PRODUKT KRAJOWY BRUTTO

Produkt krajowy brutto (PKB) można zdefiniować na trzy różne sposoby:

1) PKB jest sumą wartości bieżącej dóbr i usług finalnych wytworzonych przez podmioty krajowe i zagraniczne na terytorium danego kraju w danym czasie. W tym przypadku PKB jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju.

2) PKB można obliczyć w taki sposób, że

PKB = PNB – dochody netto z tytułu własności lub pracy uzyskane za granicą

Dochody netto z tytułu pracy lub własności uzyskane za granicą stanowią różnicę między dochodami obywateli danego kraju uzyskanymi za granicą a odpływem dochodów z własności lub pracy należnych cudzoziemcom. Jeżeli dochody netto z tytułu własności lub pracy za granicą będą równe 0, to PKB będzie równy PNB. Taka sytuacja jest możliwa, ponieważ większość krajów stara się zbilansować dopływy i odpływy dochodów zza granicy.

3) PKB jest sumą popytów:

- konsumpcyjnego

- inwestycyjnego

- zagranicznego

PNB to pieniężny wskaźnik bieżącej wartości rynkowej wszystkich dóbr i usług finansowych, wytworzonych w gospodarce w danym okresie.

Wartość dodana jest to przyrost wartości dóbr w wyniku danego procesu produkcji i oblicza się ją poprzez odjęcie od wartości dóbr wyprodukowanych w przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych czynników wytwórczych zużytych do produkcji tych dóbr. Z pojęciem tym ściśle związane są pojęcia dobra finalnego i pośredniego.

Dobra finalne to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika. Są to albo dobra konsumpcyjne zakupione przez gospodarstwa albo dobra kapitałowe (np. maszyny) nabywane przez przedsiębiorstwa.

Dobra pośrednie to dobra częściowo przetworzone, czyli takie które stanowią nakład w procesie produkcji w innych przedsiębiorstwach, gdzie są zużywane.

Zgodnie z tym rozróżnieniem masło jest dobrem finalnym, natomiast miedź to dobro pośrednie, które jest wykorzystywane jako składnik procesu produkcji w innych przedsiębiorstwach.

Czynników wzrostu PKB jest wiele. Podstawowe z nich to inwestycje, postęp techniczny, alokacja nakładów.

Inwestycje to nakłady gospodarcze na odtworzenie zużytego majątku narodowego oraz na jego powiększenie. W potocznym rozumieniu przez pojęcie inwestycji rozumie się procesy budowy nowych obiektów produkcyjnych i nieprodukcyjnych oraz ich wyposażenia.

PKB jest powszechnie stosowany jako miernik dobrobytu społecznego, a jego zalety to łatwość obliczania oraz łatwość porównywania w czasie i przestrzeni (nie tylko międzynarodowej, ale także między regionami, województwami, powiatami, miastami czy gminami).

Miernik ten posiada wiele wad, a najczęściej wymieniane to:

1) Nie ujmuje produkcji, która nie jest przeznaczona na rynek, czyli wyklucza np. ogórki wytworzone przez farmera i skonsumowane w jego gospodarstwie domowym, ale również wyklucza niezarobkową działalność ludzi, z której wynoszą korzyści oni sami, ich rodziny a także znajomi. Na przykład PKB obejmuje ceny za ziemniaki czy mięso, ale nie obejmuje już ceny włożonej w przygotowanie posiłku. Gdyby jednak taka rodzina zjadła obiad w restauracji to koszty przygotowania posiłku powiększyłyby PKB. PKB nie obejmuje również wszelkich prac domowych, które wykonujemy sami np. naprawa kranu czy dachu.

2) Nie ujmuje rezultatów gospodarki „cieni”, a więc gospodarki podziemnej, przestępczej. Gospodarka „cieni” obejmuje nielegalne i legalne, wyłączone z szacunków PKB, rodzaje działalności gospodarczej dokonywanej metodami tradycyjnymi. Na przykład ktoś prowadzi sklep z różnymi artykułami, ale wykazuje w sprawozdaniach ze swojej działalności – które stanowią źródło obliczania PKB – tylko 50% swoich obrotów. Działalność ta jest legalna, ale jej prawdziwe rezultaty znajdują się poza rachunkiem PKB.

3) PKB nie ujmuje czasu wolnego, który jest dobrem poszukiwanym przez członków społeczeństwa w takim samym stopniu, jak żywność, obuwie, usługi kulturalne itp.

4) Nie obejmuje renty konsumenta dotyczącej dóbr trwałych, które już znajdują się w gospodarstwie domowym. Na przykład jeżeli analizujemy sytuację dwóch rodzin dwuosobowych mających taki sam miesięczny dochód, z których pierwsza dysponuje mieszkaniem własnościowym, bardzo dobrze wyposażonym w trwały sprzęt gospodarstwa domowego, a druga zaś mieszka w domu studenckim, bez własnych dóbr trwałego użytkowania, to stwierdzimy, że rodzina pierwsza zdecydowanie osiągnęła wyższy poziom dobrobytu społecznego, ponieważ czerpie pożytki z własnych dóbr, czyli uzyskuje rentę konsumenta. Nie wykaże tego jednak produkt krajowy brutto.

5) PKB ujmuje produkcję tzw. antydóbr, czyli wszystkich efektów zewnętrznych zakłócających środowisko naturalne człowieka, a w tym również produkcję tytoniu, narkotyków, które to produkty nie służą zdrowiu człowieka, lecz je niszczą.