Antropologia widowisk, ćwiczenia VIII, 29.11.11

Refleksja Gombrowicza w różnych konwencjach językowych.

Nas u Gombrowicza interesuje myśl. Gombrowicz teoretyk – antropolog kultury.

Monolog Henryka – niemal wiersz, poemat, to w tej wypowiedzi w sposób najpełniejszy będzie się wypowiadała ta myśl Gombrowicza, która nam się wydaje tak fascynująca, inspirująca i podstawowa. Już na samym początku – naszą uwagę zwróciła dziwna figura stylistyczna, kiedy Henryk zwraca się do mebla i pyta- spoglądasz na mnie? Punkt wyjścia dla refleksji, która zestawiała myśl Gombrowicza z Lacanem.

Widowisko – dane do widzenia. Odwołujemy się do toposu teatru mundi. mowa jest o świecie, który jest dany widzeniu. Podmiot obserwujący świat, hierarchia między podmiotem, a przedmiotem. Antropologia widowisk na pozór tylko, na poziomie stylistycznym, wpisuje się w metaforę teatru mundi – teatru świata. Odwrócenie metafory teatru mundi. Chcielibyśmy zachować sens merytoryczny.

To świat stwarza człowieka.

Przęsło o triksterowskich charakterze antropologii widowisk, a wykładnią – nie poprzez kategorię oka, a spojrzenia.

Jeżeli podmienimy kategorię oka na kategorię widzenia, żeby przezwyciężyć nieprzezwyciężoną sprzeczność.

Sam w tej ciszy wyciągam rękę – ruch znaczący, bo do nikogo skierowany.

Odwrócenie założeń kartezjanizmu, nowożytnego racjonalizmu. Kartezjusz odbija się i odwraca jednocześnie. Cogito ergo sum – podmiot zrównany z myślą, świadomością. Jedynym pewnikiem – zakwestionowanie całego świata, żeby świat odbudować na fundamencie rozumu, jasności, klarowności, świadomości, której nadał sankcje metafizyczne. Gombrowicz jak Kartezjusz dokonuje zakwestionowania całego świata. Świat jest? Ja jestem.

Nie ma jasności myśli, jest zbełtana ciemność. Co zastępuje myśl – ciało. Inwersja kartezjanizmu polega na tym, że ciało staje się punktem wyjścia rekonstrukcji uprzednio zakwestionowanego ciała.

• Haber Corpus ergo sum

• Mam ciało więc jestem

• Odczuwam ciało więc jestem

Ciało – doświadczanie ciała zmysłowo. To jest w twórczości Gombrowicza najbardziej nieredukowalne. Wrażliwość zmysłowa Gombrowicza na świat – to go wyróżnia od innych pisarzy. Niebywała zmysłowość, także z znaczeniu erotyzmu i ubóstwienia ciała innego.

Pragnienie tworzy gombrowiczowski podmiot, bohatera.

Zakwestionowanie świata – gest romantyczny, niemal konradowski. Rekonstrukcja, akt demiurgiczny.

Praca domowa – nauczenie się na pamieć monologu Henryka.