Budowa morfologiczna roślin

Królestwo roślin okrytozalążkowych (okrytonasiennych) nosi łacińską nazwę Angospermae. W grupie okrytonasiennych wyróżniamy formy drzewiaste, krzewiaste i zielne.

Gatunki roślin leczniczych obfitują w bogactwo form, które wytwarzają wyspecjalizowane organy, które pełnią określone funkcje.

Budowa morfologiczna szczyru trwałego (Mercurialis perennis)

A – pączek odnawiający na krótkim kłączu

B – pączek odnawiający

C – kłącze komunikacyjne

D – pęd nadziemny

E – pączek odnawiający na długim kłączu (białym)

Korzeń (Radix)

Organ wegetatywny – taki, z którego części można roślinę rozmnożyć. Powstaje on z hipokotylu – taka część nasienia, która w momencie rozwojowym ukierunkowana jest na wzrost zgodnie z siłami ciążenia, czyli w dół.

Może wytworzyć się korzeń systemu:

← Palowego – jeden korzeń główny

i dużo korzeni bocznych

Wiązkowego – dużo jednakowych drobnych korzeni →

Korzeń to zdrewniały lub zielny, przeważnie podziemny narząd roślin wyższych.

Korzeń pełni następujące funkcje:

• Umocowuje roślinę w glebie i utrzymuje ją w pozycji pionowej

• Pobiera wodę i sole mineralne z gleby, może pełnić funkcję organu magazynującego (korzeń spichrzowy)

• Odgrywa rolę w rozmnażaniu wegetatywnym, czyli przez podział

W korzeniu wyróżniamy następujące strefy:

Strefa włośnikowa (włośniczkowa) – jest miejscem dzięki któremu roślina pobiera wodę na drodze transportu biernego i czynnego (aktywnego)

Strefa wzrostu – to strefa wydłużania się komórek oraz różnicowania się ich.

Stożek wzrostu osłonięty czapeczką, pod którą znajduje się tkanka twórcza produkująca ciągle nowe komórki.

W strefie zróżnicowania występuje strefa korzeni bocznych.

Budowa pierwotna korzenia →

← Merystem wierzchołkowy korzenia

Skórka korzenia zwana epiblemą

(ryzodermą) wytwarza włośniczki. →

Budowa anatomiczna korzenia:

Pierwotna Wtórna

Wnętrze podzielone jest na dwie części. Składa się z kory pierwotnej, pod którą znajduje się śródskórnia. Pod nią znajduje się okolnica zwana perycyklem. Pod nią znajduje się część miazgi – element wypełniający walec osiowy.

Kambium – tkanka twórcza, która usytuowana jest między częścią tkanek naczyniowych i tkanek sitowych.

Tkanki przewodzące są ułożone naprzemiennie obok siebie – naczynia wzdłuż, sita w poprzek.

Przekrój przez łodygę selera zwyczajnego, widoczne wiązki przewodzące →

Tkanka przewodząca dzieli się na część martwą zwaną ksylem (drewno) i część żywą zwaną floem (łyko). Pomiędzy nimi występuje korek (korkowica, peryderma) jest to wtórna okrywająca szczególnie starsze części roślin wieloletnich, które przyrastają na grubość. W jej skład wchodzi fellem, czyli korek oraz fellem, czyli miazga korkotwórcza, a pod nią komórki miękiszowe zwane fellodermą.

Korzeń w zależności od potrzeb może podlegać różnym modyfikacjom tworząc korzenie:

1. Magazynujące (spichrzowe) - pełnią funkcję organów magazynujących substancje pokarmowe, zapasowe, są grube i mięsiste – charakteryzują się silnie rozrośniętym miękiszem spichrzowym, występują np. u marchwi, buraka, pietruszki, selera

1. O kształcie ssawki – występują u roślin pasożytniczych i półpasożytniczych np. jemioła, roślina pobiera za pomocą ssawek wodę lub substancje odżywcze ze swojego żywiciela

1. Podporowe – występują u roślin rosnących nad brzegami wód, chronią roślinę przed zatopieniem, występują np. u kukurydzy, figowców, palm

2. Oddechowe zwane pneumatoforami – mają postać długich stożków, wyrastających na powierzchnię gleby lub wody, zapewniają dostęp powietrza do systemów korzeniowych zalanych wodą, występują u niektórych roślin klimatu ciepłego rosnących na terenach bagnistych, gdzie jest mało tlenu, spotykane np. u cypryśnika błotnego i namorzynów

1. Czepne – charakterystyczne dla pnączy i epifitów, służą do przymocowywania się do gałęzi lub pni drzew wysokich, skał, murów lub ścian, obecne są np. u bluszczu pospolitego

2. Asymilacyjne – uczestniczą w procesie fotosyntezy – oddychają tak jak liście. Występują u roślin, które najczęściej są pasożytami nie wykształcającymi liści np. storczyk.

Korzenie mogą mieć następujące kształty:

1. System palowy walcowaty

2. System palowy stożkowaty

3. System palowy bulwiasty

4. System palowy

5. System wiązkowy

System korzeniowy to wszystkie korzenie jednej rośliny.

Alloryza – system korzeniowy złożony z korzenia głównego i korzeni bocznych.

Homoryza – system korzeniowy złożony z korzeni przybyszowych (są to korzenie, które wyrastają na innych organach rośliny np. łodydze czy liściu), może służyć do rozmnażania wegetatywnego.

Mikoryza – forma współżycia niektórych korzeni z grzybami. Grzyb na drodze mikoryzy czerpie cukry, natomiast korzeń dzięki mikoryzie zwiększa swoją powierzchnię chłonną i jest w stanie z gleby przerobionej przez grzybnię na próchnicę czerpać proste związki odżywcze i azot. Poza tym grzyb wytwarza związki witaminowe i hormony, czyli substancje pobudzające roślinę do wzrostu.

Poza grzybami współżyć z systemem korzeniowym roślin mogą jeszcze bakterie zwane korzeniowymi, które zakażają system włośniczkowy korzenia powodując intensywny wzrost komórek włośniczkowych, które przekształcają się w brodawki, a w nich dzięki zamieszkującym je bakteriom odbywa się wiązanie azotu atmosferycznego.

Kłącze (Rhizoma)

Element pomiędzy łodygą a korzeniem. Stanowi pęd podziemny o nieograniczonym wzroście zwykle mniej lub bardziej zgrubiały, zaopatrzony w zredukowane łuskowate liście. Są organami przetrwalnikowymi np. u paproci, perzu, konwalii. Magazynuje substancje zapasowe.