1. PSYCHOLOGIA ZDROWIA

W dzisiejszej prezentacji, będziemy chciały przedstawić i wyjaśnić państwu co jest źródłem stresu, jakie są czynniki modyfikujące jego wpływ i reakcje fizjologiczne nim wywołane. Na początek powiem, co to jest psychologia zdrowia.Psychologia zdrowia, zajmuje się badaniem związków między czynnikami psychicznymi, a zapobieganiem i leczeniem chorób fizycznych.

2. STES, ŹRÓDŁA STRESU

W psychologii stres definiowany jest jako wymaganie od organizmu by się do czegoś dostosował zaradził sobie, poradził z czymś. Niektóre stresy są konieczne i potrzebne dla utrzymania nas w stanie czujności i aktywności.

Hans Selye nazywa takie stresy EUSTRESAMI.

Jednak przedłużające się ,silne stresy mogą przekroczyć nasze możliwości przystosowawcze, pogorszyć nasz nastrój i emocje ,uniemożliwić odczuwanie przyjemności oraz wywołać uszkodzenia ciała.

3. ŻRÓDŁA STRESU Stresy mogą się kumulować w naszym organizmie jednak jak już będzie ich zbyt wiele przestaniemy sobie z nimi radzić. Jednymi ze stresów są UCIĄŻLIWOŚCI CODZIENNE -czyli regularnie powtarzające się warunki i doświadczenia zagrażające naszemu zdrowiu psychicznemu. Innym źródłem stresu są ZMIANY ŻYCIOWE –Lazarus i jego współpracownicy analizowali codzienne uciążliwości i ich przeciwieństwa i doszli do wniosku ,że można podzielić je w następujące sposób :

Takie uciążliwości codzienne wiążą się ze zmianami psychicznymi takimi jak nerwowość, skłonność do martwienia się nie możność rozpoczęcia działania, smutkiem czy samotnością. I tu przykład : Badania dowodzą ,że 83% Amerykanów przez przestępstwa których są ofiarami borykają się z takimi problemami jak niepokój, dolegliwości fizyczne ,wrogość a nawet depresja .Kolejnym przykładem codziennych uciążliwości jest stres z jakim zmagają się studenci.

ZMIANY ŻYCIOWE -Można by było myśleć ,że ożenek z właściwą wybranką, znalezienie dobrej pracy i przeprowadzenie się do lepszej dzielnicy w ciągu tego samego roku powinny człowieka uskrzydlić i dodać mu energii do dalszego działania. I może się tak zdarzyć ale może być również zupełnie na odwrót bo jak to mówią co za dużo to nie zdrowo. Takie nagromadzenie szczęśliwych i pozytywnych zdarzeń może powodować bóle głowy, podwyższenie ciśnienia i inne negatywne objawy, ponieważ każde zmiany niezależnie od tego czy są pozytywne czy negatywne wymagają od nas readaptacji i dlatego stanowią źródło stresu.

UCIĄŻLIWOŚCI I ZMIANY ŻYCIOWE A PROBLEMY ZDROWOTNE Zarówno jedno jak i drugie wpływa na nasze zdrowie psychiczne. Mogą powodować zmartwienia i zmiany w naszym stanie emocjonalnym. Pozwalają przewidywać również różne choroby takie jak choroby serca, rak a nawet kontuzje sportowe.

Holmes i Rahe na podstawie swych badań dowiedli ,że osoby które miały więcej zmian życiowych w ciągu roku sa bardziej narażeni na problemy zdrowotne. Podobnie jest w sprawie dotyczącej małżeństw z długim stażem. Bardziej narażeni są Ci którzy mają za sobą załamanie małżeńskie i powtórny związek niż Ci którzy żyją w stałym związku.

Wiemy już ,że zarówno codzienne uciążliwości jak i zmiany życiowe wymagają od nas readaptacji więc dobrze jest zdawać sobie sprawę z tego jaki mają one na nas wpływ.

4. KONFLIKT

Konflikt motywacyjny to odczuwanie sprzecznych motywów, gdzie realizacja jednego wyklucza realizację drugiego. Będąc pod wpływem tego konfliktu, czujemy się rozdarci pomiędzy dwoma różnymi pragnieniami, wiedząc, że spełnić możemy tylko jedno z nic. Jest on stresujący i kłopotliwy. Psychologowie wyróżniają 4 rodzaje konfliktów: dążenie-dążenie , unikanie-unikanie, dążenie-unikanie oraz piętrowe dążenie- unikanie

Konflikt:

1. dążenie-dążenie- jest konfliktem najmniej stresującym. Jest to sytuacja w której dwa cele są osiągalne ale nie możemy ich realizować jednocześnie np. decyzja czy na wakacje wybrać się w góry czy nad morze. Tego rodzaju konflikty zwykle zostają rozwiązane poprzez podjęcie decyzji. Czlowiek mający ten dylemat waha się dopóki nie podejmie decyzji. Tak jak widać na rysynku podmiot jest motywowany do osiągnięcia równocześnie dwóch celów.

2. unikanie-unikanie- jest on konfliktem bardziej stresującym ponieważ wynika z pragnienia uniknięcia dwóch niepożądanych stanów rzeczy, gdy możemy uniknąć tylko jednego z nich np Nie chcę brać udziału w zbiórce pieniędzy na prezent pożegnalny dla odchodzącego szefa, ale nie chcę też, aby moi współpracownicy uznali mnie za osobę skąpą czy aspołeczną, jeśli tego nie zrobię. Nie znajdując rozwiązania, niektórzy wycofują się z konfliktu poprzez odwrócenie uwagi i skoncentrowanie jej na innych sprawach, udając, że „sprawy nie ma”. Pojawia się przekonanie, że „co bym nie zrobił i tak będzie źle, więc najlepiej nie robić nic”, prowadzące w konsekwencji do zaniechania jakiegokolwiek działania.

3. dążenie-unikanie- powstaje w tedy gdy ten sam cel budzi w nas pozytywne jak i negatywne uczucia np. człowiek ma wiele pozytywnych celch ale ma również wady, czy słodycze które są dobre ale kaloryczne jest nawet powiedzenie, że wszystko ma swoje plusy i minusy, tak jak na rysunku ten sam cel jest równocześnie pozytywny i negatywny.

4. Piętrowy konflikt dążenie- unikanie- jest to konflikt gdy każde z możliwych działań ma zarówno swoje dobre i złe strony np. sytuacja przed egzaminem (uczyć się czy iśc do kina, chciałbym zobaczyć film ale jak się nie naucze to obleje)

Wszystkie konflikty zawierają więc motywy popychające człowieka w różnych kierunkach .

Jeśli jeden z motywów jest znacznie silniejszy od pozostałych działanie w zgodzie z tym motywem na pewno nie będzie dla nas bardzo stresujące, jeśli jednak każdy ze sprzecznych motywów jest silny doprowadza nas to do dużego stresu i zakłopotania gdyż nie wiemy w którym kierunku mamy iść, a żaden z naszych wyborów nie jest do końca zadowalający.

5.IRRACJONALNE PRZEKONANIA-PROSTA DROGA DO STRESU

Psycholog Albert Ellis przedstawił fakt, iż nie tylko same wydarzenia są stresujące, ale nasze przekonania na ich temat.

Weźmy za przykład sytuacje, w której osoba traci pracę i jest w złym stanie psychicznym. Wydaje się nam logiczne, że jego zły stan psychiczny spowodowany jest tym, iż dana osoba została wyrzucona z pracy. Natomiast analizy Ellisa pokazują nam, że to własne przekonania przyczyniają się do pogłębienia negatywnego stanu. Ellis nazywa swoje podejście analizą A →B→C .

W tym wypadku utrata pracy to zdarzenie aktywizujące. Jego konsekwencją jest smutek, lęk, depresja. Natomiast pomiędzy zdarzeniem, a konsekwencją jest jeszcze przekonanie. W naszym przykładzie takimi przekonaniami są m.in. : „Ta praca była najważniejsza w moim życiu” czy „Z czego ja będę żył? Jak utrzymam rodzinę?”. Przekonania wpędzają człowieka w poczucie bezradności („Nic już nie da się zrobić”) i dana osoba jest przekonana, że tak samo będzie w przyszłości („Nigdy już nie znajdę takiej dobrej pracy”). Cała tą sytuację możemy przedstawić w takim oto schemacie

Zdarzenie → przekonanie→ konsekwencje

A → B → C

Smutek z powodu starty pracy i lęk o swoją przyszłość jest oczywiście zrozumiały. Natomiast przekonania człowieka sprawiają, że popada on w katastrofizm – przesadnie postrzega wielkość straty i jej nieodwracalność, a nawet uniemożliwia planowanie przyszłości i niszczy wiarę w siebie.

Ellis twierdzi, że często wierzymy w irracjonalne przekonania. To właśnie one prowadzą do stresu, a nawet stanowią źródło problemów. Takimi przekonaniami są m.in. takie przykłady jak:

1. Jeśli ktoś mnie krytykuje, to ze mną coś jest nie tak.

2. Jeśli wszystko się układa, na pewno coś się zepsuje.

3. To ważne aby wszyscy mnie lubili.

4. Sprawy muszą toczyć tak jak chcę. Życie staje się okropne, jeżeli nie mam możliwości wyboru.

Ellis uważa, że np. pragnienie aprobaty innych jest całkiem zrozumiałe, jeśli jednak bez tej aprobaty nie będziemy w stanie żyć to jest to przekonanie irracjonalne.

Badania potwierdzają związek pomiędzy irracjonalnymi przekonaniami(np. dążenie do doskonałości) a skłonnością do przeżywania depresji. Perfekcjoniści pod wpływem depresji są bardziej skłonni do samobójstwa niż inni ludzie.

6. PSYCHOLOGICZNE MODYFIKATORY STRESU

Za odmienność reagowania różnych osób na stres odpowiedzialne są w pewnym stopniu czynniki fizyczne jak i czynniki psychiczne które mogą modyfikować stres. Rozważmy różne psychologiczne modyfikatory reakcji na stres, pierwszy z nich to:

OCZEKIWANIA DOTYCZĄCE WŁASNIEJ SKUTECZNOŚCI. Oczekiwany przez nas poziom skuteczności własnych działań wpływa na zdolność wytrzymywania stresu.  Jeżeli stajemy na przykład w obliczu egzaminu i wierzymy, że poradzimy sobie świetnie, bo jesteśmy dobrze przygotowani, to wysokim oczekiwaniom co do skuteczności własnych działań towarzyszy niższy poziom adrenaliny i noradrenaliny we krwi. Adrenalina jest wydzielana w stanie stresu i prowadzi do wzrostu pobudzenia różnych układów, na przykład przyspiesza tempo pracy serca i wzmaga wydzielanie glukozy przez wątrobę. W rezultacie popadamy w zdenerwowanie. Nadmierne pobudzenie może zmniejszyć nasze zdolności do radzenia sobie ze stresem, podwyższając motywację do poziomu przekraczającego optymalny i utrudniając nam skupienie uwagi na aktualnie wykonywanym zadaniu. Osoby o wyższym poziomie oczekiwań co do własnej skuteczności mają więc zarówno biologiczne, jak i psychologiczne podstawy do zachowywania większego spokoju.

Osoby pewne siebie mniej się dezorganizują w obliczu trudnych sytuacji.

TWARDOŚĆ PSYCHICZNA. Suzann Kobasa wraz ze swoimi współpracownikami poddała badaniom na odporność na stres menedżerów zachowujących dobry stan zdrowia mimo tego że są oni narażeni na duży stres, Kobasa stwierdziła u odpornych na stres trzy charakterystyczne cechy:

• Wysoki poziom zaangażowania w to co robią.

• Skłonność do interpretowania zmian jako wyzwania – normalnym stanem życia są zmiany, a nie stabilność; zmiany nie są zagrożeniem, lecz interesującym wyzwaniem dla własnego rozwoju.

• Silne przekonanie o sprawowaniu kontroli nad własnym życiem.

Osoby twarde psychicznie są bardziej odporne na stres, ponieważ same wybierają stresujące sytuacje. Istotnym składnikiem twardości psychicznej jest wewnętrzne umiejscowienie źródła kontroli.

POCZUCIE HUMORU - to w pojęciu potocznym skłonność do dostrzegania dodatnich stron życia, przewidywania raczej pomyślnego niż negatywnego biegu wydarzeń, do koncentrowania się na pozytywach niż negatywach, na zaletach, a nie wadach, zarówno swoich, jak i cudzych. Optymiści mają poczucie wysokiej jakości swojego życia. Norman Cousins w swej pracy „Anatomia pewnej choroby” opisuje jak śmiech łagodził jego ból i pomagał zasypiać a być może przyczynił się do zmniejszenia zapalenia na które cierpiał. Jedno z przeprowadzonych badań wskazuję ze pewne reakcje emocjonalne mogą wpływać na funkcjonowanie układu odpornościowego, inne badania przeprowadzone przez Lefcourta wykazały że oglądanie filmów komediowych podniosło poziom immunoglobiny w ślinie badanych.

Nie da się zaprzeczyć, że optymiści są zdrowsi fizycznie i psychicznie oraz lepiej funkcjonują w różnych obszarach życiowych i prowadzą bardziej satysfakcjonujące życie niż pesymiści.

PRZEWIDYWALNOŚC- Osoby które potrafią przewidzieć stresujące zdarzenia mogą przygotować się na nie i zaplanować działania zaradcze. Przewidywalność lepiej wpływa na osoby które chcą mieć kontrolę nad zdarzeniami które je spotkają. Tym osobą później łatwiej jest pogodzić się z bólem po stresujących przeżyciach.

WSPARCIE SPOŁECZNE- Jest to wsparcie ze strony innych ludzi które chroni nas przed skutkami stresu. Rodzaje wsparcia:

• Zainteresowanie emocjonalne- bycie wysłuchanym przez innych, spotkanie się z wyrazami zrozumienia, troski, sympatii i współczucia, wpływa na poprawę samooceny osoby wspieranej i na jej samopoczucie.

• Pomoc instrumentalna- udzielanie bezpośredniej pomocy w formie pożyczek, darów lub usług. Ten typ wsparcia, jest najbardziej oczekiwany i potrzebny w sytuacjach katastrof, klęsk żywiołowych itp.

• Informacja- wymiana i udzielanie informacji oraz dawanie rad, które sprzyjają lepszemu

zrozumieniu sytuacji, własnego położenia życiowego i problemów

• Ocena-informacje zwrotne od innych na temat tego jak człowiek sobie radzi z sytuacją.

• Kontakt społeczny- zwyczajna rozmowa, spotkanie czy zakupy.

7. OGÓLNY ZESPÓŁ PRZYSTOSOWANIA

Hans Selye zauważył, że w warunkach stresu nasz ogranizm jest niczym budzik, który nie przestaje dzwonić, dopóki niewyczerpie się mu energia. Reakcja organizmu na stres niezależnie od tego czy został on wywołany inwazją bakterii, postrzeganym niebezpieczeństwem czy poważną zmianą życiową, są podobne. Dlatego Selye nazwał cykl ogólnym zespołem przystosowania, który przebiega w 3 fazach: reakcja alarmowa, faza oporu i faza wyczerpania.

Reakcja alarmowa: Na początku XX wieku fizjolog Walter Cannon nazwał ten systemreakcją walki/ucieczki. W różnych układach w organizmie zachodzi szereg zmian, które zapoczątkowane są przez mózg i układ nerwowy.

Reakcja walki/ucieczki wywodzi się z okresu ludzkiej prehistorii, kiedy wiele stresów bezpośrednio zagrażało życiu, np. widok drapieżnika, a współcześnie uświadomienie sobie, że rata w banku napewno wzrośnie.

Faza oporu: organizm się moilizuje, a stresor nie znika. W tej fazie organizm próbuje odbudować utracone zasoby energii i naprawić doznane szkody.

Faza wyczerpania: stresor nadal oddziaływuje na organizm. Możliwości radzenia sobie ze stresem nie są jednakowe, ale kiedy organizm ulega wyczerpaniu będąc narażonym na stres przedłużający się w nieskończoność. Przedłużający się stres w tej fazie może prowadzić do -nazwanych przez Seyle - „chorób przystosowania”, które wiążą się ze zwężeniem naczyń krwionośnych i zmianami rytmu serca.

8. WPŁYW STRESU NA UKŁAD ODPORNOŚCIOWY

Badania wskazują na to ,iż stres hamuje działania układu odpornościowego. Wpływ ma na to jednak wsparcie społeczne i poczucie kontroli nad stresem.

UKŁAD ODPORNOŚCIOWY- ze względu postępu nauki i zaufaniu jakim obdarzamy specjalistów w pełni sądzimy, że to oni są odpowiedzialni za zwalczanie chorób naszego organizmu . Prawda jest jednak całkiem inna. Tak naprawdę największą rolę w zwalczaniu chorób odgrywa nasz układ odpornościowy więc należy na niego zwracać szczególną uwagę.

Nasz układ odpornościowy zwalcza choroby między innymi poprzez wytwarzanie białych ciałek krwi, które wyszukują i niszczą zarazki ,bakterie a nawet komórki rakowe. Inna nazwa białych ciałek to LEUKOCYTY.

Leukocyty poznają substancje po ich kształcie .Substancje te nazywane są ANTYGENAMI, ponieważ nasz organizm reaguje na nie wytwarzając PRZECIWCIAŁA.

9. STRES A UKŁAD ODPORNOŚCIOWY

Naukowcy wkładają wiele siły w odkryciu prawdy na temat tego co łączy czynniki natury psychologicznej, system nerwowy, system hormonalny i układ odpornościowy. Badania wykazały, że stres stymuluje wytwarzanie steroidów ,które hamują funkcjonowanie układu odpornościowego. Naukowcy wykazali również ,że studencie podczas roku akademickiego byli bardziej podatni na choroby, ponieważ żyli w ciągłym stresie. Badania te wskazały również na to iż studenci którzy mieli więcej przyjaciół byli bardziej odporni niż Ci którzy posiadali ich znacznie mniej

10.PSYCHOLOGIA A ŻYCIE CODZIENNE

Radzenie sobie ze stresem

Stres może przybierać różne formy i jest szkodliwy dla samopoczucia psychicznego i zdrowia fizycznego. Jak go zwalczyć? Kontrolą irracjonalnych myśli, obniżeniem poudzenia.

(w międzyczasie rozdać karteczki: Aktywność fizyczna, Kontrola oddechu, Odliczanie od 20 do 1, Rozluźnianie mięśni, Procesy myślowe – wizualizacje.)

Kontroa irracjonalnych myśli częstym źródłem stresu są nasze myśli

np: kłopoty z pierwszym pytaniem na egzaminie ,nabieramy przekonania, że nie zdamy.

Chcemy pokazać swoje prawdziwe uczucia, ale sądzimy, że jeśli to zrobimy, ta druga osoba się zdenerwuje.

Jak zapobiec irracjonalnym myslom? Odpowiedź jest prosta – przestać tak myśleć.

Trzy kroki w konrolowaniu irracjonalnych myśli – tabelka

IRRACJONALNE MYŚLI	MYŚLI RACJONALNE
„To się nigdy nie skończy.”	„Skończy się napewno, choć nie widać jeszcze światła w tunelu.”
„O Boże! Zupełnie trację nad tym kontrolę!”	„To bolesne i nieprzyjemne. Ale nie muszę się z tego powodu rozpaść na kawałki.”
„Chyba mi serce wyskoczy z piersi. Nie wytrzymam.”	„Spokojnie – serca nie wyskakują z piersi.Przestań o tym myśleć. Zajmij się czymś innym. Oddychaj powoli. Wdech – wydech. Wdech – wydech.”

Obniżenie pobudzenia – stres wywyołuje pobudzenie, co jest oznaką, że coś może nie wporządku, że powinniśmy przyjrzeć się sytuacji i podjąć stosowne działania. Istnieje wiele metod, dzięki którym człowiek może się nauczyć obniżania własnego poziomu pobudzenia: medytacja, biologiczne sprzężenie i progresywna relaksacja (obniżanie napięcia mięśniowego).

11.WIELOCZYNNIKOWE PODEJŚCIE DO ZDROWIA I CHOROBY

Prawdopodobieństwo zachorowania, czy to na grypę czy na raka, jest rezultatem współdziałania wielu czynników. Pochodzenie etniczne: długość życia, opieka zdrowotna, różnice kulturowe. Płeć również może mieć wpływ na zdrowie i choroby. Mężczyźni są bardzej narażeni na choroy serca i przeciętnie żyją 7 lat krócej od kobiet. W przypadku ludzi bogatych i biednych, osoby o wyższej pozycji społecznej cieszą się lepszym zdrowiem. Społeczność biedniejsza mają gorszy dostęp do służy zdrowia, wykonują żadziej badania.

12. CHOROBY ZWIĄZANE ZE STRESEM :

A) BÓLE GŁOWY :

Bóle głowy są to jedne z najczęstszych objawów fizycznych , związanych ze stresem.

Najczęstszym typem bólu głowy jest ból wywołany przez napięciem mięsni. Podczas tego bólu dochodzi do napinania mięsi ramion, karku i czoła . Ból głowy wywołany napięciem mięśni pojawia się zwykle stopniowo i najczęściej ma charakter stałego, tępego bólu obustronnego czemu towarzyszy uczucie ucisku. Ten rodzaj bólu dobrze reaguje na leki przeciwbólowe, odpoczynek zniwelowanie źródła stresu czy ćwiczenia relaksacyjne.

Kolejnym problem jest migrenowy ból głowy powtarzający się, najczęściej jednostronny, pulsujący ból. Związany z krążeniem krwi. Migrena trwa zazwyczaj od 4 do 72 godzin. Charakteryzuje się różnym stopniem nasilenia i częstotliwością występowania.

Towarzyszy jej światłowstręt, nadmierna wrażliwość na dźwięk i zapachy, mogą występować też nudności i wymioty. Pojawia się również tzw. aura – której elementami są problemy ze wzrokiem, zdarza się, że występują trudności w mówieniu i zaburzenia czucia. Dokładne przyczyny migreny nie są do końca poznane. Uważa się natomiast że może ona wiązać się z takimi czynnikami jak zmiany ciśnienia atmosferycznego, stres, duży wysiłek fizyczny, pyłki kwiatowe , niektóre leki i nieodpowiednie dla nas odżywianie się. W złagodzeniu bólu pomogą leki, wielu osobom pomagają też ćwiczenia oparte na biologicznym sprzężeniu zwrotnym zmieniającym dopływ krwi do mózgu, czy zmiana diety.

B) WIEŃCOWA CHOROBA SERCA Choroba ta jest główną przyczyną zgonów w Stanach Zjednoczonych głównie wskutek zawału. Rozważmy cechy charakterystyczne tej choroby . Osoby w których rodzinie wystąpiły przypadki tej choroby są bardziej podatne na zachorowanie. Czynnikami wywołującymi tą chorobę są otyłość, wysoki poziom cholesterolu we krwi oraz nadciśnienie. Czynnikami wywołującymi tą chorobę są nadmierne spożywanie alkoholu, palenie tytoniu ,objadanie się oraz spożywanie posiłków o wysokim poziomie cholesterolu. Są nimi również nagłe stresory ,ciężka praca, napięcia emocjonalne. By zapobiec lub ograniczyć ryzyko choroby wieńcowej należy :

- rzucenie palenia

-kontrola wagi ciała

-zmniejszenie nadciśnienia

-obniżenie poziomu cholesterolu

-modyfikowanie zachowań typu A

-ćwiczenia fizyczne

C) RAK

Rak w Ameryce Północnej jest najczęstszą przyczyną zgonów kobiet. Choroba polega na powstawaniu zmutowanych komórek, które zagnieżdżają się w różnych miejscach w ciele np. kości, płuca, narządy płciowe czy krew. Komórki rakowe tworzą się w naszym organizmie dosyć często, natomiast ulegają zniszczeniu przez układ odpornościowy. Większą szansę na zachorowanie mają osoby z niedomaganiem układy odpornościowego wskutek czynników fizjologicznych lub psychicznych. Ryzyko raka zwiększa się u osób palących, pijących alkohol czy jedzących tłuszcze zwierzęce. Ryzyko raka nasilają również przedłużające się stany depresji czy stresu.

Badania potwierdzają, że jest związek pomiędzy stresem, a rakiem. Udowodniły to badania przeprowadzane na szczurach, którym wstrzykiwano komórki rakowe, a następnie wystawiano zwierzęta na działanie różnych warunków środowiskowych, co pozwalało na stwierdzenie jakie warunki prowadzą do spadku skutecznego działania odpornościowego układu zwierząt laboratoryjnych. Dzięki temu dowiedziono, że stres może wpływać na przebieg nowotworu.

Ludzie chorujący na raka muszą sobie radzić nie tylko z biologicznymi aspektami choroby, ale również z problemami psychicznymi. Z nowotworem często wiąże się depresja i lęk związany z przechodzoną terapią i jej oczekiwanymi skutkami. Stres towarzyszący tej chorobie może obniżać skuteczność układu odpornościowego, co dalej wiąże się z innymi chorobami. W przypadku choroby nowotworowej istnieją psychologiczne metody oddziaływania na złe samopoczucie będące następstwem po chemioterapii. Pacjenci, po chemioterapii często są w złym stanie psychicznym i fizycznym, występują u tych osób mdłości i wymioty, a dzięki psychoterapii w postaci treningu relaksacyjnego i technik kierowania własna wyobraźnią, odczuwają słabsze mdłości i występuje u nich mniej wymiotów. Natomiast badania nad dziećmi wykazały, iż dyskomfort po chemioterapii zmniejszany jest dzięki grom komputerowym. Rak wymaga leczenia medycznego, natomiast kluczowym składnikiem leczenia jest pragnienie zwalczenia tej choroby i wiara w całkowite wyzdrowienie. Nowotwór jest chorobą przerażającą, ale są skuteczne sposoby aby zapobiec tej chorobie m.in. ograniczanie zachowań nasilających ryzyko zapadalności na raka (nie palić, nie pić, zdrowo się odżywiać) ograniczyć stresy, a przede wszystkim systematyczne badania kontrolne.