symbolizm - prąd literacki ukształtowany we Francji i w Belgii w ostatnim piętnastoleciu XIX w. Opiera się na przekonaniu, że przedmioty materialne i zjawiska, które spotykamy są tylko rodzajem zasłony, za którą trwa byt prawdziwy, wieczny, absolutny. Poezja epoki była wypełniona poszukiwaniami Absolutu. Symbol miał być w sztuce jednostką nadrzędną, dzięki której twórca i odbiorca mogą dotrzeć do sfer nieosiągalnych dla racjonalnego poznania. Szczególnie dotyczył poezji. Miała ona wyrażać rzeczy do tej pory niewyrażalne. Symbolizm zakładał, iż pojęcia mają kilka poziomów znaczeniowych i tymi poziomami miał operować. Osiągnięciem symbolizmu było powstanie wiersza wolnego. Elementy symbolizmu można również zauważyć w niektórych powieściach(np.'rozdarta sosna' w "Ludziach bezdomnych").Przeciwstawiał się on realizmowi i naturalizmowi, a także poezji opisowej. W miejsce bezpośredniej wypowiedzi lirycznej wprowadzał określenie stanu psychicznego lub uczucia przez obraz czy uosobienie pojęć(przedstawienie śmierci, duszy itp. jako postaci). Obrazy te siłą rzeczy były niejednoznaczne, odwoływały się do emocji i wyobraźni.

SYMBOLIZM

• i wyrazy pochodne służyły prezentacji francuskiej, a potem i belgijskiej szkoły poetyckiej.

• zaznaczano, że symbolizm w szerszym znaczeniu jest powszechną właściwością poezji.

• „nie ma poezji bez symbolu, każdy poeta jest mniej lub więcej symbolistą. Na wskroś symboliczna będzie każda poezja mistyczna i metafizyczna”.

Próby sprecyzowania pojęcia symbolu (cechy symbolu):

• samoistność estetyczna „obrazu konkretnego”, jego organiczny związek ze „znaczeniem wewnętrznym”.

• „treść transcendentna”, uwydatniając wieloznaczność.

• symbol – jako zastępczy obraz słowny.

• symbol psychologiczno – nastrojowy jest jednoznaczny, symbol metafizyczno religijny – wieloznaczny.

DWOJAKIE POJMOWANIE SYMBOLIZMU – METAFIZYCZNE I NASTROJOWE.

W POCZĄTKOWYM OKRESIE TERMINY DEKADENCI I SYMBOLIŚCI UŻYWANE SĄ WYMIENNIE JAKO NAZWY OKREŚLONEJ SZKOŁY POEZJI FRANCUSKIEJ.

Różne postacie symbolizmu w dramacie młodopolskim

W „Warszawiance”, „Weselu”, „Nocy listopadowej” Wyspiańskiego pojawił się zarówno symbolizm nastrojowy, odsyłający od realnych postaci i zdarzeń ku uogólnieniom o charakterze uniwersalnym, sugerujący obecność losu, pozaziemskiego porządku świata, tajemniczych odwiecznych praw rządzących ludzkim życiem, jak i symbolizm w postaci najoczywistszej, objawiający się w użyciu znaków symbolicznych. Dramaty Przybyszewskiego zaś są przykładem symbolizmu nastrojowego, czyli walki płci, w której nienawiść przeplata się z miłością, zdrada małżeńska z jej poczuciem winy i naruszeniem moralnego porządku itd. Inny rodzaj symbolizmu odnajdujemy w utworach scenicznych , świadomie odwołujących się do dramatu romantycznego, np. „Lilii Wenedy” lub „Balladyny” Słowackiego. Te dramaty młodopolskie, zaliczane do symbolizmu neoromantycznego, rozgrywały się najczęściej w scenerii legendarnej lub baśniowej, wprowadzały motywy folkloru i charakterystyczne dla niego fantastyki ( diabeł, cudowny kwiat paproci, leśne duchy itp.) lub prezentowały domniemane, przedhistoryczne dzieje Polski. Wśród licznych utworów scenicznych tego rodzaju warto wymienić Zaczarowane koło Lucjana Rydla, Skarb Leopolda Staffa, Wenedów Antoniego Langego.