Wychowanie a socjalizacja – wspólne
cechy i różnice.
Socjalizacja jest to ogół działań ze strony społeczeństwa, zwłaszcza rodziny, szkoły i środowiska społecznego, zmierzających do uczynienia z jednostki istoty społecznej, tj. umożliwienia jej zdobycia takich kwalifikacji, takich systemów wartości i osiągnięcia takiego rozwoju osobowości, aby mogła się stać pełnoprawnym członkiem społeczeństwa. To proces nabywania umiejętności pełnienia ról społecznych. Socjalizacja to oddziaływanie pozytywne. Każdy człowiek podlega procesowi socjalizacji.
Wychowanie natomiast to świadomie organizowana działalność społeczna, oparta na stosunku wychowawczym miedzy wychowankiem a wychowawcą, której celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości wychowanka. Zmiany te obejmują zarówno stronę poznawczo-instrumentalną, związaną z poznaniem rzeczywistości i umiejętnością oddziaływania na nią, jak i stronę emocjonalno-motywacyjną, która polega na kształtowaniu stosunku człowieka do świata i ludzi, jego przekonań i postaw, układu wartości i celu życia.
Od pojęcia "socjalizacji" należy odróżnić pojęcie "wychowania". Nie są to pojęcia przeciwstawne, ale również nie tożsame. Proces socjalizacji ma charakter anonimowy i niezamierzony, a osoba socjalizowana nie uświadamia sobie wielorakich oddziaływań, do pewnego stopnia poddaje się pasywnie wpływom społecznym. W procesie wychowania natomiast mamy do czynienia z wyraźnymi intencjonalnymi interwencjami wychowawczymi, zamierzonymi i świadomymi, przebiegającymi według z góry określonych celów i zadań.
Wychowanie jest działaniem celowym, zamierzonym i świadomie organizowanym. W pewnym sensie odpowiada mu termin "personalizacja". Socjalizacja jest dopasowaniem się osoby do społeczeństwa, personalizacja zaś dostosowaniem sił społeczeństwa do osoby. Socjalizacja (człowiek jako produkt różnego rodzaju uwarunkowań społecznych) i personalizacja (człowiek jako osoba) są dwoma wzajemnie uzupełniającymi się procesami. Człowiek nie jest sprowadzalny do sumy reakcji na uwarunkowania społeczne; do jego istoty należy dokonywanie świadomych i wolnych wyborów przekraczających granice uwarunkowań społecznych. Dzięki swej strukturze duchowej jest on otwarty na nieograniczone możliwości postępu i twórczości; w pewien sposób może stać się wszystkim.
Wychowanie zyskuje coraz większe znaczenie w sferze życia politycznego i społeczno-gospodarczego w związku ze wzrastającymi wymaganiami w systemach demokratycznych w zakresie współudziału w procesie podejmowania decyzji. Kościoły chrześcijańskie są ważnymi nośnikami socjalizacji i wychowania nie tylko dla własnych wspólnot. Przez swą różnorodną aktywność przyczyniają się istotnie do wychowania ludzi zdolnych do podejmowania odpowiedzialnych decyzji, ważnych dla dobra wspólnego.
Często słyszy się, że młodzieży trzeba dać szansę… Jednocześnie nie pozwala się im decydować o wielu osobistych sprawach i nie dopuszcza się możliwości popełnienia błędów. Pewna część młodzieży, już od starszych klas szkoły podstawowej, przejawia konsumpcyjną postawę wobec świata, bo rozumie tylko „masz”, nie umiejąc nic dać z siebie. Tak postępują dzieci jeśli rodzice nie nauczyli ich od najmłodszych lat rozróżniać – co im wolno, a czego nie, gdy nie nauczyli ich współdecydowania o sobie i ponoszeniu konsekwencji tych decyzji. Funkcję wychowawczą rodzice coraz częściej zastępują nadopiekuńczością. Zabiegani rodzice często nie mają czasu dla swoich dzieci. Dzieci te nie mają pewności siebie, brak im oparcia w kimś bliskim, są smutne, czują się osamotnione i niezrozumiane.
Mimo szerokiej na pozór wiedzy dotyczącej postępowania i wychowania młodzieży, wciąż zapomina się o pozawerbalnym kontakcie z tymi młodymi ludźmi. Nieudolnie lub błędnie stosowany system kar, zamiast zapobiegać, pogłębia tylko liczbę młodych buntowników. Nie tylko więc z tego powodu główny nacisk kłaść się powinno na socjalizację i wychowanie. Odpowiednio przeprowadzone, skutecznie zapobiegną powstaniu większości czynników powodujących potrzebę stosowania samej resocjalizacji.
BIBLIOGRAFIA:
Aleksander Makowski „Nieprzystosowanie społeczne młodzieży i jej resocjalizacja”
Jan Bradshow „Zrozumieć rodzinę”
Santon E. Semenow „Zanim będzie za późno”
L. Pytka „Pedagogika resocjalizacyjna”
Sztompka „Socjologia”