Insulina- obniża poziom cukru

Glukagon- podwyższa poziom cukru

Woda jest środowiskiem i uczestnikiem reakcji chemicznych zachodzących w komórkach. Bierze udział w transporcie.

Energia czerpana z pożywienia pochodzi z węglowodanów i tłuszczów oraz białek. Energia jest uwalniana wskutek uwalniania tych związków w komórkach.

Wartość energetyczna pokarmu- ile energii można uzyskać z utlenienia jednego grama pokarmu (dżule/kalorie).

Węglowodany: produkty zbożowe, w postaci skrobii lub sacharozy. Rozkłądane do glukozy. Nadmiar glukozy ->wątroba w postaci glikogenu.

Tłuszcze dostarczają najwięcej energii.

Białka: a) materiał budulcowy komórek i tkanek b) enzymy regulujące reakcje zachodzące w komórce

Aminokwasy niezbędne- dziewięć tych aminokwasów, które muszą być obecne w pokarmie, bowiem organizm ludzki nie jest w stanie sam sobie ich wyprodukować.

Pełnowartościowe białka- zawierają wszystkie aminokwasy niezbędnych człowiekowi .

Sole mineralne- pobierane z pokarmem lub wodą, zawierają wiele różnych pierwiastków chemicznych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu (mikroelementy, makroelementy), np.: wapń- występuje w mleku i jego przetworach, niedobór prowadzi do krzywicy kończyn; siarka- występuje w produktach mlecznych i roślinach strączkowych; sód i potas- zielone warzywa, owoce, ziemniaki, sól kuchenna, zapewniają prawidłowe funkcjonowanie komórek, transport płynów; fosfor- większość produktów spożywczych, kości i zęby; żelazo- składnik krwi, niedobór prowadzi do niedokrwistości(anemii); fluor- niedobór powoduje próchnicę zębów; jod- tarczyca.

Witaminy- 14, kilka witamin produkują bakterie w jelicie grubym, pozostałe muszą być pobierane z pokarmem, niektóre współdziałają z enzymami.

1. dobry wzrok, stan skóry, prawidłowy wzrost

B₁- praca mózgu, układu nerwowego, dobra przemiana materii, wzmacnia mięśnie

B₂- zapobiega chorobom skóry, zajadom. NIEDOBÓR: pogorszenie wzroku

B₆- NIEDOBÓR: stany zapalne skóry, zanik mięśni, schorzenia układu nerwowego, niedokrwistość

B₁₂- prawidłowa morfologia krwi, wzmacnia apetyt

3. zapob. chorobom dziąseł, wzmacnia odporność, wspomaga przyswajanie żelaza, niezbędna w stanach wyczerpania.

4. właściwa mineralizacja kości

5. zapobiega uszkadzaniu błon podczas utleniania, ochrania przed rozwojem miażdżycy

6. reguluje procesy metaboliczne, tworzenie kwasów nukleinowych DNA i RNA, chemiczny przekaźnik w mózgu, tworzenie czerwonych komórek krwi

h- dobra dla skóry i włosów, synteza aminokwasów, białek, kwasów tłuszczowych

k- dobra dla kości, gojenie złamań, zapobiega krwawieniom

PP- reguluje poziom cukru we krwi, przepływ krwi, proces utleniania i redukcji.

Błonnik- węglowodan w postaci celulozy, w warzywach i owocach. Nie jest trawiony, powoduje poczucie sytości i usprawnia pracę jelita, zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jelita grubego.

Sól spożywcza- nadmiar powoduje wzrost ciśnienia krwi

Cholesterol- tłuszcz, którego nadmiar zwiększa ryzyko na choroby serca, miażdżycy, duża zawartość w tłuszczach zwierzęcych.

BMI= masa/(wzrost)² współczynnik masy ciała WMC

Im więcej komórek tłuszczowych, tym większa masa ciała.

Gruczoły trawienne- wytwarzają soki trawienne.

Jelito grube- zachodzi w nim formowanie kału, zwrotne wchłanianie wody i niektórych soli mienralnych.

Strawiony pokarm jest wchłaniany do krwi przez kosmki jelitowe.

Kosmki jelitowe- zwiększają powierzchnię jelita cienkiego; składają się z naczyń krwionośnych i limfatycznych.

Kęs pokarmu przesuwa się w przewodzie pokarmowym dzięki skurczom perystaltycznym.