07.10.2014r.

Zaliczenie:

- teoria 14.01.2015

- zadania 21.01.2015

Bank – najbardziej ogólna definicja traktuje bank jako przedsiębiorstwo o charakterze usługowym, którego podstawowa forma działalności polega na przyjmowaniu od klientów funduszy, aby wykorzystać je na własny rachunek w ramach udzielania kredytów/ pożyczek lub inne operacje finansowe.

Zgodnie z tą definicją, działalność banku opiera się na 2 zasadniczych rodzajach operacji:

• Zarządzanie depozytami

• Udzielanie kredytów

Z szerszego punktu widzenia na bank składają się z jednej strony wewnętrzne, a z drugiej zewnętrzne warunki działania. Do pierwszej grupy zalicza się głównie zasoby finansowe.

Ogólnie: zarządzanie depozytami i udzielanie kredytów. Szerzej, są wewnętrzne warunki (zasoby fin, personel) oraz warunki zewnętrzne ( właściciele banku, klienci, zasady polityki pieniężnej, interes społeczny i inne przedsiębiorstwa bankowe).

Najczęstszą formą organizacyjną banku to spółki akcyjne i banki spółdzielcze. Jednostka posiadająca osobowość prawna, forma prawna – bank państwowy, spółdzielczy lub S.A (założony przez osoby fizyczne)

FUNKCJE BANKU:

• Służebna:

  • Zapewnienie bezpieczeństwa depozytów

  • Depozyty wykorzystywane w gospodarce

  • Odpowiedni dopływ kredytów do przedsiębiorstw

  • Polityka cenowa dostosowana do specyfiki rynku

• Komercyjna

Schemat: ruch okrężny środka pieniężnego – kredyt

SYSTEM BANKOWY- całokształt instytucji bankowych, a także normy kształtujące wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem (z ustalonymi zasadami struktury systemu- zasady ich działalności oraz funkcjonalne otoczenie instytucjonalne)

SYSTEM BANKOWY OBEJMUJE:

• banki centralne powstałe na bazie emisyjnych

• banki operacyjne (depozytowo- kredytowe i uniwersalne)

• banki specjalne (inwestycyjne – operacje na rynku papierów wartościowych, operacje na rynku pienięznym, zarządzanie funduszami, doradztwo finansowe), a także hipoteczne, towarzystwa kredytowe, rolne, melioracyjne, komunalne, towarzystwa lokat kapitałowych, instytucje kredytu ratalnego

• kasy oszczędnościowe (banki uniwersalne, założycielami są samorządy – nadzór lokalny, centralami finansującymi są banki komunalne???), budowlane kasy oszczędnościowe – kredyty na budownictwo mieszkaniowe

• spółdzielczość kredytowa (instytucje drobnego kredytu – banki uniwersalne)

• para banki (instytucje spełniające podobne funkcje jak banki np., SKOK-i, ale także pośrednicy między bankami a drobnymi kredytobiorcami)

INFRASTRUKTURA SYSTEMU BANKOWEGO

1. Krajowa Izba Rozliczeniowa (utworzona przez 17 banków, NBP oraz Związek Banków Polskich) Odpowiada za rozliczanie płatności detalicznych. Utworzona w 1991r. Celem jest wymiana zleceń płatniczych i ustalanie wzajemnych należności i zobowiązań wynikających z tych zleceń – system ELIXIR i EuroELIXIR.

Obok rozliczeń:

• Usługi podpisu elektronicznego

• System Elektronicznej Prezentacji i Płatności Rachunków

• System płatności internetowych PayBayNet

• Profesjonalne usługi specjalistyczne w ramach Systemu Elektronicznego Obiegu Spraw i Dokumentów, system archiwizacji i zarządzania dokumentami

• Od 2009 r we współpracy z CTG?? Są usługi dla odbiorców indywidualnych i przedsiębiorców –raporty o zobowiązaniach, ocena ryzyka gospodarczego, likwidacja zasobów płatniczych??, windykacja należności itp.)

1. Instytucje systemu wymiany informacji gospodarczych

• Biuro Informacji Kredytowej S.A. (utworzone przez największe banki, działa od 1997r.) – gromadzi informacje o kredytobiorcy, m.in. objęte tajemnicą bankową – o wierzytelnościach, obrotach i stanach rachunków bankowych w związku z udzielaniem kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń

Baza informacji o rachunkach kredytowych, o zapytaniach, o ???? – aktywności kredytowej

• Biuro Informacji Gospodarczej - Krajowy Rejestr Długów, BIG InfoMonitor S.A., Europejski Rejestr Informacji Finansowej BIG S.A.

KLASYFIKACJA BANKÓW

1. Bank Państwowy- od lat Bank Gospodarstwa Krajowego. Działa na mocy odrębnej ustawy. Nie ma placówek. Nie obsługuje indywidualnych klientów prywatnych. Obsługa Państwa, finansów publicznych i szczególnych programów mających na celu rozwój wybranych obszarów gospodarki. Nie może ogłosić upadłości – może być natomiast zlikwidowany.

2. Bank w formie spółki akcyjnej – ok. 50 banków, ale ponad 90% udziału w rynku. Muszą mieć kapitał własny 5 mln. EUR.

Największe 3 banki akcyjne (PKO S.A, PKO BP S.A.) mają ponad 50% udziału w rynku depozytowym i są bankami giełdowymi. W sektorze tych banków udział kapitału zagranicznego wynosi 60-70%.

1. Banki spółdzielcze <50% udziału w rynku (ponad 570). Bank Polskiej Spółdzielczości zrzeszający ponad 60% banków spółdzielczych i SGB Bank S.A. powstały w 2011 r. z połączenia Gospodarczego Banku Wielkopolski S.A. i Mazowieckiego Banku Regionalnego S.A.

Banki zrzeszone muszą mieć kapitał własny 1 mln EUR, pozostałe niezrzeszone 5 mln EUR. Banki zrzeszające przyjmują lokaty w postaci nadwyżek finansowych banków spółdzielczych. Banki spółdzielcze prowadzą wspólną politykę marketingową, dążą do standaryzacji produktów i usług fin.
Banki zrzeszające muszą posiadać fundusze własne 20 mln EUR

1. Tzw. Oddziały Instytucji Kredytowej – każdy bank zlokalizowany w UE posiada zezwolenie w 1 kraju członkowskim, może funkcjonować w innych w postaci OIK. Oddział podlega pod nadzór i system gwarantowania kraju macierzystego – płynność regulowana w kraju goszczącym.

ZAAWANSOWANE KRYTERIA KLASYFIKACJI BANKÓW

1. Funkcje pełnione w systemie bankowym

   1. Banki centralne

   2. Banki emisyjne

   3. Banki apeksowe (banki banków)

   4. Banki gospodarki narodowej

   5. Banki państwa

   6. Banki operacyjne

2. Specjalizacja funkcjonalna

   1. Banki uniwersalne

   2. Banki o zadaniach specjalnych (banki specjalne, wyspecjalizowane)

3. Specjalizacja branżowa

   1. Banki rolnicze (rolne)

   2. Banki rzemieślnicze

   3. Banki budowlane

   4. Banki przemysłowe

   5. Banki handlu zagr. itp

4. Rodzaj wykonywanych czynności

   1. Banki handlowe (banki depozytowo-kredytowe, komercyjne)

   2. Banki rozwojowe (banki inwestycyjne, kredytu długoterminowego)

   3. Banki lokacyjne (banki oszczędnościowe, depozytowe)

   4. Kasy oszczędnościowe

5. Przedmiot działania

   1. Banki depozytowo - kredytowe

   2. Banki hipoteczne

   3. Banki inwestycyjne

   4. Banki rozliczeniowe

   5. Banki dewizowe itp.

6. Skala prowadzonej działalności

   1. Typowo hurtowe

   2. Detaliczne

   3. Hurtowo-detaliczne

7. Forma własności

   1. Państwowe

   2. Komunalne

   3. Spółdzielcze

   4. Prywatne

   5. O kapitale mieszanym

Banki komercyjne – zwane również kredytowymi, zajmują się przede wszystkim obsługą finansową podmiotów rynkowych. W tym celu prowadzą działalność depozytową, kredytową oraz świadczą usługi operacyjne.
Działalność depozytowa polega na przyjmowaniu i przechowywaniu przez bank komercyjny, na określonych warunkach, środków pieniężnych swoich klientów. Powstają w ten sposób depozyty bankowe, które dzielą się na depozyty a vista (wypłacane na każde żądanie) oraz depozyty terminowe, nazywane często lokatami.
Na ogół skale działalności depozytowej banku wyznacza skalę jego działalności kredytowej, w ramach której banki komercyjne udzielają:

1. Kredytów, czyli finansują wcześniej określone przez kredytobiorcę przedsięwzięcia, jednocześnie zachowując prawo kontroli prawidłowości ich realizacji

2. Pożyczek pieniężnych, które przyjęto się nazywać kredytami na dowolny cel i przy których rola banku ogranicza się tylko do sprawdzenia stopnia zabezpieczenia spłaty pożyczki przez pożyczkobiorcę.

3. Awali kredytowych, czyli gwarancji (poręczeń) udzielanych dla innych podmiotów, przy których bank nie angażuje swoich środków bankowych a jedynie zapewnia, że ureguluje zobowiązania podmiotu, za który wcześniej poręczył, jeżeli ten nie wywiąże się z przyjętych na siebie zobowiązań.

Udzielone kredyty są traktowane przez bank jako czasowo zamrożone środki pieniężne, które można uzyskać dopiero po upływie terminu spłaty. Decydują więc one o płynności banku czyli jego zdolności do regulowania własnych zobowiązań np. terminowej realizacji wypłat gotówkowych na żądanie depozytariuszy. Z tego punktu widzenia ważny dla banku jest podział kredytów na:

• Krótkoterminowe (do 1 roku)

• Średnioterminowe (od 1 do 3 lat)

• Długoterminowe (powyżej 3 lat)

Usługi operacyjne prowadzone przez banki komercyjne polegają przede wszystkim na prowadzeniu rachunków bankowych swoich klientów i dokonywaniu na nich operacji finansowych.

Banki specjalne- specjalny charakter działalności. Np. banki inwestycyjne, banki hipoteczne, banki komunalne, instytucje kredytu ratalnego, banki – zbiornice pap wartościowych, towarzystwa lokat kapitałowych.

Banki spółdzielcze- są jednocześnie bankiem i spółdzielnią, co ma decydujący wpływ na jego cechy oraz zasady i cel działania.
Do podstawowych cech banku spółdzielczego zalicza się:

• Współdziałanie prowadzone na zasadach dobrowolności,

• podwójny charakter (przedsiębiorstwo, spółka? os. fizycznych i/lub prywatnych)

• demokracja wewnątrz spółdzielcza,

• specyficzne metody działania kształtujące określony ład organizacyjny

• niekapitalistyczny charakter

Członkostwo powinno być dobrowolne i dostępne bez sztucznych ograniczeń lub dyskryminacji społecznej, politycznej, rasowej czy religijnej, dla wszystkich osób, które mogą korzystać z usług spółdzielni i chcą przyjąć odpowiedzialność wynikającą z członkostwa.

Spółdzielnie są to organizacje demokratyczne. Sprawami spółdzielni powinny kierować osoby pochodzące z wyboru lub mianowane zgodnie z wolą członków, przed którymi odpowiadają.

Spółdzielnie ustalają, że jeżeli powstają nadwyżki w wyniku ich działalności to należą one do członków i powinny być podzielone tak aby jeden członek nie odnosił korzyści kosztem innych. Ponad to kapitał udziałowy jest oprocentowany, oprocentowanie to musi być wysoce ograniczone.

Wszystkie spółdzielnie powinny gromadzić środki na szkolenie dotyczące zasad i technik działania spółdzielczości w sprawach gospodarczych i demokracji.

Wszystkie organizacje spółdzielcze powinny aktywnie ze sobą współpracować w każdej możliwej formie w skali lokalnej, narodowej i międzynarodowej, w celu lepszego zaspokajania potrzeb swoich członków i środowiska.

Banki spółdzielcze w odróżnieniu od np. banków komercyjnych nie maksymalizują zysku, lecz raczej finansowo wspierają własnych członków poprzez ??i wysokiej jakości usług po korzystnych cenach.

Z punktu widzenia zasad funkcjonowania

1. Banki stosujące polskie zasady rachunkowości (PZR)- krajowe standardy rachunkowości wg Ustawy o Rachunkowości

Banki te stosują przepisy UoR oraz rozporządzenia wykonawcze:

• W sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków

• W sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków

• W sprawie określenia wzorcowego planu kont banków

• W sprawie szczególnych zasad uznawania metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych

• W sprawie szczególnych zasad sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych banków oraz skonsolidowanych sprawozdań finansowych holdingu finansowego

oraz MSSF (MSR) w zakresie nieuregulowanym przez PZR.

1. Banki które stosują MSSF (MSR), tj.:

• Emitenci papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu

• Banki wchodzące w skład grupy kapitałowej w której jednostka dominująca sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe zgodnie z MSSF

• Banki emitenci papierów wartościowych ubiegających się o dopuszczenie do publicznego obrotu

Wykorzystują PZR w zakresie nieregulowanym przez MSSF

Regulacje prawne rachunkowości bankowej

- Przepisy prawne dot. sposobu prowadzenia rachunkowości w bankach to przede wszystkim Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości.

- Z uwagi na specyfikę działalności bankowej wymaga ona uszczegółowienia, stąd Minister Finansów po zasięgnięciu opinii KNF wydaje regulacje szczegółowe:

> Rozporządzenie Ministra Finansów z 29 sierpnia 2008 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków;

> Rozporządzenie Ministra Finansów z 15 października 2008 r. w sprawie określenia wzorowego planu kont dla banków;

> Rozporządzenie Ministra Finansów 16 grudnia 2008 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków;

> Rozporządzenie Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie zasad sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych banków oraz skonsolidowanych sprawozdań finansowych holdingu finansowego;

> Rozporządzenie Ministra Finansów 21 listopada 2001 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych;

> Rozporządzenie Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych

- Wpływ na ujęcie określonych operacji w księgach rachunkowych i sprawozdaniach finansowych mają także inne regulacje wydawane przez KNF, Zarząd i Prezesa NBP, RPP, np. :

> Uchwała Zarządu NBP w sprawie trybu i szczegółowych zasad przekazywania przez banki do NBP danych niezbędnych do ustalania polityki pieniężnej i okresowych ocen sytuacji pieniężnej państwa oraz oceny sytuacji finansowej banków i ryzyka sektora bankowego;

> Zarządzenie Prezesa NBP w sprawie sposobu przeprowadzania rozrachunków międzybankowych;

oraz wiele innych.

- Od 2005 r. banki dopuszczone do publicznego obrotu i sporządzające skonsolidowane sprawozdania finansowe mają obowiązek stosować MSR, wówczas UoR ma zastosowanie w obszarach nieuregulowanych w MSR.

Regulacje prawne i wymogi kapitałowe i organizacyjne tworzenia banku

- Działalność banku, jako specyficznej instytucji podlega szczególnym regulacjom prawnym:

> Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe;

> Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o NBP;

> Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych;

> Ustawa z 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających;

> Ustawa z 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym;

> Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku osobowym od osób prawnych;

i inne.

55 SKOK i ok 1900 placówek, 2,5 mln klientów

Bank - jest jednostką posiadającą osobność prawną, utworzoną zgodnie z przepisami, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych, obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

- FORMA PRAWNA:

> bank państwowy, spółdzielczy (tworzony przez osoby fizyczne zgodnie z ustawą Prawo spółdzielcze) lub w formie spółki akcyjnej (założony przez osoby fizyczne lub prawne w liczbie nie mniejszej niż 3)

- KAPITAŁ ZAŁOŻYCIELSKI:

> nie mniejszy niż 5 mln € (spółdzielczy – 1mln €) wniesionym w formie gotówki; nie może pochodzić z pożyczki lub kredytu lub źródeł nieudokumentowanych (15% kapitału założycielskiego może być wniesione w formie niepieniężnej, ale nie dotyczy to minimalnej wartości kapitału)

Czynności bankowe

- Zgodnie z ustawą Prawo bankowe, czynności wykonywane przez banki można podzielić na 2 grupy:

1) czynności bankowe, w tym:

a) czynności, które wykonują wyłącznie banki;

b) czynności bankowe, które mogą także być wykonywane przez inne podmioty rynku finansowego

2) inne czynności, które banki mogą wykonywać poza czynnościami bankowymi.

Ad 1 a)

>przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów;

>prowadzenie innych rachunków bankowych;

> udzielanie kredytów;

> udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw;

> emitowanie bankowych papierów wartościowych;

> przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych;

> wydawanie, rozliczanie i umarzanie pieniądza elektronicznego (tj. wartości pieniężnej stanowiącej elektroniczny odpowiednik znaków pieniężnych, który spełnia łącznie warunki: 1) jest przechowywany na elektronicznych nośnikach informacji 2) jest wydawany do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za środki pieniężne o nominalnej wartości nie mniejszej niż ta wartość 3) jest przyjmowany jako środek płatniczy przez przedsiębiorców innych niż wydający go do dyspozycji 4) na żądanie jest wymieniany przez wydawcę na środki pieniężne);

> wykonywanie innych czynności przewidzianych w odrębnych ustawach tylko dla banków.

Ad 1 b)

> udzielanie pożyczek pieniężnych;

> operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty;

> wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu, także wtedy gdy wykonuje je podmiot na zlecenie banku;

> terminowe operacje finansowe;

> nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych;

> przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych;

> wykonywanie czynności obrotu dewizowego;

> udzielanie i potwierdzanie poręczeń;

> wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych.

Ad 2)

> obejmowanie lub nabywanie akcji i praw z akcji, udziałów innej osoby prawnej i jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych (łączna ich wartość w stosunku do jednego podmiotu nie może przekroczyć 15% funduszy własnych banku);

> zaciąganie zobowiązań związanych z emisją papierów wartościowych;

> dokonywanie obrotu papierami wartościowymi;

> dokonywanie, na warunkach uzgodnionych z dłużnikiem, zamiany wierzytelności na składniki majątku dłużnika (składniki przejęte od dłużnika bank jest zobowiązany sprzedać w okresie nie dłuższym niż 3 lata od daty nabycia, a nieruchomości w ciągu 5 lat – chyba, że wykorzysta je do prowadzenia działalności bankowej);

> nabywanie i zbywanie nieruchomości;

> świadczenie usług konsultacyjno-doradczych w sprawach finansowych;

> świadczenie usług finansowych;

> wykonywanie innych czynności, jeśli inne przepisy uprawniają do tego banki.