Podstawowa terminologia poradnictwa

• Poradnictwo – to udzielanie rad, porad, wskazówek informacji osobie która znalazła się w trudnej dla niej sytuacji życiowej i sama nie może dać sobie rady

• Działanie – to układ relacji między dwiema lub większą ilością osób. Z punktu widzenia udzielającego porady podstawą tego układu będzie inicjatywa z ze wewnątrz ze strony osoby która szuka pomocy i inicjatywa od wewnątrz ze strony doradcy.

• Oczekiwaną formą pomocy w obu przypadkach jest porada.

Elementy składowe działania (Jan Szczepański)

1) osobnik działający – osoba warunkująca powstanie sytuacji w której zostanie dana lub udzielona porada jest to doradca którego kompetencje warunkują powstanie tej porady. Jest to porada prosta oparta o wieź nieformalną .

2) przedmiot działania – osobnik na którego się działa

3) środki – czyli narzędzie działania

4) metody - zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących całość postępowania badacza zmierzającego do powstania diagnozy.

Dawanie (zgłaszanie z zewnątrz) i udzielanie (inicjatywa od wewnątrz) porady – może odbywać się w oparciu o bezpośredni kontakt lub za pośrednictwem jakiegoś środka komunikacji (np. listu, telefonu)

Poradnictwo (wg Freemana, Daviesa, Herdmana):

- to nie tylko kwestia nadawcy i odbiorcy

- to nie tylko działanie skierowane na jeden problem lub aspekt, ale działanie zmierzające do przywrócenia homeostazy (równowagi) całej osobie przez wyjaśnienie tego problemu

Porada:

- może być udzielana w trakcie jednorazowej rozmowy

- może następować rytmicznie w czasie wielokrotnych kontaktów

- może być zastosowaniem jako ostanie wskazanie wynikające z postawionej diagnozy

• Porada – zatem – to jednorazowy kontakt, jak i końcowe działanie poprzedzone złożonym procesem postępowania

• Porada – jako kontakt jednorazowy:

- rada

- porada

• Porada prosta – to krótka odpowiedz na list, telefon (kilkuminutowa)

• Porada – trwa nieco dłużej, przekaz informacji jest pełniejszy, szerszy, ukazujące konsekwencje, jakie mogą wystąpić, gdy osoba radząca się postąpi w określony sposób.

Poradnictwo – to swoisty model działania wychowawczego. Wyróżnia się w nim:

- wywiad lekarski

- wywiad środowiskowy

- badania specjalistów

- opracowanie wyników badań

- ustalenie prognozy

- udzielanie porady indywidualnej

- próba czynnego oddziaływania wychowawczego w zależności od potrzeb (terapia psychologiczna lub pedagogiczna)

Poradnictwo zawodowe – system działań społecznych, które ujęte w ramy instytucji publicznych danego kraju, mają pomagać mu w możliwie trafnym (zgodnie z potrzebami społeczno – gospodarczymi oraz indywidualnymi)

• W przebiegu tych działań wyróżnia się:

- preorientację zawodową – to studium przygotowawcze, poprzedzające udzielenie pomocy

- poradnictwo właściwe

- etap pokonsultacyjnej realizacji i kontroli

Orientacja szkolna – dotyczy szkoły i nauczania

Orientować – to znaczy określać , wybierać słuchaczy kierunku

Orientacja zawodowa – to zadanie społeczne, polegające na udzielanie pomocy uczniom w wyborze takiego zawodu, który będą umieli wykonywać dobrze i który da im zadowolenie. Chodzi tu po prostu o pogodzenie interesu indywidualnego i społecznego.

Orientacja szkolna to zadanie pedagogiczne, polegające na pomaganiu uczniom w dokonaniu wyboru szkoły, dalszego kierunku kształcenia się, możliwie najlepiej odpowiadającego zdolnościom i zamiłowaniu każdego z nich

Orientacja zawodowa ogólna – to udostępnienie młodzieży kończącej szkołę informacji o rynku pracy, istniejącym zapotrzebowaniu na pracowników i stawianych im wymaganiach

Orientacja zawodowa praktyczna – dotyczy bezpośredniej obserwacji pracy w różnych zawodach

Poradnictwo zawodowe – to całokształt zabiegów które umożliwiają wykrycie uzdolnień fizycznych i intelektualnych oraz zamiłowań

Reorientacja – zachodzi wtedy, gdy istnieje konieczność zmiany kierunku dalszego kształcenia czy zawodu

Historyczne rzeczy ujmując, trzeba powiedzieć, że pierwsza była selekcja, a z niej zrodziła się orientacja

Selekcja – celem jej ma być pomoc dla każdego wychowanka w znalezieniu dalszej drogi kształcenia odpowiadającego jego właściwościom a zarazem potrzebom społecznym

Selekcja zawodowa – ma za zadanie wydobycie z masy zgłaszającej się kandydatów, jednostek posiadających najlepsze kwalifikacje do danego zawodu. Punktem wyjścia – jest nie jednostka, lecz zawód i wymagania, jakie on stawia swoim pracownikom

Selekcja pedagogiczna – np. do różnego rodzaju szkół. Mamy z nią do czynienia nie tylko wtedy, gdy do danego typu szkoły zgłasza się bardzo wielu kandydatów , ale i wówczas, gdy stawia się im określone wymagania

• Zamiast terminu SELEKCJA – dość często spotyka się także terminy jak:

DOBÓR PEDAGOGICZNY LUB DOBÓR ZAWODOWY

• Narzędziami selekcji są egzaminy, oceny

• Metodami – świadectwa, opinie, arkusze obserwacji

• Wychowanie – to ogłoszenie nadziei (St. Michałowski) to przewodnictwo na drodze porozumienia i dialogu

• Poradoznastwo (znawstwo poradnictwa) – to nauka o poradnictwie, teorii poradnictwa, ogólnej refleksji nad poradnictwem

• Poradoznastwo – oznacza pewną refleksję, koncepcję, teorię czy naukę, w odróżnieniu od PORADNICTWA – zarezerwowanego dla praktyki

Etapy umierania wg Kubler Ross

• Zaprzeczenie:

• pacjent w szoku nie dopuszcza do siebie faktów, to jeden ze sposobów samoobrony

• jeżeli nie trwa długo, ocenia się taką reakcję jako normalną

GNIEW:

- następuję w chwili, gdy pacjent uświadamia sobie położenie (złorzeczenie, pretensje wobec Boga, lekarze, potomków rodziny, przyjaciół)

- zazwyczaj nie trwa długo

NEGOCJACJE:

- są wówczas gdy pacjent szuka sposobów zmiany swojej sytuacji, próbuje zawrzeć układ z Bogiem, lekarzem, czymkolwiek, co może stać się źródłem nadziei

- gdy negocjacje nie przyniosą rezultatów pacjent przechodzi w stan depresji

DEPRESJA

- pacjent jest w pełni świadomy zbliżającej się nieuchronnie śmierci i rozważa wszelkie aspekty swojego odejścia z tego świata

- etap ten Kubber – Ross uważa za niezbędny warunek ostatecznego pogodzenia się z okresem życia

- ostatni etap – umierania jest AKCEPTACJA

AKCEPTACJA - polega na pogodzeniu się z losem, kiedy pacjent zaakceptuje swoją śmierć zaczyna się proces wyobcowania, ograniczając kontakty z wszystkim poza najbliższą rodziną i przyjaciółmi

• OPIEKA PALIATYWNA - jest opieką aktywną, wszechstronną i całościową, opiekę nad pacjentami nieuleczalnie chorymi w końcowym okresie ich życia

• Celem jest poprawienie jakości życia chorym i ich rodzinom. Jest specjalistycznym świadczeniem medycznym

• TECHNIKI KONSULTACJI I PORADNICTWA – używanie przez lekarzy, psychologów, osoby duchowne – w pracy z umierającymi określane są mianem TANTOLOGII KLINICZNEJ

• Jednym z nadrzędnych celów zabiegów terapeutycznych jest pomoc w pogodzeniu się z losem

HOSPICJA

Instytucja opieki paliatywnej funkcjonująca w ramach opieki zdrowotnej.

USTAWA

Tekst ujednolicony USTAWY z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408)

Dział I PRZEPISY WSPÓLNE Rozdział 1 Przepisy ogólne

Art. 1.

1. Zakład opieki zdrowotnej jest wyodrębnionym organizacyjnie zespołem osób i środków majątkowych utworzonym i utrzymywanym w celu udzielania świadczeń zdrowotnych i promocji zdrowia.

2. Zakład opieki zdrowotnej może być również utworzony i utrzymywany w celu:

1) prowadzenia badań naukowych i prac badawczo-rozwojowych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocją zdrowia,

2) realizacji zadań dydaktycznych i badawczych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocją zdrowia.

3. Zakład opieki zdrowotnej, o którym mowa w ust. 1, może uczestniczyć, a zakłady określone w ust. 2 uczestniczą w przygotowywaniu osób do wykonywania zawodu medycznego i kształcenia osób wykonujących zawód medyczny na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

Art. 78.

Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.

RYS HISTORYCZNY HOSPICJUM

Historycznie, pojęcie hospicjum zostało ukształtowane w Szkocji, jako nazwa miejsca przyjmującego i otaczającego opieką podróżnych. Wywodzi się od łacińskiego słowa „hospes” oznaczającego gościa. Pierwsze instytucjonalne regulacje dotyczące przytułków dla ubogich znajdują się wśród uchwał soboru nicejskiego z 325 roku. Postanawiał on, że każde miasto powinno stworzyć pozostające pod nadzorem diakona, położone poza granicami miasta miejsce, w którym znajdowaliby schronienie wszyscy ludzie znajdujący się w potrzebie. Od tego czasu rozpoczyna się powstawanie przytułków

, zakładanych zarówno przez świeckich jak i duchownych. Dużą rolę odgrywały zwłaszcza te tworzone przez zgromadzenia duchowne, których charyzmat obejmował służbę ludziom chorym i potrzebującym. Zjawisko to rozwinęło się szczególnie w XI i XII wieku, w związku z silną migracją ludzi ze wsi do miast oraz z rozkwitem ruchu pielgrzymkowego. Słynna sieć hospicjów powstała wzdłuż tras, którymi pielgrzymowali chrześcijanie do Ziemi Świętej.

Narodziny współczesnej koncepcji opieki hospicyjnej 

Hospicja jako miejsca opieki nad ludźmi chorymi i samotnymi powstają także obecnie. Współczesny model opieki hospicyjnej stworzyła Cicely Saunders – Angielka, która w 1967 roku otworzyła w Londynie specjalistyczny ośrodek opieki nad chorymi umierającymi – Hospicjum Świętego Krzysztofa. Urodzona w 1918 roku Cicely pragnęła zostać pielęgniarką, jednak sprzeciw rodziców sprawił, że udało się jej zrealizować to marzenie dopiero w 1944 roku. Pracując jako pielęgniarka w londyńskim szpitalu Świętego Łazarza opiekowała się nieuleczalnie chorym polskim lotnikiem - Dawidem Taśmą.

Z rozmów, jakie z nim przeprowadziła, zrodziła się idea miejsca przeznaczonego dla ludzi umierających. Miejsca, w którym będą mogli, otoczeni opieką, wolni od bólu, uporządkować swoje sprawy oraz przygotować się do odejścia. Realizacja tej idei trwała 19 lat, w trakcie których Cicely Saunders ukończyła studia medyczne oraz odbyła praktykę lekarską w szpitalu Świętego Józefa, którego specjalizacją była opieka nad chorymi umierającymi.

Hospicjum Świętego Krzysztofa stało się modelem tego typu instytucji, znanym na całym świecie, obecnie prowadzącym także szeroką działalność edukacyjną.

Dr Cicely Saunders odwiedziła kilka razy Polskę, a jej wizyta w 1978 roku przyczyniła się do powstania 3 lata później pierwszego w Polsce Hospicjum Świętego Łazarza w Krakowie prowadzonego przez stowarzyszenie Towarzystwo Przyjaciół Chorych.

Opieka paliatywna 
Opieka paliatywna (wg WHO) jest aktywną, wszechstronną i całościową opieką nad pacjentami chorującymi na nieuleczalne, postępujące choroby w końcowym okresie życia. Otacza jak płaszczem (gr. Paliumm = płaszcz) nieuleczalnie chorych oraz ich udręczoną rodzinę. Celem jej jest poprawienie jakości życia chorych i ich rodzin. Obejmuje ona zwalczanie bólu trudnego do opanowania i innych objawów somatycznych, łagodzenie cierpień psychicznych, duchowych i socjalnych oraz wspomaga rodziny chorych tak w czasie trwania choroby, jak i w okresie osierocenia.
Opieka paliatywna jest specjalistycznym świadczeniem medycznym.

Stan terminalny
Jest to ostatni okres życia chorego (terminus - granica, kres), w którym badania diagnostyczne i leczenie przyczynowe często tracą na znaczeniu, z wyjątkiem sytuacji, w których nagłe pogorszenie stanu chorego może być wywołane przyczyną, której skorygowanie przyniesie istotne korzyści kliniczne.

Świadczenia zdrowotne w opiece paliatywnej świadczone są w zależności od potrzeb, przez wielodyscyplinarny zespół osób przygotowanych do opieki nad chorym umierającym. 
Chorzy z chorobą nowotworową  stanowią 90%.

Cel opieki paliatywnej
Poprawa jakości życia chorych i ich rodzin w ostatnim okresie choroby.

SYSTEM KIEROWANIA CHOREGO DO OPIEKI PALIATYWNEJ

Do hospicjum stacjonarnego pacjenci kierowani są przez lekarzy ubezpieczenia zdrowotnego.
Do hospicjum domowego oprócz lekarzy ubezpieczenia zdrowotnego w sytuacjach uzasadnionych względami medycznymi, pacjenci mogą być zgłaszani przez;

- samych chorych 
- innych pracowników opieki zdrowotnej
- rodzinę chorego 
- inne osoby

Warunki objęcia chorego opieką paliatywną

• udokumentowane zakończenie leczenia przyczynowego 

• rozpoznanie lekarskie terminalnej fazy choroby przez lekarza hospicjum, 

• potrzeby  chorego 

• zgoda pacjenta lub jego rodziny wyrażona na piśmie

Każdy zgłoszony pacjent w terminalnej fazie choroby,

• musi być objęty opieką lub należy mu wskazać inny, właściwy ze względu na jego stan zdrowia lub miejsce zamieszkania zakład opieki zdrowotnej. Każde zgłoszenie pacjenta musi być odnotowane w dokumentacji prowadzonej przez hospicjum/oddział medycyny paliatywnej.
  W uzasadnionych przypadkach pacjent może być kierowany na leczenie szpitalne. Lekarz kierujący, zobowiązany jest wskazać pacjentowi szpitale, w których może być kontynuowane leczenie. Konieczność leczenia szpitalnego, lekarz hospicjum uzasadnia na skierowaniu i w dokumentacji pacjenta.

PODSTAWOWE PRODUKTY W SPECJALNOŚCI MEDYCYNA PALIATYWNA

Oddział Medycyny Paliatywnej/ Hospicjum Stacjonarne (kod resortowy 4180,5180)
Opieka realizowana w hospicjach stacjonarnych i oddziałach medycyny paliatywnej przeznaczona jest  dla pacjentów w terminalnym stanie choroby.
Oddział medycyny paliatywnej nie może funkcjonować w ramach innego oddziału, musi być odrębną komórką organizacyjną zakładu opieki zdrowotnej.

* średni czas opieki  wynosi 30 dni.

Hospicjum Domowe (kod resortowy 2180)
Przeznaczona jest  dla pacjentów w terminalnym stanie  choroby przebywających w swoich domach.
Wizyta hospicjum domowego odbywa się w dniu zgłoszenia, jednak w przypadku sytuacji nagłych czas oczekiwania na wizytę domową nie może być dłuższy niż 30 do 90 minut w zależności od miejsca zamieszkania chorego i natężenia ruchu kołowego.

* średni czas opieki nad dorosłym  wynosi 90 dni , w przypadku dzieci 180 dni.  

Poradnia Medycyny Paliatywnej (kod resortowy 1180)

Poradnia przeznaczona jest dla pacjentów , u których zakończono leczenie przyczynowe, nie znajdują się oni

w terminalnej fazie choroby nowotworowej a potrzebują leczenia p/bólowego i wsparcia  lub odmawiają opieki realizowanej przez hospicjum domowe. 
Poradnia udziela również wsparcia rodzinie chorego,

koszt wliczony jest w cenę porady dla pacjenta.

Zadania opieki paliatywnej

-zwalczanie wszechogarniającego  bólu 

-leczenie objawowe innych dolegliwości somatycznych 

-pielęgnacja 

-łagodzenie cierpień psychicznych i duchowych 

-pomoc w rozwiązywaniu problemów społecznych 

-wspieranie rodzin w czasie trwania choroby i osierocenia  

-edukacja zdrowotna osób objętych opieką, członków ich rodzin oraz pracowników

Obowiązki hospicjum domowego

Lekarz hospicjum domowego świadczy usługi na rzecz pacjenta zazwyczaj 2 razy w miesiącu, pielęgniarka minimum 2 razy w tygodniu, pozostali członkowie zespołu

w zależności od potrzeb pacjenta.
W trakcie sprawowania opieki chorzy i ich rodziny/ opiekunowie otrzymują podczas każdej wizyty dokładne, pisemne zalecenia odnośnie dalszego postępowania/leczenia i są dokładnie informowani o zasadach prowadzenia innych form opieki paliatywnej. Otrzymują także informację

o numerach telefonów personelu hospicjum domowego gotowego do udzielenia porad telefonicznych i w razie potrzeby do złożenia wizyty w domu.

Wolontariat

Wolontariat to dobrowolna, bezpłatna, świadoma działalność na rzecz innych, wykraczająca poza związki rodzinne, koleżeńskie lub przyjacielskie.

Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa volontarius, które można przetłumaczyć jako “dobrowolny” lub “chętny”.

Wolontariusz MEDYCZNY

Wolontariusz medyczny to osoba, która uzupełnia pracę lekarza, psychologa i pielęgniarki. Pracuje bezpośrednio z pacjentem – pomaga mu w pielęgnacji, spożywaniu posiłków, przebywa z nim, czyta mu książki lub gazety, a pacjentów poruszających się na wózkach wywozi na spacer itd. Aby zostać wolontariuszem medycznym, należy być pełnoletnim i ukończyć specjalistyczny kurs przygotowawczy. Kursy takie organizuje wiele hospicjów i trwają one zwykle kilka miesięcy. Podczas kursu wolontariusz nabywa umiejętności pomagające mu w opiece nad pacjentem, ale też uczy się rozmawiać z chorym i jego rodziną. Umiejętności te są przydatne zarówno w pracy zawodowej (np. u pielęgniarek, ratowników medycznych, opiekunów osób starszych), jak i w życiu prywatnym (np. przy opiece nad chorymi bliskimi).

Wolontariusz akcyjny

Wolontariusz akcyjny nie pracuje bezpośrednio z pacjentem, wykonuje natomiast prace wspomagające codzienne funkcjonowanie hospicjum. Pomoc takiego wolontariusza jest szczególnie przydatna podczas wszelkiego rodzaju akcji promocyjnych i charytatywnych. Przygotowywanie i dystrybucja materiałów promocyjnych i zaproszeń, przygotowywanie i przeprowadzenie akcji, szukanie sponsorów – to tylko przykłady czynności wykonywanych przez wolontariuszy przy okazji takich akcji. Osoby chętne do niesienia pomocy przydatne są także w spokojniejszych okresach funkcjonowania hospicjum czy wspierającego go stowarzyszenia, kiedy to pomocy wymagać może m.in. prowadzenie strony internetowej, pozyskiwanie nowych wolontariuszy, utrzymywanie kontaktów z rodzinami pacjentów, rozsyłanie podziękowań darczyńcom. Ponadto, wykorzystując swoje specyficzne umiejętności, wolontariusze pomagają hospicjom jako prawnicy, ogrodnicy, tłumacze, kierowcy, malarze itp.