Sposoby wytyczania granicy państwowej

Granica państwowa – powierzchnia pionowa przechodząca przez linię graniczną oddzielająca terytorium, podziemie i obszar powietrzny jednego państwa od innych państw lub obszarów niczyich. Do określania granic często używa się charakterystycznych elementów geograficznych, jak na przykład rzeki, łańcuchy górskie lub wybrzeża morskie. Oznaczana jest specjalnymi znakami. Stopień rozwinięcia granicy państwa określa współczynnik rozwinięcia granicy.

Miejsce przecięcia granicy państwowej z powierzchnią ziemi zwane jest linią graniczną. W terenie przebieg linii granicznej wyznaczają znaki graniczne. Jeśli umowy nie stanowią inaczej, linia graniczna przebiega w następujący sposób:

Na odcinkach lądowych i większych zbiornikach wodnych po linii prostej pomiędzy dwoma sąsiednimi znakami, także w przypadku przecięcia granicą cieków i zbiorników wodnych z jednego brzegu na drugi.

Środkiem suchych rowów granicznych i dróg granicznych. W tym przypadku znaki graniczne umieszczane są na przemian po obu stronach granicy.

Na rzekach, potokach itp. wzdłuż linii środkowej koryta. Jest to tzw. "granica ruchoma", która dostosowuje się do naturalnych i sztucznych zmian położenia koryta, chyba że zmiana jest znaczna lub umawiające się strony stanowią inaczej. Linia środkowa to linia jednakowo oddalona od obu brzegów. W przypadku, gdy ciek graniczny się rozgałęzia, linia graniczna podąża ramieniem o większym przepływie.

12 mil morskich od brzegu morskiego przy najniższym stanie morza. Ewentualnie, przy silnie rozwiniętej linii brzegowej, 12 mil morskich od najdalej wysuniętych w morze punktów. Patrz: Morze terytorialne.

Dualizm

Istotą koncepcji dualistów jest uznanie, iż prawo wewnętrzne i prawo międzynarodowe są od siebie niezależne, oddzielone i stanowią odmienne porządki prawne. Nie mają żadnych punktów stycznych, bowiem różnią się przedmiotem i zakresem regulacji oraz sposobem stanowienia norm prawnych.

Twórcą i głównym teoretykiem koncepcji dualistycznej był Heinrich Triepel. Istotą stworzonej przez niego teorii było stwierdzenie, iż prawo międzynarodowe i prawo krajowe są różnymi pojęciami , a także, że są one dwoma kołami, które się co najwyżej tylko dotykają lecz nigdy przecinają. Triepel wskazał na szereg odrębności między krajowym i międzynarodowym porządkiem prawnym, odnoszących się tak do źródeł prawa i podstaw jego obowiązywania, jak również do przedmiotu regulacji oraz podmiotów objętych działaniem norm.

O rozdzielności obu porządków prawnych decyduje różny sposób tworzenia prawa. Prawo państwowe powstaje i obowiązuje z woli krajowych organów ustawodawczych, prawo międzynarodowe natomiast jest tworzone wspólnie przez wiele państw i wyrażane w postaci umów i zwyczajów międzynarodowych. Normują one wyłącznie stosunki pomiędzy podmiotami prawa międzynarodowego, czyli zewnętrzne stosunki państw, legislatywom krajowym pozostawiając regulacje zagadnień odnoszących się do wewnętrznego porządku prawnego. Prawo międzynarodowe jest wreszcie adresowane wyłącznie do państw, nigdy zaś do podmiotów prawa prywatnego, czy też krajowych organów władzy, które podlegają tylko prawu państwowemu.

Istotną konsekwencją poglądów Triepla było uznanie, że skoro oba analizowane porządki prawne są od siebie całkowicie odrębne, niemożliwa jest jakakolwiek kolizja pomiędzy nimi. Norma obowiązuje, jest stosowana i wywołuje skutki prawne jedynie w tym porządku, z którego pochodzi. Norma prawa międzynarodowego nie może być źródłem w ramach krajowego systemu prawa i odwrotnie – porządek międzynarodowy nie może być podstawą obowiązywania dla norm wewnątrzpaństwowych. Prawo krajowe sprzeczne z normą międzynarodową nie traci z tego powodu ważności, ponieważ taki skutek może być wywołany tylko przez działanie reguł kolizyjnych przyjętych w prawie wewnętrznym państwa.Do kontynuatorów teorii Triepla należeli m. in. Dionisio Anzilotti orazG. A. Walz

Monizm Istotą monizmu jest uznanie, że wszystkie normy prawne wchodzą w skład jednego i tego samego systemu prawnego. Z punktu widzenia kryterium wyższości w tym systemie danych norm rozróżniono:

monizm opierający się na prymacie prawa państwowego –Georg Jellinek wskazywał, że jedność prawa międzynarodowego i państwowego wynika przede wszystkim z tej samej podstawy ich obowiązywania. Jest nią wola państw, wyrażana – w odniesieniu do norm wewnętrznych – przez organy władzy legislacyjnej, a w przypadku norm międzynarodowych – przez te organy, które są uprawnione do wiązania się w imieniu państwa zobowiązaniami międzynarodowymi.

M. Wenzel jeszcze silniej uzasadniał pierwszeństwo prawa krajowego. Wskazał on bowiem, że podstawą stosowania w wewnętrznym porządku prawnym norm pochodzenia międzynarodowego mogą być wyłącznie przepisy konstytucji. Ustawa zasadnicza każdego państwa powinna więc zawierać w swej treści regulację wskazującą miejsce norm międzynarodowych w krajowym porządku oraz normować tryb, w jakim państwo może prawomocnie związać się zobowiązaniem międzynarodowym.

monizm się na prymacie prawa międzynarodowego – główny teoretyk Hans Kelsen; stworzona przez niego koncepcja istnienia hipotetycznej normy podstawowej (Grundnorm) zawierała niezaprzeczalną gwarancję jedności systemu prawa, w skład którego miałyby wchodzić zarówno normy państwowe jak i międzynarodowe; Kelsen opowiedział się za prymatem prawa międzynarodowego, gdyż za normę podstawową uznał naczelną zasadę rządzącą stosunkami ponadpaństwowymi, pacta sunt servanda.

Próbę pogodzenia obu postaci monizmu podjął Boris Mirkine – Guetzevitch. Podstawę jego przemyśleń stanowił ciekawy postulatjedności prawa publicznego, który pozwolił mu na uznanie, iż prawo międzynarodowe i prawo konstytucyjne składają się na jedną gałąź prawa. Owa jedność prawa publicznego występuje wyłącznie w państwach demokracji konstytucyjnej i wyraża się przede wszystkim w tym, że zaciągnięte przez państwo zobowiązanie międzynarodowe istnieje tak samo i ma tę samą moc w porządku konstytucyjnym państwa, jak i w porządku prawa międzynarodowego, a jego niewykonanie wywołuje skutek jednocześnie na obu tych płaszczyznach. To, któremu z dwu porządków prawnych należy przyznać pierwszeństwo nie ma żadnego znaczenia, bowiem koncepcja jedności prawa publicznego zakłada również, że w rzeczywistości mamy do czynienia nie z dwoma, a tylko z jedną gałęzią prawa – prawem konstytucyjnymmiędzynarodowym.

Definicja Państwa

Terytorium, obejmujące określony obszar lądowy, morski, wnętrze ziemi oraz przestrzeń powietrzną

Definicja uznania

Uznanie międzynarodowe – akt prawny, w którym podmiot prawa międzynarodowego stwierdza wystąpienie pewnych faktów przyznając im jednocześnie określone skutki prawne. W węższym ujęciu uznanie dotyczyć może państwa, rządu, powstańców, strony wojującej oraz narodu. W rozumieniu szerszym uznanie dotyczyć może wielu innych sytuacji prawnych, np. tytułów, kompetencji, czy roszczeń^[1]. Istotnym aktem prawnym z punktu widzenia uznania państw stała się konwencja z Montevideo uchwalona w 1933^[2].
SUKCESJA W ODNIESIENIU DO UMÓW MIĘDZYNARODOWYCH
4 zasady:
- tabula rasa – państwo nowo powstałe nie jest związane żadnymi postanowieniami umownymi
- prawo wyboru – nowo powstałe państwo dokonuje selekcji umów, którymi chce być związane i notyfikuje, któe z umów zawartych przez poprzednika chce utrzymać w mocy
- kontynuacja z prawem do wypowiedzenia – dochodzi do generalnej sukcesji zobowiązań umownych, jednak państwu nowo powstałemu oraz pozostałym stronom przysługuje prawo wypowiedzenia umów, któymi nie chcą być wzajemnie związani
- prawo do namysłu – koncepcja jest podobna do zasady kontynuacji, tyle że określony jest czas w jakim państwo to winno podjąć decyzję w przedmiocie sukces

,
Doktryna tabula rasa

= przyjmuje, że wyzwolenie jakiegoś terytorium i powstanie nowego suwerennego państwa wytwarza sytuację tabula rasa – czystej tablicy ---> nowe państwo z mocy prawa nie jest związane poprzednio obowiązującymi na tym terytorium umowami międzynarodowymi + nie dziedziczy żadnych zobowiązań umownych.

Doktryna ta opiera się na założeniu, że państwo kolonialne sprawujące poprzednio zwierzchnictwo nad danym terytorium nie działało w imieniu zainteresowanej ludności, a jedynie w wykonaniu swojej władzy kolonialnej.

Doktryna prawa do namysłu:

W praktyce została zastosowana po raz pierwszy przez Tanganikę (obecnie Tanzania) i od nazwiska przywódcy tego państwa zwana jest doktryną Nyerere.

O co chodziło?

**Państwo to w deklaracji skierowanej w 1961 r. do sekretarza generalnego ONZ stwierdziło, że jest gotowe uznać na zasadzie wzajemności obowiązujące przez dwa lata od dnia uzyskania niepodległości wszystkie umowy dwustronne.

**W tym czasie miały zostać przeprowadzone negocjacje w celu przedłużenia lub zmiany tych umów zgodnie z ustaleniami zainteresowanych stron.

Zgodnie z artykułem 16 konwencji, nowe państwo niepodległe nie ma obowiązku przejęcia traktatów państwa-poprzednika, nie dziedziczy automatycznie, z mocy prawa, zobowiązań traktatowych zaciągnięte przez państwo poprzednio sprawujące zwierzchnictwo nad danym terytorium. ------->Konwencja opiera się na doktrynie tabula rasa.

+ Jest to jednakże doktryna zmodyfikowana w taki sposób, aby zapobiec stworzeniu wokół nowego państwa próżni prawnej, wtrąceniu go w izolację. Wg Konwencji nowe państwo ma prawo przejęcia zobowiązań państwa-poprzednika.

Zastrzeżenia do umowy międzynarodowej

Zastrzeżenie do umowy międzynarodowej jest to jednostronne oświadczenie złożone przezpaństwo w chwili jej podpisania, złożenia dokumentu ratyfikacyjnego, przystąpienia lub akceptacji, stwierdzające, że przyjmując umowę w całości, dane państwo nie godzi się na niektóre jej postanowienia lub zamierza nadać poszczególnym postanowieniom określone znaczenie.

Zastrzeżenie jest dopuszczalne, gdy:

• brak w umowie przepisu zabraniającego zastrzeżeń (lub ich określonego rodzaju)

• dane zastrzeżenie nie jest sprzeczne z przedmiotem i celem umowy

Pozostałe strony umowy mogą nie zgodzić się ze złożonymi zastrzeżeniami - umowa nie jest dla stron wiążąca. Milczenie innych państw wobec zgłoszonego zastrzeżenia uważane jest za zgodę na nie.

Jeśli jakieś państwo nie zgodzi się na zgłoszone zastrzeżenia, konwencja nie będzie obowiązywała miedzy nim a państwem, które zgłosiło zastrzeżenie, ale zachowa moc obowiązującą miedzy wszystkimi innymi państwami.

Zastrzeżenia nie mogą dotyczyć istotnych postanowień umowy: jej przedmiotu i celów, lecz tylko spraw drugorzędnych (np. sposobu rozstrzygania sporów, jeśli takie wynikną przy wcielaniu umowy w życie itp.)

Niekiedy państwa przy przystąpieniu do umowy wielostronnej składają deklaracje, w których wyrażają ubolewanie, ze nie włączono do niej proponowanych przez nich postanowień. Deklaracje te mają charakter quasi zastrzeżeń.

Nieważność umowy międzynarodowej

Zgodnie z konwencją wiedeńską o prawie traktatów z 1969, przesłanki (przyczyny) nieważności umów międzynarodowych można podzielić na trzy grupy:

I. związane z naruszeniem prawa wewnętrznego kontrahentów dotyczącego zawierania umów - konwencja dopuszcza powołanie się na tę okoliczność wyłącznie w sytuacji, gdy pogwałcona norma prawa wewnętrznego ma zasadnicze znaczenie, zaś pogwałcenie było oczywiste, tj. obiektywnie widoczne dla każdego państwa postępującego w danej sprawie zgodnie ze zwyczajną praktyką i w dobrej wierze;

II. związane z wadami oświadczenia woli:

a) przekroczenie przez przedstawiciela państwa jego upoważnienie do wyrażenia zgody – przy czym na przesłankę tę można się powoływać tylko gdy ograniczenia upoważnienia były podane do wiadomości pozostałym państwom przed wyrażeniem zgody

b) błąd – jeżeli dotyczy faktu lub sytuacji, która istniała w czasie zawierania umowy i stanowiła istotną podstawę zgody państwa na zawarcie umowy. Nie może się na tę przesłankę powoływać państwo, które swoim postępowaniem przyczyniło się do powstania błędu lub okoliczności były takie, że powinno się liczyć z możliwością jego zaistnienia.

c) podstęp – przez co należy rozumieć umyślne wprowadzenie w błąd ze strony innego państwa negocjującego

d) przekupstwo

e) przymus wobec przedstawiciela państwa

f) przymus wobec państwa – chodzi tu wyłącznie o przymus polegający na groźbie lub użyciu siły. Nie dotyczy to jednak traktatów pokoju narzucanych państwu, które dopuściło się agresji, a następnie zostało pokonane. Pewnie kontrowersje budzi kwestia użycia przymusu ekonomicznego, ale przeważa stanowisko, iż on także nie mieści się w tym pojęciu.

III. związane ze sprzecznością z normą ius cogens - nieważna jest umowa, która w chwili zawarcia jest niezgodna z bezwzględnie obowiązującą normą powszechnego prawa międzynarodowego (czyli normą ius cogens).