Chemia kliniczna -wykład VIII 29.11.2010r.

1. Lipidy osocza

• cholesterol wolny CHW (30%)

- estry cholesterolu CHE (70%)

• triacyloglicerole (triglicerydy - TG)

- estry glicerolu (alkohol triwodorotlenowy) i długołańcuchowych (C16-C22) kwasów tłuszczowych nasyconych i nienasyconych

• fosfolipidy (PL)

- estry glicerolu lub sfingozyny (aminoalkohol) z kwasem ortofosforowym i kwasami tłuszczowymi; kwas ortofosforowy jest dodatkowo zestryfikowany zasadą azotową

1. fosfolipidy glicerolowe

lecytyny (fosfatydylocholiny)

kefaliny (fosfatydyloetanoloamina, fosfatydyloseryna)

plazmalogeny

2. sfingolipidy

sfingomieliny

• wolne kwasy tłuszczowe (WKT)

- nasycone: palmitynowy (C16:0)

stearynowy (C18:0)

- nienasycone:

* jednonienasycone oleinowy (C18:1, ω-9)

* wielonienasycone linolowy (C18:2, ω-6)

γ-linolenowy (C18:3, ω-6)

α-linolenowy (C18:3, ω-3)

arachidonowy (C20:4, ω-6)

2. Budowa lipoprotein

1. na powierzchn (hydrofilowe)i:

• apo (apoproteiny)

• fosfolipidy

• cholesterol wolny

rdzeń (hydrofobowe):

• estry cholesterolu

3. Frakcje lipoproteinowe osocza

• chylomikrony CHM

• lipoproteiny bardzo małej gęstości VLDL

(very low density lipoproteins)

• lipoproteiny pośredniej gęstości IDL

(intermediate density lipoproteins)

• lipoproteiny małej gęstości LDL

(low density lipoproteins)

• lipoproteiny dużej gęstości HDL

(high density lipoproteins)

4. Frakcje lipoproteinowe osocza

1. CHM - mała gęstość, duża cząsteczka

2. HDL - duża gęstość, mała cząsteczka

• LDL i HDL mogą się przemieszczać prze ścianę naczyń krwionośnych

• CHM i VLDL - transportują głównie triglicerydy (endo- i egzogenne)

• LDL i HDL - transportują głównie lipidy → estry cholesterolu (LDL - z wątroby do tkanek obwodowych, HDL - z tkanek do wtroby)

5. Frakcje lipoproteinowe osocza

frakcja	gęstość	składniki lipidowe (TG, CHOL, PL)	białko	apoproteiny
CHM	<0,95	TG egzogenne 83%	2%	AI, AIV, B48, CI, CII, CIII
VLDL	0,950-1,006	TG endogenne 53%	10%	B100, CII, E
IDL	1,006-1,019	TG endogenne 30% cholesterol 28%	18%	B100, CII, E
LDL	1,019-1,063	cholesterol 45%	22%	B100, C, Eślad
HDL	1,063-1,210	cholesterol 18% fosfolipidy 24%	52%	AI, AII, CI, CII, CIII

6. Funkcje apoprotein

• Białka strukturalne lipoprotein

• Ligandy dla receptorów lipoproteinowych

• Aktywatory/inhibitory enzymów uczestniczących w metabolizmie lipoprotein

Apoproteina	Funkcja
apo AI	białko strukturalne HDL, ligand receptora HDL, aktywator LCAT
apo AII	białko strukturalne HDL
apo AIV	transport lipidów, aktywator LCAT (estryfikacja cholesterolu)
apo B48	białko strukturalne chylomikronów
apo B100	białko strukturalne VLDL, IDL, LDL ligand receptora apo B/E
apo CI	aktywator LCAT
apo CII	aktywator LPL (rozkład triglicerydów)
apo CIII	inhibitor LPL
apo E	ligand receptora apo B/E i apo E (na hepatocytach) transport lipidów

*Apo CI, CII, CIII i E - mogą przechodzić pomiędzy frakcjami

7. Enzymy przemiany lipoproteid

• Enzymy lipolityczne

Triglicerydy + H₂O 3 kwasy tłuszczowe + glicerol

• Lipaza lipoproteinowa - LDL

VLDL WKT + glicerol + IDL

CHM WKT + glicerol + remnanty CHM

• Lipaza wątrobowa - LH

IDL WKT + glicerol + LDL

HDL₂ WKT + glicerol + HDL₃

• Enzymy estryfikacji cholesterolu

- acylotransferaza lecytyna : cholesterol - LCAT

cholesterol wolny + lecytyna estry cholesterolu + lizolecytyna

- acylotransferaza acylo-CoA : cholesterol - ACAT

(wewnątrzkomórkowa estryfikacja cholesterolu)

8. Białko transportujące estry cholesterolu - CETP (Cholesterol Ester Transfer Protein)

9. Przemiany lipoprotein

10. Przemiany HDL

11. Lipoproteiny HDL

Podfrakcje HDL wyróżnione metodą ultrawirowania:

HDL-2

HDL-3

HDL-3 - mają większą gęstość i są mniejsze od HDL-2, zawierają więcej białka oraz mniej estrów cholesterolu i triglicerydów

12. Receptory dla lipoproteid

• Receptor dla lipoprotein o małej gęstości: LDL-R (receptor apo B-E)

• Receptor dla remnantów (cząstek resztkowych) chylomikronów (receptor apo E)

LPR (LDL - Receptor Related Protein)

białko pokrewne do receptorów LDL

• Receptor wymiatający (scavenger receptor, np. makrofagi) SR-A1

• Receptor dla lipoprotein o dużej gęstości, SR-B1

13. Receptor dla LDL (apo B-E receptor) (występują na wszystkich komórkach )

Regulacja syntezy cholesterolu w komórkach (ujemne sprzężenie zwrotne z wychwytem LDL)

2

lipaza

LPL

LPL

LH

LH

LCAT

---