Spółdzielcze kasy oszczędnościowo kredytowe mimo, że nie są bankami, to jednak SKOK posiadają pewne cechy banku wymienione w definicji ustawowej zawartej w ustawie – Prawo bankowe ( osoba prawna, utworzona zgodnie z ustawa, uprawniona do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod tytułem zwrotnym). SKOK mogłyby być natomiast zaliczone- przypadku wprowadzenia do polskiego prawa – do kategorii instytucji kredytowych. Są to instytucje para bankowe, zaliczane do szerszej kategorii instytucji pośrednictwa finansowego.
Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo - Kredytowe są organizacją ludzi, a nie kapitału.
Ich działalność nie nosi charakteru zarobkowego. Kasy tworzą ludzie złączeni wspólną więzią miejsca pracy lub więzi organizacyjnej jak przynależność do tego samego stowarzyszenia. Łączy ich wspólne oszczędzanie i pożyczanie sobie pieniędzy w ramach spółdzielczej kasy.
SKOK swoją ofertę kierują przede wszystkim do kręgów nie dysponujących dużymi zasobami finansowymi. Spółdzielcze kasy prowadzą usługi dotyczące gromadzenia oszczędności ich członków, udzielania im pożyczek i kredytów, dokonywania rozliczeń pieniężnych, pośredniczenia zawieraniu umów ubezpieczenia i akwizycji na rzecz otwartych funduszy emerytalnych.
Członkami SKOK mogą być osoby fizyczne, połączone więzią o charakterze zawodowym lub organizacyjnym, a w szczególności pracownicy zatrudnieni w jednym lub kilku zakładach pracy, względnie osoby należące do tej samej organizacji społecznej lub zawodowej.
Do tej pory Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo – Kredytowe zdobyły już ponad 2,5 miliony klientów i zgromadziły 14 mld złotych naszych oszczędności. Jeśli nade wszystko cenisz czas i wygodę SKOK nie będzie dla Ciebie dobrym wyborem.
Kasa nie oferuje ani dostępu do konta przez internet ani kart kredytowych. Do konta wydawana jest jedynie karta bankomatowo-płatnicza Visa Elektron.
Z usług SKOK może skorzystać każdy kto zostanie członkiem kasy. To jedna z podstawowych różnic między tradycyjnym bankiem a SKOK. Klientem banku można zostać niemal z marszu, w SKOK natomiast należy wypełnić stosowną deklarację, opłacić wpisowe, wkład oraz kupić jeden udział. Nie są to wysokie koszty i zwykle nie przekraczają 100-120 zł. Jest to opłata jednorazowa. Zostanie członkiem SKOK zobowiązuje członka kasy do założenia rachunku indywidualnego, który służy do rozliczeń klienta.
Organami SKOK są: rada nadzorcza, zarząd oraz komisja kredytowa.
Członkami rady nadzorczej i zarządu mogą być osoby, które nie były prawomocnie skazane za przestępstwo karno-skarbowe. W skład zarządu wchodzi nie mniej niż 3 członków kasy.
Komisje kredytowe mają charakter opiniodawczy. Ich członkami nie mogą być członkowie rady nadzorczej lub zarządu.
Do zadań komisji kredytowej należy w szczególności przedstawienie zarządowi: opinii w sprawie wniosków o udzielanie pożyczek i kredytów; propozycji w przedmiocie wyboru zabezpieczenia pożyczek i kredytów; projektów wniosków w sprawie przedłużenia terminu spłaty pożyczek i kredytów oraz przymusowego ściągnięcia niespłaconych w terminie pożyczek i kredytów.
Członkowie organów kasy wykonują swoje funkcje społecznie, jednak statut możę przewidywać wynagrodzenie członków zarządu. Członkom organów kasy przysługuje zwrot wydatków związanych z prowadzeniem spraw kasy.
Ważną rolę odgrywa tu Krajowa SKOK określa wymogi kwalifikacyjne członków zarządu, dając rękojmię prowadzenia działalności kasy z zachowaniem bezpieczeństwa środków pieniężnych i wkładów w niej zgromadzonych.
Ogólnie rzecz biorąc, zasady tworzenia funduszy statutowych reguluje ustawa „Prawo Spółdzielcze”, ustawa o SKOK oraz statut. Kasy tworzą dwa fundusze własne:
Fundusz udziałowy
Fundusz zasobowy
Fundusz udziałowy jest odpowiednikiem kapitału zakładowego w spółkach handlowych. Powstaje on z wpłat udziałów członkowskich lub innych źródeł określonych w odrębnych przepisach.
Fundusz zasobowy jest odpowiednikiem kapitału zakładowego w spółkach handlowych. Powstaje z wpłat przez członków wpisowego, nadwyżki bilansowej, wartości majątkowych otrzymywanych nieodpłatnie oraz przedawnionych roszczeń majątkowych.
Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe, jako instytucje finansowe osiągają przychody z różnych źródeł. Między innymi są to:
Wpłaty wpisowego ( powiększają fundusz zasobowy SKOK, nie stanowią przychodu dla celów podatkowych),
Odsetki od udzielonych kredytów,
Opłaty manipulacyjne,
Opłaty i prowizje z tytułu świadczeń usług, szczególnie pośrednictwa ubezpieczeń,
Odsetki z lokat własnych SKOK,
Zyski inwestycji,
Dotacje.
Wykorzystanie
Wypłata pożyczek i wycofywanie oszczędności
Koszty operacyjne i nowe inwestycje
Płatności zobowiązań
Zakup środków trwałych
Straty bilansowe są pokrywane z funduszu zasobowego, a w części przekraczającej fundusz zasobowy z funduszu udziałowego.
Działalność SKOK nie podlega nadzorowi ze strony Komisji Nadzoru Finansowego ani nie jest objęta gwarancjami Bankowego funduszu Gwarancyjnego. Jednak bezpośrednio w ustawie regulującej tworzenie i funkcjonowanie SKOK wprowadzono rozwiązania mające na celu zachowania ich bezpieczeństwa ekonomicznego. Reguły te odnoszą się również do inwestowania czasowo wolnych środków kasy.
Środki pieniężne, które nie są wykorzystywane na pożyczki i kredyty dla członków kasy, mogą być inwestowane z zachowaniem najwyższej staranności:
w obligacje i inne papiery wartościowe emitowane lub gwarantowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski,
wkłady lub udziały w Kasie Krajowej,
jako lokaty w bankach do wysokości gwarantowanej przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny,
w jednostki uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego
Wartość wkładu, udziału jednostek uczestnictwa lub nabytego papieru wartościowego jednego rodzaju nie może przekraczać 8% aktywów kasy (ograniczenia tego nie stosuje się do papierów wartościowych emitowanych lub gwarantowanych przez Skarb Państwa bądź NBP oraz lokat w kasie krajowej).
Łączna wartość zakupionych przez kasę środków trwałych nie może przekraczać 5% wysokości aktywów na dzień zakupu ( w wyjątkowych przypadkach Kasa Krajowa może wyrazić zgodę na przekroczenie tego limitu do 10% wysokości aktywów na dzień zakupu).
Saldo wzajemnych zobowiązań kasy i Kasy Krajowej Ne może przekraczać wartości 40% aktywów kasy. Kasa może zaciągać pożyczki i kredyty wyłącznie w Kasie Krajowej.
Kasa ma obowiązek utrzymywać rezerwę płynną w wysokości nie mniejszej niż 10% funduszu oszczędnościowo-pożyczkowego. Rezerwę płynną stanowią środki pieniężne zgromadzone w kasie w formie gotówki lub w innych formach ustalonych przez Kasę Krajową.
Od wkładu utrzymanego przez cały okres umowy posiadaczowi rachunku przysługują odsetki obliczone według stopy procentowej obowiązującej dla okresu, na jaki wkład został wniesiony.
Depozyty zgromadzone w SKOK-ach nie są objęte gwarancjami Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, który ustawowo zajmuje się tylko ochroną depozytów zgromadzonych w bankach i oddziałach banków zagranicznych, które nie są objęte systemem gwarancyjnym w kraju macierzystym. Nie oznacza to jednak, że depozyty członków SKOK-ów w ogóle nie podlegają jakimkolwiek zabezpieczeniom. W razie bankructwa jednej z kas klienci otrzymają 100% zgromadzonych oszczędności do wysokości 22,5% euro.
W SKOK-ach funkcjonuje program ochrony oszczędności, w którego ramach wszystkie kasy muszą mieć ubezpieczenia depozytów swoich członków do wysokości równowartości 50 tys. euro. Oszczędności zgromadzone w kasach oszczędnościowo-kredytowych ubezpiecza od kilkunastu lat Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych SKOK.
Obowiązkowe ubezpieczenie depozytów zgromadzonych w SKOK-ach to wymóg, który wprowadziła Kasa Krajowa SKOK. Kasa Krajowa ma możliwość wprowadzenia takich wymogów, bo jej zadaniem jest określanie norm dopuszczalnego ryzyka w działalności kas. Kasa Krajowa utrzymuje też rezerwy na wypadek, gdyby któraś z kas miała problemy z utrzymaniem bieżącej płynności.
Krajowo Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo - Kredytowa jako centralna instytucja reprezentuje polski ruch spółdzielczych kas oszczędnościowo kredytowych. Celem działalności Kasy Krajowej jest zapewnienie stabilności finansowej kas oraz sprawowanie nadzoru nad kasami dla zapewnienia bezpieczeństwa zgromadzonych w nich oszczędności oraz zgodności działalności kas z przepisami ustawy.
Czynności podejmowane w ramach nadzoru nad działalnością kas polegają w szczególności na:
1) analizie bilansu kas,
2) badaniu realizacji obowiązku utrzymywania płynności płatniczej przez kasy,
3) badaniu zgodności udzielanych kredytów i pożyczek przez kasy
4) badaniu zabezpieczenia i terminowości spłaty kredytów i pożyczek kas,
5) badaniu stosowanego oprocentowania kredytów i pożyczek oraz złożonych oszczędności i lokat w kasach,
6) badaniu sytuacji finansowej kas.
Nadzór nad SKOK-amia obejmie Komisja Nadzoru Finansowego dopiero po przeprowadzeniu audytów we wszystkich kasach przez niezależnych biegłych rewidentów po to, by był określony stan otwarcia.
Włączenie SKOKów pod nadzór finansowy KNF, czyli pod taki sam nadzór jakiemu podlegają wszystkie banki w Polsce pociągnie za sobą z pewnością dwojakie skutki.
Po pierwsze wyrówna szanse banków i kas spółdzielczych na rynku produktów finansowych. SKOKi działające według przepisów prawa spółdzielczego, niepodlegające restrykcjom nakładanym przez przepisy prawa bankowego mają dotychczas uprzywilejowaną pozycję i większą swobodę działania.
SKOKi będą musiały odprowadzać składki na Bankowy Fundusz Gwarancyjny, który jest gwarantem pieniędzy klientów zgromadzonych na lokatach i rachunkach bankowych. Jak na razie pieniądze odkładane w SKOKach są chronione przez wewnętrzne zabezpieczenia kas spółdzielczych, których gwarancje bywają poddawane w wątpliwość. Lokaty w SKOK, chronione przez BFG będą z pewnością mile widziane przez klientów.
Druga strona medalu prezentuje się mniej korzystnie dla wszystkich tych osób, które korzystają z usług SKOKów, ponieważ nie są klientami dochodowymi z punktu widzenia banków. Kasy działają jako organizacje typu non-profit a ich członkami zostają często ci, którzy nie mogą liczyć na pożyczki w banku. Zrównanie kas spółdzielczych z bankami może oznaczać, że polityka pożyczkowa SKOKów coraz bardziej upodabniać się będzie do tej prowadzonej przez banki. W tym przypadku jeszcze więcej osób zacznie korzystać z usług pozabankowych firm pożyczkowych, które pożyczają gotówkę na na hiper-wysoki procent.
Według badań marketingowych SKOK połowa członków korzysta tylko z usług kasy, natomiast pozostali korzystają także z ofert innych banków. Cechą charakterystyczną rozwoju spółdzielczych instytucji finansowych w Polsce jest
współistnienie dwu różnych systemów organizacyjnych, na które składają się banki
spółdzielcze oraz spółdzielcze kasy oszczędnościowo–kredytowe. Obie grupy różniące się
sposobem i zakresem działania.
Niewątpliwie cechą wspólną funkcjonujących obecnie w Polsce banków spółdzielczych oraz SKOK–ów jest ich spółdzielczy charakter oraz w ograniczonym zakresie wspólny przedmiot działalności. Niemniej, dla zrozumienia specyfiki prowadzonej przez SKOK-i działalności oraz zasad ich funkcjonowania, istotniejsze wydają się różnice dotyczące funkcjonowania ww. podmiotów, które w syntetyczny sposób zaprezentowano powyżej.
Spółdzielcze kasy oszczędnościowo– kredytowe |
Banki spółdzielcze |
|---|---|
| Rodzaj spółdzielni | |
Spółdzielnia finansowa o kwalifikowanym (zamkniętym) członkostwie. |
Spółdzielnia bankowa o charakterze otwartym. |
| Cel działalności | |
Gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków udzielanie im pożyczek i kredytów, przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń finansowych oraz pośredniczenie przy zawieraniu umów ubezpieczenia. |
Wykonywanie czynności bankowych dla klientów z zewnątrz i dla członków banku. (ograniczonych ustawą o funkcjonowaniu banków spółdzielczych) |
| Charakter działalności | |
| Nie zarobkowa. | Zarobkowa. |
| Teren działania | |
Brak regulacji (pośrednio wynika jednak z charakteru członkostwa) |
Zależy od wysokości posiadanych funduszy własnych. |
| Obciążenia systemowe | |
-Rezerwa płynna (oprocentowana) w- minimalnej wysokości 10% funduszu oszczędnościowo – pożyczkowego powstającego z wkładów członkowskich, gromadzonych przez członków oszczędności oraz środków pieniężnych uzyskiwanych od Kasy Krajowej. - Fundusz stabilizacyjny utrzymywany w Kasie Krajowej w wysokości co najmniej 1% aktywów. |
-Podatek dochodowy od osób prawnych - preferencja podatkowa de minimis w wys. 100.000 euro -Rezerwa obowiązkowa odprowadzana do NBP -Składka do BFG. |
| System gwarantowania depozytów3 | |
Gwarancje zwrotu do równowartości 22.500 tys. euro depozytów zapewnia kontrolowane przez Krajową Kasę Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych SKOK |
Objęte gwarancjami BFG. - W przypadku upadłości banku, każdy deponent otrzyma 100% z pierwszego 1 tys. euro i 90%, z pozostałych 21,5 tys. euro. |
| Sposób nadzorowania | |
Wyłącznie przez Krajową Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo – Kredytową. |
-Komisja Nadzoru Finansowego |
Banki komercyjne mają za złe SKOK-om, że te mogą oferować korzystniejsze warunki lokat ze względu na zwolnienie z obowiązku odprowadzenia tzw. rezerw obowiązkowych. Reguluje to ustawa o funkcjonowaniu banków, która nie obejmuje jednak działalności SKOK-ów. Dopóki SKOK-i korzystają z pewnego rodzaju preferencji ich pozycja wydaje się niezagrożona.