Temat prezentacji: Uprawa kukurydzy na kiszonkę

Trzecia roślina na świecie

Kukurydza jest jedną z najstarszych, a jednocześnie najszerzej uprawianych roślin zbożowych na świecie. Jej udział w światowej powierzchni uprawy wynosi ponad 20%, a pod względem produkcji blisko 30%. Sprawia to, że obok pszenicy i ryżu stanowi ścisłą światową czołówkę w grupie roślin uprawianych rolniczo. Uprawa kukurydzy koncentruje się obecnie głownie w Stanach Zjednoczonych, Chinach, Brazylii i Meksyku. W Europie na znacznych powierzchniach uprawiana jest w Romuni, Francji, na Węgrzech, Włoszech oraz Federacji Rosyjskiej. Postęp hodowlany wyrażający się odmianami mieszańcowymi o dużej plenności, krótszym okresie wegetacji i mniejszych wymaganiach termicznych, spowodował wzrost uprawy tej rośliny również w Polsce. W 2000r. Powierzchnia uprawy kukurydzy w naszym kraju wynosiła ok.315 tys. ha w tym połowa na kiszonkę, a reszta stanowi ziarno oraz CCM.

Fazy rozwojowe kukurydzy

Pokrój kukurydzy i budowa kolby.

System korzeniowy kukurydzy, jak u wszystkich zbóż, ma budowę wiązkową, ale jest dość dobrze rozwinięty. Łodyga jest sztywna, gruba, zbudowana z węzłów i międzywęźli, wyrasta na wysokość 2-3 m. Z węzłów łodygi wyrastają długie, szerokie liście (długość liścia do 1,5 m, szerokość do 15 cm). Na jednej roślinie wyrastają oddzielnie kwiaty męskie (tzw. wiechy, wyrastające na szczycie łodygi) i żeńskie (tzw. kolby, wyrastające z węzłów łodygi). Po zapyleniu (przez wiatr) na kolbie rozwijają się ułożone w rzędy ziarniaki, najczęściej żółtego koloru.

Jak siejemy kukurydzę?

Jakość wykonania siewu kukurydzy przy użyciu dostępnych na polskim rynku siewników jest bardzo zbliżona. Występujące w praktyce różnice wynikają gównie z błędów eksploatacji. Najczęściej polegają one na niewłaściwej regulacji.

Najistotniejszymi parametrami siewu kukurydzy jest obsada roślin i głębokość siewu. Szerokość międzyrzędzi na ogół jest dostosowywana do maszyn pielęgnujących i zbierającyh. Zgodnie z ich wymaganiami kukurydza może być sina w rzędach odalonnych od siebie o 67,5 lub 75 cm. Zatem jedyną możliwością kształtowania obsady pozostaje rozmieszczenie nasion w rzędzie. Aby uzyskać wymagane zageczszenie roślin siewniki powinny wysiewać nasiona w rzędzie w odstępach do 40 cm dla kukurydzy cukrowej, uprawianej w rozstawie rzędów 50 cm. Przy uprawie na ziarno czy kiszonkę zakres rozmieszczenia ziarniaków w rzedzie wynosi od 9 do 20 cm. Wybór głębokości siewu jest uzależniony od rodzaju gleby i terminu siewu. Na glebach zwięzłych, bardziej wilgotnych i zimniejszych, zwłaszcza przy wcześniejszym siewie głebokość umieszczania nasion powinna być mniejsza tj. 4-5 dla pastewnych. Natomiast na glebach lżejszych i przy opóźnieniach nasiona powinny zostać zasiane na głębokość 6-8 cm.

Czym siejemy kukurydze?

Siewnik punktowy MONOSEM NG PLUS

Kiełkowanie nasienia kukurydzy i wzrost siewki

Grunt to właściwie przygotować stanowisko

Korzenie kukurydzy potrzebują dużo powietrza, odpowiedniej ilości składników pokarmowych i stałego dostępu wilgoci. Należy zadbać o to by gleba nie była zbyt zbita, nie występowała podeszwa płużna, a woda nie mogła podsiąkać kapilarami. Zbyt intensywne rozluźnianie i wzruszanie gleby nie jest korzystne. W takich warunkach może brakować wody co spowoduje opóźnienie wschodów. Rodzaj i termin przeprowadzania jesiennych prac polowych jest uzależniony od przedplonu. Najczęściej kukurydza uprawiana jest po zbożach zwłaszcza ozimych. Ściernisko powinno zostać uprawione natychmiast po zbiorze. Ściernisko powinno być wzruszone płytko ok. 6-8 cm głębokości. Kukurydza bardzo źle reaguje na orkę wiosenną. Jeżeli nie wykonamy jej przed zimą, należy próbować zaorać pod koniec zimy lub na przedwiośnie.

Wzrost i rozwój

Nawożenie kukurydzy

Kukurydza pobiera z gleby bardzo dużą ilość składników pokarmowych. Uprawiana na kiszonkę z plonem 10 ton zielonej masy kukurydza pobiera ok.31 kg N, 16 kg P2O5, 10 kg Mg, 12 kg CaO.

Wybór odmiany

W Polsce w 2003 roku w rejestrze były 124 odmiany w tym 32 krajowe i 91 zagraniczne, wyłącznie odmiany mieszańcowe, które dają o około 25% wyższe plony od odmian populacyjnych. My niestety nie możemy ich wszystkich wykorzystać ponieważ jesteśmy w północnym skraju europejskiego pasa uprawy kukurydzy. Badania odmian między innymi na doświadczeniach w Szepietowie pozwalają nam wybrać do uprawy odmiany o ograniczonych wymaganiach termicznych. Z badań jak i z praktyki wynika, że w naszych warunkach nie powinniśmy uprawiać na zielonkę odmian późniejszych jak o liczbie FAO 240 a w powiatach północnych nie późniejsze jak FAO 220.
Warto wiedzieć, że w Stacji Oceny Odmian w Krzyżewie i na polu doświadczalnym PODR w Szepietowie corocznie od wielu lat zakładane są doświadczenia (poletka z różnymi odmianami kukurydzy w celu sprawdzenia ich przydatności w naszych warunkach). Jest to dowód, że nasi hodowcy pracują nad wyhodowaniem odmian wczesnych przydatnych do uprawy w rejonach chłodniejszych przy zachowaniu wysokiej plenności. Corocznie wpisuje się do rejestru kilkanaście nowych mieszańców najczęściej w miejsce odmian starszych wycofywanych z powodu słabszego potencjału produkcyjnego i większych wymagań środowiskowych.
Dobra odmiana na kiszonkę winna charakteryzować się dużym plonem suchej masy z hektara. Mniej ważny jest plon zielonej masy zwłaszcza w intensywnej produkcji - np. przy wysokiej wydajności mleka od 1 krowy. Ważny jest udział ziarna w zakiszonej masie. W Polskim rejestrze wyróżnia się odmiany ziarnowe i kiszonkowe ale w uproszczeniu należy przyjąć, że odmiana dająca wysoki plon ziarna (kolb) jest dobra na wysokiej jakości kiszonkę. Nasi rolnicy najchętniej wybierają do uprawy odmiany, których liście i łodygi zachowują zieloność po osiągnięciu dojrzałości fizjologicznej ziarna - "stay green".

Warto wiedzieć, że w ulepszaniu mieszańców kukurydzy dużą rolę upatruje się w inżynierii genetycznej - w zakresie:
- odporności na szkodniki np.: omacnicę prosowiankę
- odporności na herbicydy totalne np.: Roundup
- odporności na choroby
- tolerancji na warunki środowiska

Zbiór i kiszenie

Kukurydza na kiszonkę winna być zbierana w fazie późnej dojrzałości woskowej. Na górnej części ziaren zaczynają się tworzyć dołeczki a paznokieć z trudem można wbić w ziarniaki. Można wtedy uzyskać duży udział ziarna bo w granicach 40-50% i zawartość suchej masy w granicach 28-32%. Osiąga się wtedy odpowiedni proces zakiszania, ograniczamy wycieki z pryzmy a uzyskana pasza ma dużo i łatwo wykorzystywanych składników pokarmowych a zwłaszcza wysoką wartość energetyczną.

Wartość energetyczna różnych części rośliny kukurydzy:
- łodyga + liście - 3,90 MJ
- kolba z koszulkami - 8,00 MJ
- ziarno - 9,35 MJ

Wartość pokarmowa całych roślin kukurydzy zależy od stopnia dojrzałości co obrazuje tabela:

JPM - jednostka paszowa produkcji mleka = 1 kg ziarna jęczmienia średniej jakości)Przy zbiorze kukurydzy na kiszonkę obowiązuje zasada: tym lepsze rozdrobnienie im późniejsza dojrzałość

Wpływ długości cięcia kukurydzy w dojrzałości woskowej na niektóre właściwości kiszonki (wg Podkówki)

Sieczkarnia CLAAS Jaguar 840 - podbieracz,kemper do kukurydzy o szerokości 4,5 m

Z wymienionych względów bardzo ważne jest stosowanie do zbioru odpowiednich maszyn, które dokładnie rozdrobnią zakiszaną masę na sieczkę poniżej 8 mm, przy jednoczesnym zgnieceniu poszczególnych ziarniaków (ziarniak o nienaruszonej pokrywie nie jest trawiony przez krowę i wydalany z kałem).

Sieczkarnia do zbioru kukurydzy winna mieć maksymalną ilość noży tnących, dobrze wyostrzonych a także dobrze działający zgniatacz ziarna. Nie wolno więc ujmować noży czy demontować zgniatacza bo choć przyspieszymy zbiór to stracimy dużo więcej na jakości paszy (gorsza strawność - mniejsza wydajność, słabe ubicie pryzmy, psucie kiszonki itd.) albo będziemy musieli kupować dodatek ułatwiający zakiszanie mimo, że kukurydza sama dobrze się zakisza.

• Jakość paszy możemy regulować także wysokością koszenia:

„Koszenie kukurydzy”

Podwyższenie koszenia kukurydzy o 10 cm powoduje zmiany w jakości plonu między innymi:
- zmniejszenie plonu zielonej masy o 5,20%
- zmniejszenie plonu suchej masy o 3,20%
- zmniejszenie plonu jednostek owsianych o 2,40%
- zmniejszenie plonu białka ogólnego o 1,60%
- zwiększenie udziału kolb w plonie zielonej masy o 1,40%
- zwiększenie procentowej zawartości suchej masy o 0,68%
- zmniejszenie procentowej zawartości włókna o 0,54%
- zwiększenie wartości 1 kg zielonej masy o 0,009 jednostki owsianej
- zwiększenie wartości 1 kg suchej masy o 0,008 jednostki owsianej.

Dla krów o bardzo dużej wydajności zaleca się kosić kukurydzę na kiszonkę nieco poniżej najniżej umieszczonej kolby.

Dlaczego na naszych polach są tak bardzo różne plantacje kukurydzy?

Oprócz niesprzyjających warunków klimatycznych przyczyną są popełniane błędy w uprawie a mianowicie:
1. Siew kukurydzy po wieloletnich trawach - bez zwalczania szkodników glebowych
2. Siew na zbyt słabych glebach
3. Siew na glebach kwaśnych mało zasobnych w składniki pokarmowe
4. Siew w monokulturze
5. Niewłaściwy termin siewu
6. Siew po poplonie ozimym
7. Niewłaściwy dobór mieszańca - siew nasionami własnymi
8. Siew nie zaprawianym materiałem siewnym
9. Zbyt głęboka uprawa przedsiewna
10. Siew siewnikiem rzędowym
11. Zbyt duża prędkość siewu siewnikiem punktowym
12. Nawożenie pogłówne azotem siewnikami rzutowymi
13. Zbyt późny termin zwalczania chwastów
14. Zbiór w nieodpowiedniej fazie dojrzałości
15. Niedostateczne rozdrobnienie masy kiszonkowej
16. Niestaranne ugniecenie i okrycie pryzmy
17. Niewłaściwe pobieranie kiszonki

Mimo wszystko w naszych warunkach kukurydza jest rośliną ciągle nową dlatego jej uprawa dla wielu rolników jest dość trudna pod względem całokształtu agrotechniki.

Recepta na dobrą kiszonkę,

...aby wszyscy byli zadowoleni

Kukurydza uprawiana na kiszonkę jest bardzo stabilnym elementem gospodarki paszowej w żywieniu bydła mlecznego i rzeźnego. Aby kiszonka spełniała pokładana w niej nadzieję, trzeba szereg warunków:

• Zbiór zostanie przeprowadzony nie wcześniej niż w woskowej dojrzałości ziarna,

• Do zbioru zostaną użyte sieczkarnie zbierające dokładnego cięcia, wyposażone w aktywne urządzenia do rozdrabniania wtórnego,

• Uzyskana sieczka będzie krótka i równomiernie pocięta, a każde ziarno zostanie uszkodzone,

• Zapewni się właściwe warunki kiszenia,

• Konserwacja masy (transport, napełnianie silosu, ugniatanie, przykrywanie) nastąpi w czasie nie dłuższym niż 2-4 dni

Dobry surowiec do zakiszenia charakteryzować się powinien wysokim przekraczającym 50% udziałem kolb w plonie świeżej masy oraz zawartością suchej masy w granicach 28-35%.

Kukurydza jest jedną z najlepiej kiszących się roślin. W związku z tym da się zakisić prawie w każdych warunkach. Kiszenie w dołach silosowych, pryzmach oraz małych silosach przejazdowych stosuje się w mniejszych gospodarstwach, w których uprawia się po kilka ha kukurydzy. Przy dużych areałach uprawy najkorzystniej ją zakiszać w silosach przejazdowych lub czołowych, usytuowanych w sąsiedztwie obory.

Ugniatanie i okrywanie folią.

O uzyskaniu stabilnej kiszonki decyduje stworzenie beztlenowych warunków do fermentacji, najpierw surowiec należy bardzo starannie ugnieść wykorzystując najcięższe ciągniki bez kół bliźniaczych. Ciągnik powinien poruszać się z prędkością ok. 4-5km/h aby dobrze wyprzeć powietrze i zagęścić. Przy warstwie grubości ok. 4cm potrzeba około 2min na ugniecenie 1ton sieczki. Drugi etap stwarzania warunków beztlenowych polega na szybkim i szczelnym odizolowaniu zagęszczonej sieczki od dostępu powietrza i wody z zewnątrz. Ma to decydujące znaczenia dla optymalnego przebiegu procesu kiszenia, ponieważ o kierunku fermentacji przesądzają pierwsze dni. Obecność tlenu podczas głównej fermentacji prowadzi do zużywania cukru na oddychanie tlenowe i wytwarzania niepożądanych produktów których końcowym efektem są: zwiększone straty fermentacyjne w postaci dwutlenku węgla, wzrost temp. Oraz zużycie zapasu cukru niezbędnego do uzyskania stabilnej kiszonki.

Nie każda folia nadaje się do zabezpieczanie zakiszanej masy. Folie zbyt cienkie charakteryzują się niską wytrzymałością mechaniczną oraz zbyt dużą przenikalnością gazu. Następstwem ich stosowani są większe straty. Wysokiej jakości kiszonki mogą być sporządzane przy zastosowaniu folii przeznaczonych do zakiszania o grubości przynajmniej 0,15mm. Pełną ochronę jednak zapewnia folia o grubości 0,2mm.

Szczelna pryzma.

Do okrywania silosów i pryzm, bez ograniczeń może być stosowana folia obustronnie czarna, gdyż w okresie jesienno-zimowym nie ma niebezpieczeństwa nadmiernego przegrzania zgromadzonej paszy.

Folię po dokładnym ułożeniu należy zabezpieczyć przed zrywaniem przez wiatr. Skuteczne sposoby to: obsypanie cienką warstwą ziemi, mokrej sieczki ze słomy lub obłożenie powierzchni zużytymi oponami.

Pobierać kiszonkę należy w taki sposób aby nie dopuszczać powietrza do wnętrza pryzmy najlepiej równo odcinać porcje przy pomocy specjalnych wybieraków. Gdy pryzma kiszonki nagrzewa się to znaczy, że występuje wtórna fermentacja, powstają warunki do rozwoju pleśni a więc psucia się kiszonki i dużych strat.

Przygotowały:

Iwona Monach
Marta Michalska