Wykład II.

Kiedyś cenzurą do uznania ojcostwa była śmierć dziecka

Teraz uzyskanie przez nie pełnoletności.

Instytucje ustalenia ojcostwa:

- Sądowe ustalenie ojcostwa

POWÓDZTWA O DOCHODZENIE STANU CYWILNEGO

Cecha normatywna ustalenia ojcostwa to ścisła więź z prawdą biologiczną.

Powództwo o bezskuteczność ustalenia ojcostwa kiedy mężczyzna lub kobieta która nie wyraziła zgody lub potwierdziła oświadczenie mężczyzny z prawdą biologiczną. Obie strony mogą posłużyć się tym powództwem wówczas gdy dojdą do wniosku, że uznanie ojcostwa jest niezgodne z prawdą biologiczną.

Gdyby mężczyzna uznał ojcostwo po śmierci dziecka może również wnieść powództwo, może zakwestionować stan cywilny dziecka, ale tylko jeżeli uznał dziecko po śmierci, jeżeli uznałby przed śmiercią nie mógł by się już posłużyć tym powództwem o dochodzenie stanu cywilnego dziecka.

Może wnieść powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania tylko jeżeli uznał ojcostwo po śmierci.

Generalnie zawsze śmierć dziecka będzie cenzurą dla powództw o dochodzenie stanu cywilnego

Odnośnie powództwa o zaprzeczenie ojcostwa czy macieżyństwa to powództwo również będzie ograniczone śmiercią dziecka i podobnie powództwo o bezskuteczności ustalenia ojcostwa, chyba ze samo uznanie nastapilo by po śmierci dziecka.

Ostatnie powództwo, jednocześnie ostatnia instytucja ustaleni ojcostwa:

Sądowe ustalenie ojcostwa – oparte na domniemaniu z art. 85 kodeksu rodzinno opiekuńczego. Tego domniemania dotyczy tzw. okres koncepcyjny. Trzeba udowodnić, że rodzice obcowali cieleśnie pomiędzy 300, a 181 dniem przed urodzeniem dziecka. Przesłanka, domniemanie. Jeżeli udowodni się, że rodzice obcowali cieleśnie, można potwierdzić, że mężczyzna który obcował z kobietą jest ojcem.

Kiedyś: Mężczyżni pozywani przez kobiety wnosili zarzut o spółkowanie z wieloma mężczyznami w okresie koncepcyjnym.

Teraz: Ze względu na badania DNA można bez żadnych wątpliwości ustalić pochodzenie dziecka od określonego mężczyzny. Jeżeli nie rozstrzygnie tego typowe badanie krwi.

Jeżeli matka ma określoną grupę krwi i dziecko ma określoną grupę krwi to wiemy jaką grupę krwi powinien mieć mężczyzna – ojciec dziecka.

Jeżeli grupa krwi pasowała to oznaczało to, że ojcostwo nie jest pewne, ale jest niewykluczone czyli nie da się wykluczyć ojcostwa tego mężczyzny.

Jeżeli kobieta w tym samym czasie współżyłaby z wieloma mężczyznami o tej samej grupie krwi, wtedy nie dało by się jednoznacznie wskazać, który z nich jest ojcem. Dowód z grupowego badania krwi, nie rozstrzygał ojcostwa definitywnie, nie przesądzał, pozwalał jedynie na to, że nie można było wykluczyć ojcostwa danego mężczyzny, który miał tę grupę krwi którą powinien mieć, jeżeli byłby ojcem dziecka.

Obecnie badania DNA przesądzają tę kwestię, stąd też sam proces uległ zmianie, wskazuje to jak postęp przyczynił się do możliwości określenia stanu cywilnego.

• Matka rzeczywista kwestionująca macierzyństwo kobiety wpisanej w akcie urodzenia może wystąpić z powództwem o ustalenie macierzyństwa na swoją rzecz, ale najpierw musi wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa (ma legitymację czynną do wystąpienia z powództwem o zaprzeczenia macierzyństwa przeciwko kobiece wpisanej w akcie urodzenia jako matka)

• Matka rzeczywista przed wystąpieniem z powództwem o zaprzeczenie macierzyństwa nie może kwestionować ojcostwa mężczyzny, którego ojcostwo zostało ustalone w oparciu o macierzyństwo kobiety wpisanej w akcie urodzenia (Czy mogłaby wprost wystąpić z pozwem przeciwko temu mężczyźnie? NIE! Nie posiada do tego legitymacji czynnej.)

• Mężczyzna (ojciec) może wystąpić z powództwem przeciwko kobiecie wpisanej w akcie urodzenia o zaprzeczenie macierzyństwa, ponieważ jego ojcostwo zostało ustalone w oparciu o macierzyństwo kobiety wpisanej w akcie urodzenia, a więc podstawą do ustalenia jego ojcostwa (nieważne w jaki sposób, czy to ojcostwo by wynikało z domniemania ojcostwa, a wiec gdyby był to mąż tej kobiety wpisanej w akcie urodzenia czy też po prostu uznałby swoje ojcostwo dziecka urodzonego przez inną kobietę, czyli przez uznanie ojcostwa doszłoby do jego określenia), może kwestionować macierzyństwo kobiety które stanowiło podstawę do ustalenia jego ojcostwa. Może wystąpić z powództwem przeciwko kobiecie wpisanej w akcie urodzenia w odpowiedzi na zaprzeczenie ojcostwa.

• Z tym powództwem może wystąpić również prokurator, przeciwko kobiecie wpisanej w akcie urodzenia

• Brak legitymacji czynnej dla matki rzeczywistej, która kwestionuje macierzyństwo kobiety wpisanej w akcie urodzenia.

• Ta kobieta również w żaden sposób nie może podważać ojcostwa ustalanego w oparciu o macierzyństwo kobiety wpisanej w akcie urodzenia.

• Jeżeli wystąpi z powództwem o zaprzeczenie macierzyństwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia to orzeczenie o zaprzeczeniu macierzyństwa motywuje ??? Ono obala macierzyństwo kobiety wpisanej w akcie urodzenia i jednocześnie obala ojcostwo ustalone w oparciu o macierzyństwo kobiety wpisanej w akcie urodzenia, a więc skutkiem orzeczenia o zaprzeczenie macierzyństwa jest również obalenie ojcostwa.

• Mężczyzna który uznał dziecko kobiety wpisanej w akcie urodzenia może pozwać tę kobietę jeśli stwierdzi, że dziecko urodzone przez tą kobietę nie jest w rzeczywistości jego dzieckiem.

• Przeciwko matce (kobiecie wpisanej w akcie urodzenia); jeżeli macierzyństwo nie jest jeszcze zaprzeczone, mężczyzna może kwestionować swoje ojcostwo, a więc wystąpić przeciwko tej kobiecie z powództwem o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa.

• Jeżeli stwierdził, że to dziecko nie pochodzi od niego. Podstawą do wytoczenia tego powództwa jest fakt uznania ojcostwa za błędne na przeświadczeniu, że się jest ojcem biologicznym tego dziecka, co później okazało się pomyłką.

• Kobieta wpisana w akcie urodzenia może również wystąpić z tym powództwem przeciwko mężczyźnie, obydwie strony mają legitymację czynną przeciwko sobie.

• Skutkiem uwzględnienia tego powództwa (obalenia ojcostwa) przez sąd będzie

  • upadek stosunku pokrewieństwa

• Skutkiem zaprzeczenia macierzyństwa będzie

  • upadek stosunku pokrewieństwa,

  • upadek władzy rodzicielskiej kobiety której macierzyństwo zostało zaprzeczone,

  • upadek ojcostwa mężczyzny które zostało ustalone w oparciu o to macierzyństwo

• Jeżeli upadnie stosunek pokrewieństwa pomiędzy kobietą a dzieckiem, wtedy upadnie wszystko co opiera się na stosunku pokrewieństwa: (skutki negatywne)

  • prawo do osobistej styczności kobiety z dzieckiem (kobieta nie będzie miała prawa do kontaktów z tym dzieckiem),

  • władza rodzicielska tej kobiety,

  • dziedziczenie ustawowe,

  • obowiązek alimentacyjny

• Skutek pozytywny zaprzeczenia macierzyństwa,

  • upadła władza rodzicielska (sąd będzie musiał wszcząć postępowanie o ustalenie opieki nad tym dzieckiem)

• W przypadku powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa, skutek jest przeciwny do uznania ojcostwa.

• Uznanie ojcostwa skutkuje:

  • powstaniem stosunku pokrewieństwa pomiędzy dzieckiem a mężczyzną który je uznał.
    Ze stosunku pokrewieństwa wynika bezpośrednio

  • prawo do kontaktu z dzieckiem,

  • dziedziczenie ustawowe,

  • obowiązek alimentacyjny (w wyniku uznania ojcostwa)

  • powstaniem władzy rodzicielskiej.

• Uznanie przez sąd powództwa o bezskuteczność uznania ojcostwa, ma skutek przeciwny do uznania ojcostwa,

  • upada stosunek pokrewieństwa pomiędzy mężczyzną a dzieckiem,

  • upada prawo do kontaktów (bez możliwości sądowego ubiegania się o takie prawo),

  • obowiązek alimentacyjny,

  • dziedziczenie ustawowe,

  • władza rodzicielska.

• Władza rodzicielska opiera się na stosunku pokrewieństwa.

• Gdyby pomiędzy kobietą wpisaną w akcie urodzenia, a ojcem istniał stosunek małżeństwa (drugi stosunek pełno rodzinny), zamiast powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa, będzie powództwo o zaprzeczenie ojcostwa. To powództwo służy obaleniu ojcostwa, dotyczy jedynie dzieci pochodzących z małżeństwa.

• Pomiędzy mężem (jego ojcostwo zostało ustalone w oparciu o domniemanie ojcostwa) a żoną.

  • Jeżeli separowana żona urodzi dziecko po upływie 300 dni od orzeczenia separacji, wtedy separowany ojciec może nie uznać dziecka swojej żony.

  • Jeżeli jednak nie doszło do separacji, wtedy musi uznać dziecko dla którego jego ojcostwo zostało ustalone w oparciu o domniemanie ojcostwa. Wtedy ojcostwo męża wynika z mocy prawa; z racji działania o domniemanie ojcostwa.

• Obie strony w tym przypadku(brak separacji) mają legitymację czynną i mogą wystąpić z powództwem o zaprzeczenie ojcostwa/macierzyństwa.

  • Mąż ma na złożenie powództwa 6 miesięcy od dowiedzenia się o urodzeniu dziecka przez jego żonę.

  • Żona ma 6 miesięcy od urodzenia dziecka na złożenie powództwa przeciwko mężowi.

(Cenzurą jest śmierć dziecka oraz uzyskanie przez nie pełnoletności.)

• Jeżeli chodzi o powództwa o dochodzenie stanu cywilnego to dziecko te powództwa może wytaczać po uzyskaniu pełnoletności (wtedy przestanie być dzieckiem swoich rodziców), ale jedynie przez trzy lata od uzyskania pełnoletności.

• Przed 2004 rokiem powództwo o zaprzeczenie ojcostwa mogła przeciwko mężczyźnie wytoczyć jedynie kobieta wpisana w akcie urodzenia.

• Po 2004 roku mogła również matka rzeczywista.

• Jeżeli kobieta chciała wychowywać dziecko sama; przed 2008 rokiem była taka instytucja jak uznanie dziecka.

• Mężczyzna nie miał legitymacji czynnej aby uznać dziecko, jeżeli kobieta tego nie chciała, nie miał jak starać się o uznanie dziecka.

• Nie miał żadnego sposobu aby ustalić stosunek pokrewieństwa miedzy sobą a dzieckiem.

• Nie posiadał do tego instrumentu prawnego.

• Przy zapłodnieniu invitro powództwo o zaprzeczenie ojcostwa może wnieść mężczyzna jeżeli nie wyraził zgody na zapłodnienie kobiety w ten sposób. Jeżeli wyraził na to zgodę musi uznać dziecko.

Sposoby ustalenia ojcostwa:

- Domniemanie ojcostwa (na mocy prawa) (jednoczesne ustalenie ojcostwa i macierzyństwa)
- Uznanie ojcostwa (np. przed konsulem) [(ustalenie ojcostwa przez oświadczenie (woli i wiedzy), przez czynność prawną)]
- Z mocy orzeczenia sądu (oświadczenie prawno-kształtujące)

PROBLEMY WŁADZY RODZICIELSKIEJ

Podstawą stosunek pokrewieństwa

Władza rodzicielska powstaje z mocy prawa.

Kobieta posiadająca pełne prawo do czynności prawnych jak urodzi dziecko (najpierw ustalenie macierzyństwa) nabywa władzę rodzicielską.

Jeżeli kobieta która urodzi dziecko nie posiada pełnej zdolności do czynności prawnych (niepełnoletnia, ubezwłasnowolniona częściowo); (dochodzi do ustalenia macierzyństwa) ale władza rodzicielska nie powstaje. Dochodzi ustalenia opieki na dzieckiem.

Małoletnia matka dostaje prawo do współuczestniczenia w wychowaniu dziecka, ale opiekun prawny ma obowiązek informowania ją o ważnych decyzjach podejmowanych, a dotyczących dziecka.

Opiekun posiada wszelkie uprawnienia które składają się na władzę rodzicielską, na opiekę.

Żeby władza podlegała jakiemuś organowi państwowemu musiałaby zostać ograniczona. Dlatego pozostaje niepodległa zarządom i nieograniczona.

Autonomia władzy rodzicielskiej, założenie które nie sprawdza się, ponieważ mówi o tym, że rodzice mają działać na rzecz dziecka, a nie zawsze tak się dzieje.

Sąd rodzinny może wydać orzeczenie o przydzielenie kuratora, wtedy władza rodzicielska jest ograniczona, inaczej pozostaje nieograniczona. Jest jedyną instytucja która może nadzorować władzę rodzicielską w Polsce.

Władza rodzicielska dzieli się na 3 uprawnienia zasadnicze:

1. Piecza nad osobą dziecka

• dbałość o rozwój fizyczny dziecka (dbałość o stan zdrowia dziecka, wyżywienie, obowiązek podjęcia leczenia itd.)

• dbałość o rozwój duchowy dziecka (wpajanie określonych zasad postępowania, norm moralnych, obowiązek kształcenia dziecka)

• kierowanie dzieckiem, decydowanie gdzie ono przebywa, regulowanie trybu życia dziecka (decyduje o harmonogramie dnia dziecka itp.)

• Opieka nad dzieckiem kierowana zasadą racjonalnego partnerstwa (art. 95, par. 2); rodzic ma obowiązek wysłuchiwania opinii dziecka, a dziecko wysłuchiwania zdania rodzica

• Miejsce zamieszkania dziecka to miejsce zamieszkania rodziców (art. 26 KC)

1. Piecza nad majątkiem dziecka

• zarząd majątkiem dziecka (nie ma prawa używania majątku, może nim jedynie zarządzać) (rodzic nie ma prawa do pożytków płynących z tego majątku, ponieważ kwoty pieniężne lub z czynszów za mieszkanie dziecka są majątkiem dziecka, a rodzic nie może mieć z tego żadnych pożytków)

Uprawnienia związane z zarządem dzielą się na:

1. Czynności zwykłego zarządu (piecza nad majątkiem np. remont; podejmowanie czynności prawnych np. roboty budowlane w majątku dziecka, może wynająć nieruchomość dziecka, wydzierżawić, ale NIE MOŻE SPRZEDAĆ

2. Czynności przekraczające zwykły zarząd (aby ją podjąć musi uzyskać zgodę sądu opiekuńczego.)

Jedyny wycinek władzy rodzicielskiej która podlega sądowi opiekuńczemu. Gdyby dokonali tego bez uprzedniej zgody sądu opiekuńczego, ta decyzja będzie nieważna z mocy prawa.

• Dziecko może podejmować czynności prawne samodzielnie, w pewnym zakresie (nie mając pełnej zdolności prawnej); może samodzielnie rozporządzać swoim zarobkiem, jeżeli wykonuje jakąś pracę (za zgodą do 16 roku życia, po ukończeniu 16 roku życia jako młodociany może podpisać umowę i zarabiać). Nie potrzebuje zgody przedstawiciela ustawowego na czynność prawną jaką jest rozporządzanie jego zarobkiem. (Te zarobki są wyłączone spod zarządu rodziców).

• Dziecko może swobodnie zarządzać rzeczami oddanymi mu do swobodnego użytku. Jeżeli rodzic mu ją oddał, bez zgody może sprzedać, oddać itd.

• Jeżeli dziecko dziedziczy coś z mocy testamentu lub darowizny może zastrzec, że ten przedmiot jest wyłączony spod władzy rodziców, wtedy dziecko zarządza tym co dziedziczy, wtedy ustalany jest kurator który zarządza tym co odziedziczyło.

1. Reprezentacja dziecka

• Dotyczy i pieczy nad osobą dziecka i pieczy nad majątkiem dziecka

• Reprezentacja dotycząca pieczy nad majątkiem dziecka to np. zbycie jakiegoś składnika majątku dziecka, obciążenie prawem obligacyjnym

• Reprezentacja dotycząca pieczy nad osobą dziecka to np. zgoda na zabieg operacyjny, zgoda na pobranie krwi (dziecka które nie ukończyło 13 lat) dziecko które ukończyło 13 lat może samodzielnie podjąć tę decyzję zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego

• Rodzic może reprezentować dziecko również w postepowaniu administracyjnym czy sądowym, prawa pokrzywdzonego dziecka będzie wykonywał przedstawiciel ustawowy dziecka (rodzic lub opiekun), przedstawiciel ustawowy powinien również wystąpić z wnioskiem o ściganie, w sytuacji gdy np. córka małoletnia została zgwałcona.

Dwa rodzaje przestępstw:

• Przestępstwa ścigane z urzędu (dzielą się na ścigane z urzędu bez wniosku (np. zabójstwo) oraz ścigane z urzędu na wniosek (np. gwałt)) kobieta może nie chcieć aby szukać sprawcy gwałtu.

• Przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego