Wyraz konflikt pochodzi od łacińskiego rzeczownika conflictus – co oznacza zderzenie, lub też czasownika confligõ – uderzać, ścierać się (Aszyk, 1998).

Konflikt jest procesem rozwijającym się w określonym czasie i przestrzeni społecznej. Jest to:

• Sytuacja wywołująca najczęściej silne emocje;

• Sprzeczności interesów występujące obiektywnie lub wyobrażenie sprzeczności;

• Sytuacja w której uczestniczą co najmniej dwa podmioty, przy czym są od siebie w jakiś sposób zależne;

• Jeden z podmiotów przeszkadza drugiemu w osiągnięciu celu.

Rodzaje konfliktów:

• wewnętrzny konflikt u danego człowieka - występuje wtedy gdy nie wie on jakiej pracy się od niego wymaga, gdy niektóre wymagania dotyczące jego pracy są sprzeczne z innymi, bądź kiedy oczekuje się od niego więcej, niż uważa iż jest w stanie wykonać;

• konflikt między konkretnymi osobami w danej organizacji - jako przyczynę wskazuje się najczęściej różnice osobowości, poza tym konflikty te powstają na ogół wskutek nacisków wynikających z pełnionych ról np. między przełożonym a podwładnym bądź personalizacji konfliktów między grupami;

• konflikt między jednostką a grupą - często wynika on ze sposobu reagowania konkretnego człowieka na naciski wywierane przez grupę, w celu wymuszenia u niego postawy konformistycznej, np. karanie go za przekraczanie lub nieosiąganie przyjętych przez grupę norm wydajności;

• konflikt między grupami w tej samej organizacji - najczęściej konflikty te występują między linią a sztabem oraz między robotnikami i przełożonymi;

• konflikt między organizacjami - zazwyczaj utożsamiany jest z konkurencją, postrzegany jest jako coś pożądanego, gdyż często w jego wyniku opracowuje się nowe towary, technologie, usługi czy też obniża ceny i lepiej wykorzystuje zasoby (Stoner, Wankel, 1996, 331-332)

Konflikt ma swoją dynamikę, można więc w jego przebiegu wyróżnić następujące fazy (etapy):

• etap pojawiających się sprzeczności lub niezgodności, jeszcze niedefiniowanych i nieprzekazywanych (faza utajona),

• etap narastającej wrogości, wzajemnych zarzutów, negatywnych ocen itp.,

• etap zaspokajania dążeń natury emocjonalnej, rozładowywania napięć w awanturze, nacisku stron na siebie,

• etap gwałtu i przemocy, sprawdzający się do tego, że złość, jaka towarzyszy osobom będącym ze sobą w konflikcie, przeradza się w agresję.

W większości konfliktów można wyróżnić jeszcze etap dialogu, w którym strony, oddzielając emocje od faktów, komunikują sobie zaistniałe różnice zdań, opinii, postaw, potrzeb itd. Etap ten może wystąpić po każdej z wymienionych faz konfliktu. Jeżeli strony konfliktu do rozmowy przystąpią wcześniej, mogą liczyć na ich większy efekt. Trzeba też dodać, że nie każdy konflikt przebiega według powyższego schematu, również nie zawsze występują wszystkie jego fazy. Nie zawsze musi też dojść do etapu przemocy [Wołoszyn 1998, s. 171–173].

Detektory konfliktów - zachowania i postawy sprzyjające powstawaniu konfliktów.

Znajomość detektorów jest przydatna w wykrywaniu konfliktów, które jeszcze się nie ujawniły. Najczęściej spotykane objawy to:

• Unikanie bezpośredniego kontaktu z partnerem;

• Nasycenie wzajemnych kontaktów formalizmem, brakiem cierpliwości i drażliwością oraz brakiem tolerancji na popełniane błędy;

• Nieprzestrzeganie utrwalonych rytuałów i podstawowych zasad regulujących współegzystencję;

• Prowokowanie impulsywnych zachowań partnera, czyhanie na jego potknięcia i ich złośliwe komentowanie;

• Blokowanie informacji niezbędnych partnerowi do skutecznego działania;

• Podkreślanie różnic i odrębności we wzajemnych interakcjach (polaryzacja);

• Atakowanie przewidywanych działań partnera, nawet zanim dostaną publicznie zwerbalizowane;

• Niezgadzanie się na żadne plany i propozycje wysuwane przez partnera;

• Ledwo skrywane ironiczne traktowanie partnera, lekceważenie jego poglądów i propozycji działania;

• Uparte trzymanie się własnego zdania (fiksacja) i emocjonalna, gwałtowna jego obrona w przypadku kontrargumentacji;

• Zarzucanie braku wolnej woli i nieczystych intencji;

• Przejawianie nieufności oraz gotowości do zachowań obronnych i ofensywnych w obliczu bezpośredniego kontaktu,

• Ograniczanie swobody działań, przejmowanie niezbędnych mu do działania zasobów i jego stopniowe uzależnianie;

• Zawłaszczanie kontaktów partnera, izolowanie go w otoczeniu społecznym [Psychologia konfliktów s.150, S. Chełpa]

Literatura:

ASZYK P. SJ (1998): Konflikty moralne a etyka. Wyd. WAM – Księża Jezuici, Kraków.

Wołoszyn (1998): Konflikty i negocjacje. [w:] Hamer H., Wołoszyn J., Hamer K. Techniki skutecznego działania. Wyd. Format AB, Warszawa

S. Chełpa, T. Witkowski (1995): Psychologia Konfliktów. Wyd. Biblioteka Moderatora

Stoner A.F., Wankel C., (1996): Kierowanie. wyd. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.

Internet:

www.cen.edu.pl/cen_serwis/.../file/.../rozwiazywanie_konfliktow.doc