Koncepcja progów zagrożenia rozwoju dziecka

Profesor zw. dr hab. Ewa Marynowicz – Hetke, opracowała koncepcję progów zagrożenia rozwoju biosocjokulturalnego dziecka. Posługuje się ona skalą porządkową, wyrażającą poszczególne poziomy (progi) zagrożenia: ostrzegawczy, zaawansowany oraz krytyczny, do których przyporządkowane są właściwe im działania: interwencyjne - profilaktyczne, kompensacyjne i ratownicze (terapeutyczne). Próg zagrożenia rozwoju, jest to stopień zagrożenia, kumulujący negatywne elementy środowiska życia jednostki. Wskazuje na poziom, poniżej którego nie można zejść, gdyż rozwiną się wtedy bardziej negatywne objawy. Wskaźniki ujęte przez autorkę stanowią zespół cech niezbędnych i warunków koniecznych dla prawidłowego rozwoju dziecka w podstawowych sferach jego rozwoju: biologicznej, społecznej i kulturalnej.

Dane, niezbędne do ustalenia progu zagrożenia rozwoju są uzyskiwane z wywiadów, obserwacji oraz analizy dokumentów.

Analizy dokonuje się na podstawie przyjętych wskaźników cech, zestawionych dla poszczególnych progów zagrożenia. Prezentowane narzędzie powstało w celu projektowania pomocy dziecku w biosocjokulturalnym rozwoju, co wymaga wieloaspektowego ujęcia zmiennych wspierających jego rozwój, a mianowicie uwzględnienia: progu zagrożenia rozwoju dziecka w rodzinie, sfery rozwoju, przedmiotu oddziaływań i kierunków pomocy w stymulowaniu jego rozwoju.

W swojej pracy opisuję jeden z tych progów na podstawie obserwacji znanej mi rodziny.

Warunki bytowe nie były najgorsze. Pięcioizbowe mieszkanie, trzy pokoje, kuchnia, łazienka z toaletą. Rodzina pełna, dwoje dzieci. Oboje rodzice pracujący do pewnego czasu, później matka straciła pracę. Na skutek stresu, związanego z brakiem zatrudnienia matka zaczęła nadużywać alkoholu. Wraz z utratą pracy i nadużywaniem alkoholu znacznie pogorszyły się warunki materialne. Ponieważ matka często przynosiła alkohol do domu i częstowała nim męża, wkrótce oboje mieli podobny problem.

Pogłębiający się problem alkoholowy spowodował, że normy, które dotąd obowiązywały w tej rodzinie, z czasem uległy znacznemu rozluźnieniu. Zarzucone zostały wymagania dotyczące codziennej higieny. Matka przestała dbać o regularne i wartościowe posiłki dla dzieci. Ze względu na niedobór środków finansowych dzieci często nie posiadały niezbędnych pomocy szkolnych, zeszytów itp. W czasie ciągów alkoholowych rodziców często zdarzało się, że dzieci błąkały się po mieszkaniach sąsiadów, ponieważ nie mogły wejść do mieszkania.

Brak niezbędnych książek, czy przyborów, niedopilnowanie obowiązku szkolnego, powodowały częste absencje w szkole. To z kolei było źródłem niepowodzeń edukacyjnych. Z tego, co wiem, rodzice byli wzywani do szkoły, dzieci otrzymały również skierowania do poradni psychologiczno – pedagogicznej, jednak nie wiem, czy zostały objęte opieką.

Ze względu na sytuację materialną rodzina była objęta pomocą społeczną, wsparcie deklarowały również babcia i ciocia dziewczynek. Nie jestem w stanie powiedzieć, na ile te deklaracje znalazły odzwierciedlenie w rzeczywistej pomocy. Pracownik socjalny zaproponował dzieciom uczestnictwo w zajęciach, oferowanych przez świetlicę środowiskową przy Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej. Szkoła wystąpiła w końcu do Sądu Rejonowego o ograniczenie praw rodzicielskich obojgu rodzicom. Myślę, że był to moment przełomowy w życiu tej rodziny. Dotąd dzieci musiały pełnić role małych dorosłych, jednocześnie zupełnie nie radząc sobie ani z dodatkowymi obowiązkami, ani z sytuacją w klasie szkolnej, wobec zaległości, czy względami towarzyskimi. Cała sytuacja wzmagała także konflikty, często słychać było awantury. Rodzina nie była już właściwym środowiskiem wychowawczym, nikt tam się nikim nie interesował, nikt nikogo nie szanował, ani nikt z nikim nie rozmawiał.

Jak wspomniałam ograniczenie praw rodzicielskich było momentem przełomowym. Powiedziałabym, że był to na tyle silny wstrząs, że po odbyciu nakazanej przez Sąd terapii w Ośrodku Leczenia Uzależnień oboje rodzice pozostają w trzeźwości do dzisiaj. Zastanawiam się tylko, czy sytuacja, jaka miała miejsce w tym domu przez szereg lat nie pozostawiła w świadomości tych – dorosłych już – dzieci żadnych trwałych śladów.