Bankowość jako nauka ekonomiczna zajmuje się wykrywaniem prawidłowości polegającej na związku bądź zależności między zjawiskami i procesami pieniężnymi.

Art. 2 Prawo (ustawa) Bankowa:

Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działająca na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych, obciążających ryzykiem środki powierzone bankowi pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

Powszechnie banki traktowane są jako typowe instytucje pośrednictwa finansowego. W rzeczywistości banki charakteryzują się cechami wyróżniającymi je z pośród innych pośredników finansowych. Banki są zatem instytucjami pośrednictwa finansowego, które:

1. Muszą spełniać wysokie wymagania stawiane im przez prawo bankowe.

2. W trybie prowadzonej przez siebie akcji kredytowej tworzą wkłady pochodne.

3. Wkład pierwotny powstaje w wyniku wpłaty pieniężnej do banku z pochodzącej z poza systemu bankowego. Wkłady pochodne natomiast są następstwem akcji kredytowej prowadzonej przez banki komercyjne. Dzięki wkładom pochodnym banki mogą kontynuować swoją działalność kredytową.

4. Banki charakteryzują się dwustronnymi stosunkami ,,kredytowymi”. Stąd też banki są instytucjami zaufania publicznego, a ich dwustronna wiarygodność podstawą działania.

5. Banki charakteryzuje wysoki stopień płynności gromadzonych wkładów i lokat. Te wysokie instytucje pośrednictwa finansowego, które nie spełniają powyższych warunków. Nie są bankami, a zatem pozostają poza systemem bankowym.

Teoria monetarna:

- daje odpowiedz czym jest pieniądz. Wykształciły się trzy teorie tłumaczące istotę pieniądza chronologicznie:

• Metalistyczna - pieniądz jest metalem szczególnego kruszcu:

• Monetlistyczna - (wyłącznie złoto)

• Bimetalistyczne - (złoto i srebro)

• Nominalistyczna - (pieniądzem jest wszystko to, co państwo za pieniądz uznało.

Funkcje pieniądza:

• Funkcja pośrednika wymiany- chronologicznie najwcześniej

• F. Miernika wartości- jest wspólnym mianownikiem wszystkich

• F. Tezauryzacji skarbu- gromadzenia oszczędności pieniężnych

• F. Prawnego środka płatniczego

• F. Pieniądza światowego.

Ekonomika banku

- jako szczegółowego przedsiębiorstwa należy do ekonomik szczegółowych. Ekonomiki szczegółowe to dyscypliny ekonomiczne, które na podstawie metod wykształconych przez nauke ekonomii (tj. naukę o racjonalnym gospodarowaniu) i stwierdzonych przez nią prawidłowości rozwojowych procesów gospodarczych rozpatrują związki i zależności ekonomiczne występujące w poszczególnych dziedzinach działalności gospodarczej w sposób dla nich charakterystycznych.

- Bank jest przedsiębiorstwem tzn. jego działalność nastawiona jest na osiąganie i maksymalizacje zysku. Nie pozostaje to w sprzeczności z istotą banku, rozumianą jako instytucja zaufania społecznego. Jest instytucja o charakterze publicznym tzn jego działalność nie jest nastawiona na osiądanie zysku. Zysk banku centralnego może powstawać niejako przy okazji realizacji istotnych dla niego funkcji.

Systematyka operacji gospodarczych:

Operacje gospodarcze- to wszystko to co służy wytwarzaniu i podziałowi PKB, wszystko co wiąże się z wytwarzaniem i podziałem PKB, niezależnie od postaci PKB.
barter
Operacje pieniężne
Operacje bankowe
Czynności bankowe
bierne
1

1. Czynności zastrzeżone do wyłączności banków

2. Czynności bankowe, które bank może powierzyć innym instytucjom.

3. Jeśli bank wykonuje stają się czynnościami bankowymi. Czynności wykonywane przez inne podmioty w wypadku, gdy wykonuje je inny bank.

Operacje bankowe:

1. Operacje bierne banku

- to operacje w których bank staje się dłużnikiem swojego klienta ( posiadacza wkładu bankowego). Uwzględniane są one po stronie pasywów bilansu banku. Stąd tez nazywane są operacjami pasywnymi. Należy do nich wszelkiego rodzaju działalność banku polegająca na przyjmowaniu wkładów bankowych reprezentujących większe rezerwy kasowe przedsiębiorstw. Oszczędności pieniężne ludności oraz nadwyżki finansowe podmiotów gospodarczych.

Operacje bierne banków wpływają na zmniejszenie ilości pieniądza w obiegu gospodarczym.

2. Operacje czynne banku

- związane są z występowaniem banku w charakterze wierzyciela jego klienta. Związane są głównie z działaniami w wyniku których zwiększa się ilość pieniądza w obiegu. Klasycznym przykładem operacji czynnych jest udzielenie kredytu bankowego. Operacje te ewidencjonowane są w bilansie banku po stronie aktywów, stąd też ich nazwa operacje aktywne.

3. Operacje rozliczeniowe

- polegają na rozliczeniu rachunków bankowych klientów, oraz przeprowadzeniu na nich rozliczeń pieniężnych.

4.Operacje pośredniczące

- nie wpływają na ilość pieniądza w obiegu.

Zarządzanie bankiem i ryzyko bankowe:

Najważniejszą sferą zarządzania bankiem jest ryzyko bankowe. Ryzyko działalności gospodarczej to potencjalna możliwość osiągnięcia straty lub poniesienia szkody.

Ryzyko bankowe polega na niebezpieczeństwie utraty płynności finansowej banku czyli jego wypłacalności banku.

Płynność finansowa banku (wypł. Banku) oznacza obowiązek posiadania takiej struktury aktywów finansowych w terminie walorów wartościowych i innych form wierzytelności, która pozwoli bankowi - w razie potrzeby sprostowania wyższym niż normalnie wypłat - wkładów sprostować tym potrzebom.

Płynność aktywu finansowego oznacza możliwość przekształcenia go w najbardziej płynny aktyw tj. gotówkę w jak najkrótszym czasie i możliwie bez strat. Konieczność uzyskiwania dochodów w warunkach zachowania płynności finansowej wymaga od banku stworzenia odpowiedniej struktury aktywów przy założeniu iż najbardziej płynne aktywa są najmniej dochodowe zaś najbardziej dochodowe są najmniej płynne aktywa finansowe. Zależność zatem miedzy płynnością finansową a dochodowością aktywów finansowych jest zależnością odwrotnie proporcjonalna.

Rodzaje rynku bankowego:

Ryzyko bankowe związane jest z :

- ryzykiem wcześniejszego wkładu przez klienta

- ryzykiem spłaty kredytu (ryzyko kredytowe) podstawowym sposobem zabezpieczenia się przed tym ryzykiem jest rzetelna analiza oceny zdolności kredytowej przyszłego kredytobiorcy. Zdolność kredytowa to zdolność do spłaty rat kredytu i jego procentowanie w ustalonym terminie spłaty. Bank w tym celu może wykonywać również prawne instrumenty zabezpieczeniowe zdolność kredytu.

Prawo bankowe określa tzw limity koncentracji zaangażowań bankiem, które odnoszone są do wielkości funduszy własnych banków.

Ryzyko zmiany oprocentowania

- powstaje ono wówczas, gdy w operacjach aktywnych, pasywnych zmiany oprocentowania nie są synchronizowane tak pod względem wysokości proc. jak terminu trwania operacji istotną rolę odgrywał tu problem czy operacje bankowe związane były z stałą czy zmienna stopą procentową. Środkami przeciwdziałania temu ryzyku są tzn derywaty tj. instrumenty pochodne majace na celu zabezpieczenie odpowiedniego kursu walutowego na dzień dokonywania płatności.

Ryzyko kredytowe.

Wyróżniamy pasywne i aktywne ryzyko kredytowe. Spłata udzielonego przez bank kredytu związana jest z koniecznością wyszacowania przez bank zarówno ryzyka zależnego od banku jak również ryzyka na które bank nie ma wpływu. Ryzyko zależne od banku nosi nazwę ryzyka aktywnego. Związane jest ono głównie z oceną przez bank niepewności czy głównie z oceną przez bank niepewności czy przyszły kredytobiorca jest potencjalnie zdolny do spłaty kredytu wraz z oprocentowaniem. Do aktywnego ryzyka kredytowego należy zatem ryzyko związane z oceną możliwości poniesienia straty przez przyszłego kredytobiorcę. Utrata jego płynności finansowej oraz utraty zabezpieczenia. Bank może wpływać na zabezpieczenie się przed występowaniem ryzyka aktywnego poprzez rzetelną i dogłębną analizę wniosku kredytowego przyszłego kredytobiorcy. Do pasywnego ryzyka kredytowego należą:

• zmiana procentu (stopy procentowej),

• zmiana kursu walutowego,

• zmiana wartości(siły nabywczej pieniądza (zwłaszcza jego deprecjacje)).

Pasywnego ryzyka kredytowego bank nie jest w stanie uniknąć. Może się do niego przystosować minimalizując jego skutki poprzez odpowiednie operacje bankowe.

Struktury organizacyjne systemu bankowego.

Na system bankowy składa się:

• Podmiotowa struktura systemu.

• Związki między tymi podmiotami.

• Związki między systemem bankowym a innymi systemami składającymi się na gospodarkę narodową.

Podmiotowa struktura systemu.

Do 1987 roku w Polsce bankowość zorganizowana była na zasadzie monobanku tzn. jeden państwowy bank pełnił zarówno funkcję banku operacyjnego ( udzielanie kredytu bezpośredniego). W 1997 roku dokonano reformy systemu bankowego w wyniku której wprowadzona została typowa dla gospodarki rynkowej dwuszczeblowa struktura systemu. NBP stał się w pełni bankiem centralnym realizującym typowe dla banku centralnego funkcje. Szczebel operacyjny tworzą natomiast banki komercyjne mające charakter uniwersalny ( zasada uniwersalizmu bankowego).

Inna zasadą jest zasada specjalizacji banków dzięki której funkcjonują banki specjalne których działalność ograniczona jest do wykonywania niektórych tylko czynności bankowych lub wyodrębnionego grona klientów. Wyjątkiem od zasady uniwersalizmu banku są w Polsce banki hipoteczne, których podstawy działania związane są zarówno z ustawą ,,Prawo Bankowe” jak i odrebną od niej ustawą o bankach hipotecznych i listach zastawnych. Podmiotem Polskiego systemu bankowego jest również bankowy fundusz gwarancyjny. Tworzony z obowiązujących wpłat banków komercyjnych i związany z koniecznością wpłaty całości lub prawnie określonych części wkładów oszczędnościowych i lokat bankowych upadającego banku komercyjnego.

Powiązanie pomiędzy podmiotami systemu bankowego.

- Są one związanie głównie z prowadzeniem przez bank centralny polityki pieniężnej oraz wzajemnymi transakcjami międzybankowymi. Jest to domeną pieniężną banku centralnego. Istnieje konstytucyjny zakaz udzielania kredytu przez NBP (jako bank centralny) na sfinansowanie deficytu budżetu państwa. Deficyt ten może być finansowany wyłącznie w trybie emisji przez skarb państwa papieru dłużnych znajdujących nabywcę. Bank centralny pełni wówczas rolę agenta takiej emisji bądź też jest ich nabywcą czym gwarantuje dojście emisji do skutku.