Geneza ergonomii – Pojęcie samej Ergonomii Pracy funkcjonuje od ponad 50 lat wstecz na terenie Europy a dokładniej w Wielkiej Brytanii, która mogła sobie pozwolić po wojnie na skrupulatne i niezwykle drogie badania w tym kierunku w nadziei, że wydane pieniądze się zwrócą. Dzięki podjętym badaniom już w trakcie II wojny światowej wydane pieniądze przez państwa dalekiego zachodu zwróciły się zgodnie z oczekiwaniami i zaowocowały nowymi terminologiami oraz poprawą warunków pracy. W Świecie pierwszy raz słowa Ergonomia użyto w 19 wieku przez polskiego przyrodnika prof. Wojciecha Bogumiła Jastrzębowskiego (1857r).
Wg Jastrzębowskiego: Ergonomia to nauka o „używaniu nadanych człowiekowi od Stwórcy sił i zdolności”.
Nazwa ERGONOMIA wywodzi się z języka greckiego od dwóch słów:
ergon – co oznacza dzieło, czyn, pracę
nomos – oznaczające zwyczaj, prawo, wiedzę
W tłumaczeniu na język polski można ją nazwać wiedza o pracy (ludzkiej)
W Polsce terminologia ta zaczęła mieć znaczenie dopiero u schyłku 20 wieku gdy dostała się do Encyklopedii Powszechnej. Definicje jakie dostosowali specjalnie powołani fizjologowie i antropologowie mówiły między innymi o przystosowaniu narzędzi do wymogów istoty ludzkiej. Ergonomia którą stosujemy do dziś nie różni się znacząco od tej z przed laty, lecz przystosowania nie należy mylić z dostosowaniem do jednostki. Wprowadzono elastyczne godziny pracy, ustalenia okresów pracy i wypoczynku zgodnie z potrzebami itp., lecz wszystkie te udogodnienia odnoszą się do ogółu czyli tzw. „Humanizacji Techniki”. Człowiek sam podejmuje decyzję i chce współistnieć w wykonywanym projekcie, pracy. Doskonalenie tych cech od początku 20 wieku miało na celu podwyższenie efektywności pracy w efekcie czego założono zwiększenie szybkości tej pracy co za tym idzie wzrost dochodów. Humanizacja Techniki zdaniem Begentala przedstawia jednostkę pracującą jako organizm potrzebujący pewnego trybu życia i możliwości swobodnego podejmowania decyzji oraz integracji/współistnienia z innymi ludźmi aby móc wydajnie pracować.
Od niedawna zaczął kreować się zupełnie nowy nurt który ma na celu OCHRONĘ ŚRODOWISKA. Dzięki tym badaniom nastąpiła klasyfikacja produktów żywnościowych ze względu na jakość wyrobu. Zostały wprowadzone normy i jednakowe oznaczenia dla danej „grupy ergonomicznej” tj. klasyfikacja jajek ze względu na warunki w jakich są „produkowane” czy paski na paście do zębów mówiące o jej składzie. Dzięki wprowadzonym trendom na całym świecie powstały projekty mające na celu ogólnoświatową eksplorację kosmosu czy ochrona środowiska. Dzięki podjętym staraniom zaczęto kłaść nacisk na środki techniczne i procesy produkcyjne aby maksymalizować pozytywne skutki ich użycia.
Ergonomia jest nauką stosowaną – oznacza to, że cały czas następuje jej rozwój naginając kryteria do potrzeb danego stanowiska. Rozwija się poprzez tworzenie nowych, bardziej wyrafinowanych miejsc pracy. Choć sama jej idea ?????? obrazuje teoretyczny zakres jakiemu powinien sprostać pracodawca. Mówi nam o tym że dobro człowieka, jego bezpieczeństwo i zakres obowiązków musi być traktowany priorytetowo aby mogło to skutkować.
Czynniki materialnego środowiska pracy na które pracodawca musi zwrócić uwagę.
Drgania mechaniczne
Hałasy infradźwiękowe, słyszalne, ultradźwiękowe
Mikroklimat (temperatura, wilgotność, ruch powietrza oraz promieniowanie cieplne)
Emisja energii szkodliwej (promieniowanie elektromagnetyczne, przenikliwe, pole elektrostatyczne)
Oświetlenie (500 luksów – miejsca pracy)
Zanieczyszczenie powietrza (gazowe, cieczowe i pyłowe)
Kontakt z substancjami agresywnymi, chorobotwórczymi, brudzącymi, itd.
Świat idzie w kierunku rozwoju jakościowego. Powstały specjalne organizacje mające na celu udoskonalenie produktów poprzez zwiększenie jakości ich wykonania (Jakość Ergonomiczna).
Ludzie tworzą organizację, system społeczny, a nie „maszynę do produkcji”. Organizacja cechuje się kulturą, którą tworzą zachowania, wartości i postawy ludzi.
Aby polepszyć jakość i tym samym ograniczyć koszty produkcji zaczęto kłaść nacisk na koszty biologiczne człowieka tj energię wytwarzaną w organizmie, zmęczenie, monotonnie bądź świadomość możliwego uszczerbku na zdrowiu. W szczególności pojęcie Ergonomii powstało z myślą o tym ostatnim – jako pracodawca ponosi on straty poprzez zwalnianie danego pracownika na okres zwolnienia lekarskiego – co za tym idzie przymusowym zastąpieniu go lub pogodzeniu się ze stratami. Niechęć do pracy, która powstawała w wyniku nacisku stawianego na danej jednostce skutkowała niedbalstwem, niszczeniem narzędzi pracy czy nawet stała utrata zdrowia.
Zauważono zależność jaka jest między nastawieniem jednostki do pracy (poprzez samopoczucie, poczucie własnej wartości oraz nadmiaru pracy) a zyskami z tejże pracy. Koszty eksploatacji niszczonych urządzeń bądź zastępowanie wykształconych jednostek na czas nieobecności przewyższały zyski i coś trzeba było z tym zrobić. Osoba, która wykonuje pracę na danym urządzeniu nie ma uprawnień do jego naprawy tak więc zaczęto upraszać maszyny w taki sposób aby jednostka pracująca miała łatwy dostęp do zarządzania nimi a jednostka serwisująca do jak najszybszej analizy i usunięcia usterki. Projekt – najmniejsze straty.
Słowo „Ergonomiczny” stało się chwytem marketingowym.
Rola pracownika sprowadzała się najczęściej do wykonania prac pomocniczych w rodzaju: włączanie maszyny, zasilanie maszyny w materiał do obróbki, opróżnienie pojemnika z gotowymi wyrobami, usuwanie odpadów, obserwowanie wskaźników informujących o poprawnym przebiegu procesu technologicznego, wyłączenie maszyny w przypadku awarii.
Tym samym maszyny które są w pełni automatyczne są zarazem przeciwieństwem znaczenia słowa Ergonomia ze względu na monotonne, nie wymagające kreatywnego myślenia czynności wykonywane przez pracownika. Taki pracownik zarządza urządzeniem tak długo dopóty zdarzy się awaria, wówczas jego rola się kończy gdyż nie posiada uprawnień do serwisowania danej maszyny.