Rozwój dziecka

Czynniki rozwoju:

- wzrastania: zwiększanie wymiarów i masy ciała

-różnicowania : morfologiczna specjalizacja narządowa i kształtowanie typowych proporcji ciała

- dojrzewania: doskonalenie funkcjonale, łączenie się z między narządowa integracją w jednolity organizm

Czynniki endogenne: czynniki genetyczne – genotyp osobnika – garnitur chromosomów i umiejscowione w nich geny- determinanty genetyczne : w kierunku męskim : chromosom Y i gen SRY, bez chromosomu Y w kariotypie – kierunek żeński ; najsilniej zdeterminowane genetycznie : rozwój tkanki kostnej, cechy funkcjonalne : siła i czas reakcji, wydatniejsze w układzie oddechowym niż krążenia, sposób reagowania na bodźce środowiskowe; stadialność (etapowość rozwoju)

Właściwości śródmaciczne środowiska matki i jej metabolizm, wiek rodziców, kolejność ciąży (mniej niż 18 więcej niż 37 lat matki – nie optymalne warunki rozwoju)

Hormony: androgeny : 3 miesiąc życia płodowego – czynne jest płodowe jądro: różnicowanie w kierunku męskim, testosteron – rozwój przewodów śródnerczowych Wolffa, AMG (Sertolego) – zanik przewodów Mullera, zstępowanie jąder – hCG i LH; w kierunku żeńskim – brak AMH i androgenów, pod wpływem estrogenów matki, biernie; Tyroksyna – prawidłowy rozwój OUN, mielinizacja, kostnienie

Czynniki egzogenne: biogeograficzne – klimat, zasoby wodno –mineralne, skład powietrza , fauna, flora ; społeczno – ekonomiczne: poziom wykształcenia i kultury, żywienie, nawyki itd.

3 mechanizmy przebiegu rozwoju dziecka:

-determinacja (czynniki genetyczne)

- stymulacja (hormony)

- modyfikacja (środowisko)

Okresy rozwoju ontogenetycznego człowieka:

I. Okres prenatalny – 38 do 42 tygodni życia płodowego

1). Faza zarodkowa (do 8 tż.)

2). Faza płodowa (9-40 tż.)

II. Okres postnatalny (pourodzeniowy)

1).noworodkowy – pierwsze 28 dni życia

2). Niemowlęcy - 1rok życia

3). Wczesne dzieciństwo( poniemowlęcy) 2-3 rż

4). Przedszkolny – 4-6 rż

5). Szkolny - 7 -15 rż a) faza obojętnopłciowa (dziewczyny do 8 rż, chłopcy do 9 rż); b)faza dojrzewania płciowego (od 8-9 do 15-17 rż)

6). Młodzieńcza - 16 -20 rż

7). Dojrzałość – 20- 25 do 40 -50

8). Starzenie się – do 40 - 50 rż

OKRES PRENATALNY

Najszybsze tępo rozwoju, metabolizm matki decyduje o rozwoju płodu ( pierwsze 22 tygodnie życia)

Zapłodniona kom. jajowa : 0,15mm średnicy, 0,005 mg. Potrzebne białko, wapń i witaminy. Zapotrzebowanie kaloryczne płodu : 100kcal/kg/24h. Zapotrzebowanie kobiety zwiększa się o 300kcal

Czynniki wzrostu płodu :

- somatomedyny płodowe – IGF-1 i IGF -2

- płodowe hormony tarczcy – T3,4, i rT3 , TSH i TRH

-hormony przysadki – płodowy hGh

-nerwowy czynniki wzrosu – NGF

- EGF (działanie mitogenne), TGFa i b (naczynia, chrząstki, nabłonek), HBGF – czynnik wzrostu wiążący heparynę ( tkanki mezodermalne), PDGF – płytkowy czynnik wzrostu ( łożysko), neuropeptydy, Ca , Na , cAMP

Pierwsze 2 miesiące: okres kształtowania napadów (po 7 tyg. Życia można różnicować części ciała- głowa, tułów, kończyny). Pod koniec 2 mż – usta, noc oczy, rozwój płci.

Okres pierwszych 6 t.ż - ważny dla prawidłowego rozwoju płodu (wirus różyczki – układ krążenia, talidomid – niedorozwój kończyn – fokomelia, nikotynizm, promienie rentgena)

Przełom 7 i 8 tż – różnicowanie płci, zewnętrzne narządy płciowe widoczne – 18 -20 tż

Od 12 tygodnia – wielkość główki płodu, 16 -18 tż – struktury mózgu

Po 14 tyg. –wymiar dwuciemieniowy, długość kości udowej, obwód głowy i tułowia

7-8 tyg -3 cm długości

W 2 mż - zarodek staje się płodem, na podstawie zaawansowania rozwoju narządów. Górna część ciała rozwija się szybciej niż dolna ( mózg i serce), 7 tydzień –serce czynne, tarczyca, grasica, nadnercza

3 mż –aktywność płodu, nerki – mocz, połączenia między narządami, układ ruchu i układem nerwowy, reakcja na bodźce

18 tyg. – pierwsze ruchy płodu i czynność serca, 20 tygodniowy płód może oddychać, ale wentylacja jest niemożliwa, układ moczowo – płciowy, narządu płciowe zewnętrzne (wcześniej u chłopców), wytwarzanie moczu, nerka ostateczna (przednercze –pranercze), gałki oczne, połączenie oczu z OUN , długość 9cm , masa 28g

4 mż – 15cm, 114g – najszybszy wzrost płodu, zmiana proporcji, zmniejszenie wymiarów głowy, twarz, skóra –zarysy, OUN i krążenie 120/min

5-mż –mało rozwinięte : oddechowy, pokarmowy, skóra i termoregulacja , wydłużanie nerwów

6- mż – doskonalenie skóry, kostnienie, zarys szkieletu

III trymestr ciąży – możliwość przeżycia płodu

Ostanie 3 miesiące – podwaja się masa płodu, 18 cm, jądra zstępują do moszny

7 mż- rozwój mózgu intensywny, integracja z układami, synapsy

8 mż -90% przeżycia – zapasy tłuczu, reaguje na dźwięki, upodabnia się do noworodka

9 mż –ruchliwość maleje, 2 -3 tyg przed porodem – nie rośnie

OKRES POSTNATALNY

Okres noworodkowy - adaptacja narządów ( około 1 miesiąc) , donoszony noworodek (38 -42 tyg) -50-52cm 3- 3,5 kg, (męskie od 2cm i 0,3 kg więcej)

Urodzone powyżej 22 tyg i przed 37 tyg , 501 -2500g – wcześniak , powyżej 42 tyg – ciąża przenoszona

Urodzeniowa masa zwiększa się z kolejnością ciąży ( do 3 włącznie), bliźniaki – 2500g

Głowa ¼ długości ciała ( dorosły 1/8) , obwód głowy – 34 -36 cm (1-2 cm od obwodu klatki piersiowej), część mózgowa większa od części twarzowej, mózgowie – 350 -400g – 14% masy ciała ( dorośli 2%). Kości czaszki częściowo skostniałe i luźno połączone. Zarastanie odbywa się do 18 miesiąca życia. Szczyt głowy w miejscu połączenia kości czołowej i ciemieniowej – ciemiączko duże, kończyny krótsze ,środek ciężkości powyżej pępka (dorośli –spojenie łonowe)

W 1 miesiącu życia – fizjologiczny spadek masy ciała 10 -15 %, noworodek następnie przybiera 500 -600g

Miara dojrzałości – funkcja oddychania, rozwój neurologiczny, termoregulacja

Surfaktant – 20 tyg ciąży , prawidłowe stężenie – 37 tyg życia płodowego

Poród – zamknięcie przewodu tętniczego, i otworu owalnego, prawidłowa czynność : 120 -160 /min, 40-60 oddechów/min

Niesprawne mechanizmy termoregulacji – 37 prawidłowa temp, po urodzeniu obniża się, brązowa, tkanka tłuszczowa –wytwarzanie ciepła , wcześniaki (32tyg) – nie pocą się

Eutroficzne – prawidłowe ( czas i masa)

Hipertroficzne – duża masa, powyżej 97 centyla

Hipotroficzne – mała masa urodzeniowa (MUMC) : hipotrofia proporcjonalna - masa i dłg za małe w stosunku do wieku) , hipotrofia nieproporcjonalna ( masa za mała, ad długość prawidlowa)

Stopnie małej masy urodzeniowej :

-2500-1501g – mała m.u LBW

-1500 -1001g –bardzo m.mu VLBW

- 1000-751g – skrajnie m.mu ELBW

- 750 -501g – niewiarygodnie m.mu ILBW

26 -36 urodzone –opóźnienie rozwoju

Badania kontrolne : pomiary antropometryczne, psychoneurologiczne, funkcje motoryczne (skala Amiel -Tison), poznawcze ( skala Bayley) , badania genetyczne, MR

OKRES NIEMOWLĘCY

Pierwszy rok życia łącznie z okresem noworodkowym – niemowlę rośnie nie równomiernie , 2 miesiąc życia - przystoi 800-900g ( i maleje), w 5 miesiącu podwaja wagę, potraja – 1rok życia (23 -25 cm przyrostu) masa 7kg, 6 mz – pierwsze zęby mleczne, 3 mż –unosi głowę w poz leżącej na wznak, 5-6 m –sada, 9m –postawa pionowa,; 1 rok szybki rozwój mózgowia, Im młodsze to większy ryzyko zakażeń, alergii, słaby układ chłonny, rozwój ruchowy i nerwowy integralnie złączony (rozwój psychoruchowy)