób na radzenie sobie z problemami, lękami (najlepszym rozwiązaniem – poznanie przyczyny lęku); charakter wiedzy: zarówno narzędzie wzrostu, jak i reduktor niepokoju – gwarancja homeostazy.
Unikanie wiedzy jako unikanie odpowiedzialności.
Brak ciekawości (pseudogłupota) – wyrazem niepokoju i obawy, elementem samoobrony.
Ścisły związek między poznaniem a czynem. (Często lepiej nie wiedzieć, bo jakby się wiedziało, trzeba by działać).