Zajęcia 05.10.2014r. Prawo- wykłady 2/5
Hierarchia aktów prawa w Polsce.
Źródłem prawa jest sformalizowany akt władzy państwowej zawierający przepisy prawne.
Źródła prawa polskiego:
konstytucja (ustawa) akt normatywny.
ustawy
ratyfikowane (zatwierdzane) umowy międzynarodowe.
rozporządzenia.
akty prawa miejscowego.
Konstytucja
Konstytucja jest to ustawa zasadnicza. Szczególny tryb uchwalania konstytucji, który wymaga większości głosów. Konstytucja znajduje się najwyżej w hierarchii aktów prawa w Polsce co wiąże się z tym, że wszystkie pozostałe akty prawa powinny być z nią zgodne. Trybunał Konstytucyjny bada czy treść aktów prawnych jest zgodna z konstytucją. Konstytucja określa podstawowe zasady ustroju politycznego państwa. W szczególności w konstytucji unormowana jest w głównych zarysach struktura organów państwowych i sposób ich powoływania, kompetencje tych organów oraz ich wzajemne związki, oraz podstawowe prawa i obowiązki obywateli, tryb wprowadzania stanów nadzwyczajnych.
Ustawy
Do wydawania ustaw upoważniony jest Sejm, z istotnym udziałem Senatu. Przedmiotem wydawanych ustaw powinny być najważniejsze sprawy polityczne, gospodarcze i kulturalne państwa. Ustawy precyzują konstytucję.
Tryb powstawania ustaw:
począwszy od inicjatywy ustawodawczej- prawo przedstawienia Sejmowi gotowego projektu ustawy z tym skutkiem prawnym, że Sejm takim projektem musi się zająć; może go później w głosowaniu odrzucić, lecz nie może pozostawić bez rozpatrzenia.Inicjatywę ustawodawczą posiadają: posłowie, Senat, Prezydent, Rada Ministrów, grupa 100.000 obywateli mających prawo wybierać do Sejmu.
skończywszy na publikacji ustawy. Publikacja ustawy jest warunkiem wejścia ustawy w życie. Publikowana jest w Dzienniku Ustaw. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Rozporządzenia
Rozporządzenia są wydawane przez naczelne organy wykonawcze administracji państwowej do których należą: Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, ministrowie, przewodniczący określonych w ustawach komitetów. Prawo wydawania rozporządzeń ma również Prezydent. Umocowany do wydania rozporządzenia (organ władzy ustawodawczej upoważnia organ władzy wykonawczej do wydania rozporządzenia, do doprecyzowania ustawy). Ustawa musi upoważniać do umocowania, inaczej do ustawy nie może być rozporządzenia. Często bez rozporządzenia do ustawy, ustawa nie może być wprowadzona w życie. Rozporządzenia to akty wykonawcze do ustaw (zależność miedzy ustawą a rozporządzeniem). Wydanie nowej ustawy wiąże się z wydaniem nowego rozporządzenia.
Trójpodział władzy:
Ustawodawcza (Sejm i Senat)
Wykonawcza (Prezydent, Rada Ministrów)
Sądownicza (Sądy i Trybunały)
Akty prawa miejscowego
Prawo miejscowe jest prawem powszechnie obowiązującym na obszarze działania organów, które je ustanowiły, np. województwa, powiatu lub gminy, kierowany do wszystkich, którzy na danym terenie się znajdują. Stanowienie prawa miejscowego w granicach upoważnień zawartych w ustawie należy do organów samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej.Przepisy gminne ustanawia Rada Gminy w formie uchwały.Wojewoda wydaje przepisy prawa miejscowego w formie rozporządzenia. Przepisy prawa miejscowego mogą stanowić również organy administracji niezespolonej (kuratorium), sejmik wojewódzki, a na terenie powiatu samorząd powiatowy.
PRAWO ADMINISTRACYJNE
Prawo administracyjne to zespół norm regulujących:
strukturę i kompetencje organów administracji publicznej (rządowej i samorządowej)
stosunki prawne powstające w toku wykonawczo- zarządzającej działalności tych organów.
Administracja Publiczna- to przejęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy oraz przez organy samorządu terytorialnego, zaspokajaniem zbiorowych i indywidualnych potrzeb wynikających ze współżycia ludzi w społecznościach. ADMINISTRACJA- organ powołany przez państwo, które spełnia potrzeby obywateli
Organy administracji publicznej
Dualizm administracji publicznej- w administracji publicznej występują dwa rodzaje (piony, grupy,struktury) organów:
zawisłe organy (scentralizowane)- administracja rządowa- Prezes Rady Ministrów, ministrowie, podległych im centralnych organów, aż do organów które w ich imieniu działają w terenie
organy samorządu terytorialnego (zdecentralizowane)
Jakie są relacje pomiędzy tymi organami? Jak współpracują? Czy wpływają na realizację zadań?
Centralizacja- hierarchiczne podporządkowanie. Organ hierarchicznie niżej postawiony jest podległy (podporządkowany) organowi hierarchicznie wyżej postawionemu, tzn. że ma obowiązek wykonywać jego polecenia, wytyczne. Organ hierarchicznie wyżej postawiony:
może określić zakres działania jednostek podległych,
ponosi odpowiedzialność za realizację zadań jednostek podległych,
ma możliwość wydawania poleceń,wytycznych jednostkom podległym,
obsadzanie stanowisk czyli powołanie i odwołanie osób pełniących odpowiednie funkcje,
określanie zadań, może kierować działaniami organu hierarchicznie niżej postawionego, na bieżąco wpływać na ich działalność.
Decentralizacja- brak hierarchicznego podporządkowania, brak możliwości wydawania wiążących poleceń oraz kierowania jednostkami, które są zdecentralizowane. Podmioty zdecentralizowane mogą samodzielnie realizować zadania, realizować na własną odpowiedzialność, na własny rachunek zgodnie z przepisami prawa. Decentralizacja nie oznacza obsadzania stanowisk. Organy, które są zdecentralizowane wybierane są przez obywateli (wybory samorządowe). Wyborcy także mogą odwołać organy w referendum. Są kontrolowane i nadzorowane tzn. można sprawdzić czy działalność organów jest zgodna z przepisami prawa (a nie oceniać czy działania są słusznie), zgodnie z kryterium legalności.
Struktura terenowych organów Administracji publicznej
Ze względu na terytorialny zasięg swojej działalności organy administracji dzielą się na:
Organy centralne są to te organy administracji, które obejmują swoim działaniem teren całego kraju, zgodnie z przyznanymi im w konstytucji i innych ustawach kompetencjami. Zaliczamy do nich m.in. Radę Ministrów, ministrów, Główny Urząd Statystyczny.
Organy terenowe to takie organy, których kompetencje rozciągają się jedynie na określoną część terytorium państwa, odpowiadają z reguły jednostce podziału administracyjnego (np. województwo)
Układ stosunków między organami administracyjnymi różnych szczebli opiera się na podporządkowaniu (centralizacja) organu niższego szczebla organowi wyższego szczebla. (np. urząd statystyczny w Gnieźnie-wojewódzki urząd statystyczny w Poznaniu- Główny Urząd Statystyczny w Warszawie). Organy centralizowane-główna siedziba w Warszawie,obejmuje działaniem obszar całego państwa.
Wyróżniamy organy naczelne
| Terenowe Organy Administracji Publicznej |
|---|
| Scentralizowane |
| organy centralne |
Jednostka
obszar
mieszkańcy
organy
Gmina najmniejsza jednostka samorządu terytorialnego. Organy zdecentralizowane działające na terenie gminy to:
1) organ stanowiący i kontrolny:
Rada Gminy lub Rada Miasta (organ kolegialny). Radni łącznie stanowią organ kolegialny. Organ kolegialny podejmuje Uchwały (np. dotyczące podatków) za pomocą głosowania. Dlatego mówimy, że jest to organ stanowiący ponieważ ustanawia prawo miejscowe, natomiast kontrolny ponieważ kontroluje organ wykonawczy. Udzielenie absolutorium oznacza stwierdzenie prawidłowości działania finansowego organu wykonawczego w określonym przedziale czasowym.
2) organ wykonawczy:
Wójt (gmina wiejska), Burmistrz (gmina miejska do 100.000 mieszkańców) lub Prezydent Miasta (gmina miejska powyżej 100.000 mieszkańców oraz w miastach, w których od dnia 27.05.1990 r. był on organem wykonawczo-zarządzającym)
W gminie mamy organ monokratyczny (jednoosobowy), tzn. że jedna osoba pełni funkcję organu. Organ wybierany przez mieszkańców.
W gminach nie ma zarządu!!!
Organ wykonawczy wykonuje uchwały (akt prawa miejscowego) ustanowione przez organ stanowiący i kontrolny.
Powiat
organ stanowiący i kontrolny- Rada Powiatu. W skład Rady Powiatu wchodzą radni. Jest to organ kolegialny. Stanowi prawo miejscowe.
organ wykonawczy- Starosta + zarząd. W powiatach organ wykonawczy jest organem kolegialnym. Organ wykonawczy jest wybierany przez organ stanowiący i kontrolny.
Województwo
organ stanowiący i kontrolny- sejmik województwa w skład którego wchodzą radni. Jest to organ kolegialny.
organ wykonawczy- Marszałek Województwa + zarząd. Marszałek Województwa wybierany jest przez Sejmik- organ kolegialny
Jednostki gmina, powiat i województwo nie są sobie podległe. Są to odrębne jednostki, które wykonują odrębne zadania.W przypadku, gdy dana osoba nie zgadza się z decyzją Wójta, Burmistrza czy Prezydenta Miasta może odwołać się do Samorządowego Kolegium Odwoławczego a nie do Powiatu czy Województwa. Jest natomiast jedna sytuacja wyjątkowa, kiedy następuje zależność między tymi organami a mianowicie ogłoszenie stanu klęski żywiołowej.