Protokół dyplomatyczny to procedura dyplomacji. Jest zbieżny, ponieważ zanim był protokół była dyplomacja. Czym większy postęp cywilizacyjny tym większa dyplomacja. Dyplomacja musi być poparta siłą militarną i ekonomiczną. Protokół dyplomatyczny są to reguły postępowania i zachowania dyplomatów, urzędów, instytucji państwowych we wzajemnych stosunkach. Występuje on po to aby unikać nieporozumień oraz konfliktów między stronami.

Dyplomacja (z greckiego dyploma lub diplos – podwójny) to trzecia siła obok siły ekonomicznej i militarnej. Diplos to dwie tabliczki woskowe na których spisywano instrukcje dla przyszłych posłów.

Urząd dyplomaty pojawił się w czasach starożytnych, tj. w Babilonie, Chinach, itp.

Wraz z rozwojem dyplomacji reguluje się te działania dyplomatów i sposób ich postępowania. Przychodzi czas na ujednolicenie działań dyplomatycznych w procesie globalizacji.

Globalne zasady postępowania:
*zasada wzajemności:
Państwa muszą na równych warunkach przedstawiać kwestie.
*zasada procedencji (pierwszeństwa):
Oznacza pierwszeństwo w funkcjonowaniu.
*zasada exequatur:
Zgoda państwa przyjmującego na wykonywanie przez określoną osobę funkcji kierownika urzędu konsularnego państwa wysyłającego. Konsul jest od spraw obywatelskich. Zdarza się, że państwo odmawia zgody na przyjęcie. Exequatur jest wydawany przez tzw. listy komisyjne. Jest to dokument, w którym państwo wysyła kierownika Urzędu Konsularnego wraz z informacjami o nim.

Protokół dyplomatyczny ma charakter międzynarodowy. W Polsce zajmuje się komórka Komisji Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Jest na prawach departamentu i nazywa się Protokół dyplomatyczny. Ustala i potwierdza ogólne zasady protokołu, które mają służyć administracji w stosunkach zagranicznych. Komórka musi określać plany i programy wizyt ministrów, szefów rządów państw zagranicznych. Protokół dyplomatyczny jest skutkiem prowadzenia dyplomacji.

W starożytności pierwsze wzmianki na temat protokołu pojawiły się za czasów króla Asyrii Aszurbanipala. Zbiory w mieście Niniwa zawierały 2000 dokumentów dotyczących raportów od posłów. W czasie panowania chińskiej dynastii Than opisywano rytuały zachowania dyplomatycznego. W starożytnej Japonii głównie regulowano proces mediacji. W starożytnej Grecji określano ustalenia natury protokólarnej.

Proksenia to prawo gościnności i opieki nad cudzoziemcami. To pierwsze w historii prawo konsularne. W każdym greckim Polis wyznaczano Proksenów. Opiekowali się oni cudzoziemcami z innych polis. Ich funkcję były honorowe.

Posłowie mieli specjalne instrukcję, których musieli przestrzegać. Przyjęto zasadę nietykalności posła. Znieważenie go oznaczało znieważenie władcy.

W czasach helleńskich władca Aleksander Macedoński musiał zwracać uwagę na dyplomacje. Określano zasady w ramach protokołu i dyplomacji. Owe zasady to:
*język grecki językiem dyplomacji;
*etykieta (określone zachowanie) posłów;
*w poszczególnych krajach będą pełnomocnicy władcy w stosunkach z innymi państwami.

W poszczególnych krajach zaczęto rozszerzać prawo międzynarodowe. Wprowadzono zasadę arbitrażu. Przyjęto zasadę, że wojna to jest środek ostateczny. Nie wolno rozpocząć wojny przed wypowiedzeniem jej. Obowiązywała zasada zwracania jeńców wojennych w zamian za okup.

Okres Rzymu:
1. Rzym Królewski (7-6 w. p.n.e.):
*prawi gościnności (jus hospiti)
Musiało upłynąć 33 dni od powrotu poselstwa z danego kraju zanim wypowiedziano wojnę. W świątyni Jowisza w Rzymie kapłan ogłaszał wypowiedzenie wojny. Poselstwo sprawowali kapłani i nazywani byli Fetialis. Było ich 20. Na ich czele stał Patratus.
*zasada dziel i rządź
Stara i praktyczna zasada rządzenia polegająca na wzniecaniu wewnętrznych konfliktów na podbitych terenach i występowaniu jako rozjemca zwaśnionych stron.
2. Rzym Republikański
Podkreślano rolę posła. Byli nimi ludzie świeccy i byli wybierani przez Senat na wniosek konsulów. Nazywano ich Legati. Zajmowali się sprawami zagranicznymi. Musieli składać sprawozdania z odbytej misji. Byli oni nietykalni.
3. Rzym Cesarski
Posłowie nie byli nominowani przez Senat ale wybierani przez Cesarza. Otrzymywali glejt bezpieczeństwa i nie można było ich atakować.

W czasie wczesnego średniowiecza w Bizancjum panowało nastawianie na pokazanie świetności państwa, starano się rozbudować zasady protokołu dyplomatycznego. Po zabójstwie Odoakera Teodoryk zaczyna działać dyplomatycznie wydając swoje córki za władców innych państw. Bizancjum przyjmuje zasadę dyplomatyczną dziel i rządź. Jednocześnie wprowadza ceremoniał dworski aby pokazać potęgę i wielkość władcy. Jest to swego rodzaju protokół dyplomatyczny. Według protokołu na granicy poselstwo spotykały osobistości i gwardia, które towarzyszyły jemu aż do Konstantynopola. Chodziło o to by zapobiegać szpiegowania przez posłów. Poseł był przyjmowany przez władcę i składał mu listy uwierzytelniające oraz dary. Jeżeli chodzi o delegacje to cesarz przyjmował ich w auli. Władca był odziany w berło, koronę a w około byli dygnitarze. Świadczyło to o możności władcy i jego wielkości. Od poselstwa wymagano pokłonów przed władcą i cierpliwe czekanie na audiencje. Rozmowy prowadzili urzędnicy. Według protokołu bizantyjskiego były dwie audiencje – zapoznawcza i pożegnalna. Na drugiej cesarz ogłaszał swoją decyzje. Występowały także misje poselskie, religijne.

Pakton, czyli ugoda pochodzi od tzw. Białych Bułgarów. W wieku 7 Bizancjum słabnie. Bułgarzy zaczynają zagrażać Imperium.

Ludy Germańskie w 7,8 oraz 9 wieku zaczynają napływać na południe Europy i wprowadzają kulturę zachodnią.

W państwie Franków duże znaczenie posiada Majordomus. Harold Młot zatrzymał pochód Arabów na Europę. Syn Karola Młota Pepin Mały był ostatnim Majordomusem. Natomiast synem Pepina Małego był Karol Wielki, który przejął władzę. Przeprowadził on zamach stanu w skutek czego przeprowadzono zmiany dotyczące zakazu wyboru króla z względów więzów krwi lecz przez wybór. Pokonał on Sasów i zajmuje tereny próbując odbudować Imperium. Wprowadził zasady współpracy pomiędzy królem a papieżem. W dzień Bożego Narodzenia w 800 roku zostaje namaszczony cesarzem. Papież namaszcza Karola co świadczy o nadrzędności papiestwa. Ludwik Pobożny zostaje następcą Karola Wielkiego. W Verdun w 843 roku nastąpił podział państwa na trzech wnuków Karola Wielkiego.

W 962 roku powstało Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego, które przetrwa do 1806 roku kiedy to zostanie zlikwidowane przez Napoleona. Była to I Rzesza. II Rzesza to okres od 1871 roku do 1918 zwana również Rzeszą Bismarckowską. Lata 1933 do 1945 to III Rzesza pod panowaniem Hitlera.

Średniowiecze to czasy gdy dyplomacja nie stoi na wysokim poziomie.

Dictatus Papae wydane w 1075 roku to protokół papieski w którym papież ogłosił pewne zasady. Orzeczenia papieża są dogmatami. Papież jest nieomylny w sprawach wiary. Następuje równorzędność, ewentualnie nadrzędność władzy papieskiej nad władzą lokalną. Papież nie może być przez nikogo osądzony. Dokument ten daje papieżowi narzędzie walki przeciwko władcom.

Symonia to handel godnościami i urzędami kościelnymi, sakramentami oraz dobrami duchowymi. Nikolaizm – pogardliwe określenie łamania zasad celibatu, pozostawanie przez duchownych w stanie małżeńskim lub w konkubinacie, a także posiadanie przez nich dzieci.

Traktat w Wormacji w 1122 roku pomiędzy Henrykiem V a Kalikstem II obowiązuje do dzisiaj. Ustalono wtedy zasadę, że co boskie Bogu a co cesarskie Cesarzowi. Chodziło i inwestyturę. Kompromis pomiędzy władzą świecką a kościelną.

Bajkusowie to stali posłowie weneccy. Doża stał na czele Republiki Weneckiej.

Upadek Konstantynopola w 1453 roku a tym samym wkroczenie nowej religii do Europy uznaje się za koniec średniowiecza. Od tego momentu do końca IIWŚ datuje się czasy nowożytne a od wojny mamy czasy najnowsze. W czasach nowożytnych dyplomacja postępuje coraz szybciej. Wojny i postęp techniczny służą dyplomacji. Na Kongresie Wiedeńskim w 1815 roku wypracowano podstawy protokołu dyplomatycznego.

W XVII wieku we Francji zaczęto tworzyć zasady dyplomatyczne. Kardynał Armand Richelieu działał za czasów Ludwika XIII i był „szarą eminencją”. Odnosił on sukcesy w polityce zagranicznej. Dał podwaliny do założenia stałych instytucji dyplomatycznych. Przedstawił zasadę, że wszystko musi być podporządkowane racji stanu. Nie wahał się posyłać swoich przyjaciół na śmierć jeżeli sprzeciwili się królowi. Ludwik XIV uznając zasady Richelieu ulepszał je. Jean Bodin podkreślał, że władza królewska pochodzi od Boga. Za jego czasów stworzono system działań dyplomatycznych. Ludwik XIV budował Wersal by pokazać przepych władzy królewskiej. Polityka reunionów realizowana w latach 1680-1686 polegała na tym, że Ludwik XIV znajdował sobie preteksty do władzy i stawiał warunki małym państwom.

Oświecenie przynosi rozwój nauki, techniki, prymatu racjonalizmu. Przychodzi czas rządów absolutyzmu oświeconego. Nastąpiło rozszerzenie norm prawa międzynarodowego, m.in. gwarancja przywilejów i immunitetów poselskich. Posłowie nie mogli podlegać jurysdykcji innego państwa. Gwarancja eksterytorialności mówi o rozciągnięciu przywilejów na określone miejsca. Te dwie zasady zostały przyjęte w wieku XVII i istnieją do teraz. Rozwijały się instytucje dyplomatyczne. Charge d’affaires (kierujący sprawami) to instytucja zastępcy posła w przypadku jego nieobecności. Wprowadzono również wtedy instytucje ambasadora (nadzwyczajny i pełnomocny). W tym wieku powstał też korpus dyplomatyczny (część dyplomatów przy ważniejszych dworach królewskich) przy którym był minister dworu. W XVII wieku ustanowiono instytucje agenta dyplomatycznego (nie miał prerogatyw posła), który był reprezentantem danego państwa. Rozszerzenie tych instytucji musiało doprowadzić do powstania zasad protokołu dyplomatycznego, które ustanowiono w 1815 roku na Kongresie Wiedeńskim.

1789-1794 – czas terroru Jakobinów. Te lata mówią, że większość jest rzeczą świętą.

Po rewolucji nastał czas dyrektoriatu (najpierw 3 a później 5) do 1799 roku. Później władzę przejął Napoleon Bonaparte jako konsul do 1804 (epoka konsulatu). W 1804 roku Napoleon przekształcić państwo w cesarstwo i został Cesarzem Francuzów. Po klęsce Napoleona Francja przechodzi do rządów monarchii.

Na Kongresie Wiedeńskim ustalono zasady protokołu dyplomatycznego. Kongres ten nazywano tańczącym i trwał od września 1814 roku do 9 czerwca 1815 roku. Zasady ustalone na nim trzeba podzielić na ogólne, szczegółowe i sprawy polskie. 9.06.1815 ogłoszono akt końcowy Kongresu Wiedeńskiego (120 artykułów 17 aneksów). Natomiast 19 marca 1815 roku Regulamin Dyplomatyczny.

Zasady ogólne:
*deklaracja o zniesieniu handlu niewolnikami
Inicjatorem była Anglia i została ogłoszona 8 lutego 1815 roku.
*legitymizacja władzy
Prawo nienaruszalności dynastii panujących przed Rewolucją Francuską do tronów europejskich, ponieważ władza ich pochodziła od Boga; było to także sprzeciwianie się hasłom rewolucji dotyczącym suwerenności narodu i jego prawie do samostanowienia; wystąpienia przeciw władcy i jego dynastii uznano za bezprawne.
*restauracja władzy
Odnowienie władzy do roku 1789.
*równowagi europejskiej
Jest to stosowana przez Anglie zasada tzw. "balance of power", która miała zapobiec dominacji jednego państwa kosztem innych na kontynencie europejskim; Wielka Brytania często występowała w roli arbitra.

Zasady szczegółowe:
*utworzenie Związku Weimarskiego (35 księstw, 4 wolne miasta, 5 królestw);
*utworzono Federację Szwajcarską (22 kantony):
*powstało królestwo Niderlandów w wyniku połączenia Belgii i Holandii, które przetrwało do 1830 roku i wtedy nastąpił rozpad na Belgie i Holandie;
*Norwegia została włączona do Szwecji;
*przywrócenie granic francuskich z roku 1792;
*przywrócono Państwo Kościelne;
*przywrócono Królestwo Obojga Narodów (połączenie Sycylii i Neapolu);
*ustalono, że trzeba bronić zasad dobrego porządku monarchicznego;
*ustanowiono Święte Przymierze, które trwało od 26.09.1815 do 1783 roku (Zjazd Trzech Cesarzy).

Sprawy Polskie:
*uznano istnienie narodu polskiego;
*uznano prawo Polaków do swobodnej wymiany handlowej na terenie dawnej Rzeczypospolitej;
*powstała Rzeczpospolita Krakowska (1815-1846) pod patronatem zaborców;
*powstało Wielkie Księstwo Poznańskie pod nadzorem Prus, którego namiestnikiem został Antoni Radziwiłł. Istniało do 1830 roku.
*powstało Królestwo Polskie (20.06.1815) pod nadzorem Rosji (Aleksander I Romanow).

Święte Przymierze powstało 26 września 1815 roku i było ideą obrony ładu europejskiego, którego inicjatorami byli Rosja, Austria i Prusy. Do przymierza zaproszono wszystkich władców. Przymierza nie podpisała Turcja, Pius VII, Anglia oraz Stany Zjednoczone Ameryki Północnej. Ostatecznie 16 większych państw przystąpiło do przymierza. Przyjęto zasadę interwencji w ideologię i praktykę rewolucyjną.

Protokół dyplomatyczny narodził się właśnie na Kongresie Wiedeńskim i został włączony jako 17 aneks do aktu końcowego a sam liczył 9 artykułów. Ogłoszony został 19 marca 1815 roku. Nazwa tego protokołu brzmiała jako: przepisy o rangach przedstawicieli dyplomatycznych. Razem z Konwencją Wiedeńską o stosunkach dyplomatycznych uchwaloną 24.04.1963 roku tworzą obowiązujący do dzisiaj protokół dyplomatyczny.

Zasady dyplomacji po Kongresie Wiedeńskim:
*Protokół Akwizgrański – 21.11.1818
*Konwencja Hawańska – 20.02.1928
*Konwencja Wiedeńska – 24.04.1963
*Konwencja i misjach specjalnych – 8.12.1969
*Konwencja ONZ o zapobieganiu i karaniu przestępstw -14.12.1973

Rodzaje dyplomacji:
*Bezpośrednia – realizowana bezpośrednio przez najważniejszych urzędników danego państwa.
*Kolektywna – jest to wspólne działanie w sferze polityki międzynarodowej.
*Kuluarowa – dyplomacja poza ogólną widownią.
*Nacisków – presja dyplomatyczna na ogół swoich celów. Jest sprzeczna z zasadami nieinterwencji.
*Spotkania na szczycie – służą rozwiązywania trudnych problemów.
*Konferencyjno-parlamentarna – to dialog między rządami a organizacjami międzynarodowymi lub między rządami.
*Społeczna (obywatelska) – prowadzona przez organizacje pozarządowe.
*Ad hoc (od zaraz) – prowadzona przez specjalne misje dyplomatyczne na różnych szczeblach, których celem jest realizacja jakiś określonych działań.
*Prewencyjna – zapobieganie ewentualnych sporów.
*Tajna – bardzo ważna obecnie, oznacza utajnienie układów zawieranych na niekorzyść trzeciego państwa. Może być też dyplomacja tajna, która nie będzie wykorzystywana w stosunku do państw trzecich, ale będzie utajniona. W XX wieku została uznana za sprzeczną w ramach prawa międzynarodowego w art. 18,19,20 Ligi Narodów.

Na Konwencji Wiedeńskiej ustalono przepisy o rangach przedstawicieli dyplomatycznych. W ramach protokołu wydzielono klasy i rangi dyplomatów. W ramach klas wydzielono rangi, które są regulowane w ramach prawa krajowego. Na ogół w systemie międzynarodowym są jednolite i dotyczą szefów misji dyplomatycznych i członków. Rangą będzie określenie jaką funkcję pełnił będzie ambasador (zwyczajny, pełnomocny, ad persona – ambasador tytularny).

Klasa I – ambasadorzy, nuncjusze, legaci papiescy:
Ambasador (słowo wywodzi się z języka celtyckiego) uważany jest za głowę państwa upoważnioną do reprezentowania państwa wobec państwa przyjmującego. Początkowo prawo do wysyłania ambasadorów miały „głowy koronowane”. Grzecznościowo nazywa się go ekscelencją.

Nuncjusz to przedstawiciel Kościoła. Staje na czele nuncjatury (odpowiednik ambasady) dla państw cywilizowanych albo od 1965 roku pro nuncjatury jako odpowiednik ambasady dla państw trzeciego świata.

Klasa II – posłowie, internuncjusze, ministrowie akredytowani przy głowach państw:
Poseł jest uwierzytelniany przez swojego władcę. Na Konferencji Hawańskiej ustalono podział posłów na stałych (zwyczajny) i czasowych (nadzwyczajny), których zadaniem jest realizacja celów specjalnych.

Internuncjusz to odpowiednik posła w Kościele. Stoi na czele internuncjatury przeznaczonego dla państw cywilizowanych.

Ministrowie akredytowani przy głowach państw – na Kongresie Akwizgrańskim przyjęto zasadę o rozszerzeniu klasy przedstawicieli dyplomowanych i wprowadzono klasę ministra rezydenta, który później będzie nazywany ministrem pełnomocnym (pośrednik między klasą II a III).

Klasa III – charges d’affaires:
Charges d’affaires jest przedstawicielem pełnomocnym sprawującym swoje funkcje w okresie przejściowym. Jest powołany na podstawie jednomyślnej decyzji państwa wysyłającego.

Osobne miejsce zajmuje Korpus dyplomatyczny na który składają się szefowie, posłowie, członkowie misji dyplomatycznych wraz z małżonkami w państwie przyjmującym. Na czele stoi Dziekan, który jest wybierany z dyplomatów z najwyższej klasy. Ma funkcje reprezentatywne. Nie może organizować spotkań o charakterze politycznym bez zgody korpusu. Jego zadaniem jest troska o to by członkowie korpusu mogli korzystać z przywilejów i immunitetów.

Generalne zasady mające na celu pomagać dyplomatom w pracy w ramach klas i rang:
*pierwszeństwa (precedensu):
Określa hierarchiczność dyplomaty w ramach tej samej klasy i rangi. Kryteria:
-okres pełnienia funkcji,
-data złożenia listów uwierzytelniających.

Zasady i normy postępowania:
-gość ma pierwszeństwo przed gospodarzem,
-cudzoziemiec ma pierwszeństwo przed krajowcem,
-kobieta ma pierwszeństwo przed mężczyzną,
- przełożony ma pierwszeństwo przed podwładnym,
-starszy przed młodszym,
-odtworzyć i zamknąć drzwi dyplomacie,
- osoba najwyższej rangi zajmuje miejsce w aucie z tył po prawej stronie jeżeli jest kierowca służbowy, w przeciwnym wypadku obok kierowcy,

Zasadę procedencji państwa określa konstytucja danego państwa (dla Polski: prezydent – marszałek sejmu – marszałek senatu – premier – wicemarszałkowie – ministrowie – członkowie Rady Ministrów – prezes TK – I prezes Sądu Najwyższego – Prezes Sądu Naczelnego – Szef kancelarii prezydenta - ….)

W dyplomacji procedencja jest ustalana krajowym prawem. W Polsce rozporządzenie RM z 1983 roku:
1. Ambasador nadzwyczajny i pełnomocny
2. Ambasador ad persona
3. Minister pełnomocny (Funkcja nadawana przez Premiera)

Pozostałe stopnie nadaje MSZ – Radca Ministra Pełnomocny (Konsul Generalny), I Sekretarz (Konsul), II Sekretarz (Wicekonsul), III Sekretarz (Agent Konsularny, Attache Konsularny, Sekretarz archiwista).

Niezależnie od przedstawicielstwa dyplomatycznego ważną rolę stanowi attache wojskowy mianowany przez MSZ na wniosek Ministra Obrony a podlega Ambasadorowi a działa na polecenia MO, któremu zdaje sprawozdania ze swoich działań.

Precedencja w UE:
-Minister Spraw Zagranicznych,
-Wysoki Przedstawiciel,
- Przedstawiciel KE.

Pierwszeństwo instytucji UE:
-PE,
-Rada UE,
-KE,
-TS,
-Europejski Trybunał Obrachunkowy,
-Trybunał I Instancji,
-Europejski Bank Centralny,
-Komitet Gospodarczy i Społeczno-ekonomiczny,
-Komitet Regionów.

*starszeństwa:
Określa pierwszeństwo dyplomatów w ramach tej samej klasy i rangi. Pierwszeństwo należy się starszemu jeżeli ma ten sam staż lub większy.

*alternatu:
Alternat – równorzędność
Inaczej zasada równorzędności stron przy zachowaniu kolejności realizacji umowy przez dyplomatów. Zasada ta obowiązuje przy sporządzaniu umów i porozumień dwustronnych. Wymusza ona sporządzenie umów w obu językach i każda ze stron otrzymuje umowę w swoim języku ze swoją stroną podaną jaką pierwszą. W przypadku umów wielostronnych na ogół są sporządzane w języku trzeciego państwa (zazwyczaj angielski). Teczkę z umową wręcza się prawą dłonią do lewej ręki. Salę pierwsi opuszczają goście.

Rozpoczynanie służby dyplomatycznej:
*agreement
Oznacza wstępną zgodę państwa przyjmującego na przyjęcie przedstawiciela dyplomatycznego państwa wysyłającego. Jest wymagane w stosunku do ambasadora, nuncjusza, posła, stałego charge d’affaires, attache wojskowego, internuncjusza.

Ostateczną zgodę daje się w listach uwierzytelniających, które stanowią jeden dokument. Państwo wysyłające daje zapytania o danego kandydata (czy jest mile widziany, czy nie jest persona non grata – niemile widziana osoba). To jest tzw. demand decrasion (nie wiem jak się to pisze). Wysyła się to po to by móc otrzymać agreement.

Prośba o wstępną zgodę przekazywana jest specjalną notą do której dołącza się CV asygnowanej osoby. Jeżeli w przeciągu 2-4 tygodni nie otrzyma się odpowiedzi na agreement co oznacza, że coś jest nie tak. To wszystko załatwia się drogą poufną. Chodzi o prestiż kandydata, aby nie psuć mu opinii.

Każde państwo ma prawo odmówić agreement i nie musi wyjaśniać przyczyny odmowy.

Niezależnie od agreement wysyła się listy uwierzytelniające, ponieważ szef misji musi przejść drugą fazę akredytacji, którą są listy uwierzytelniające przyjmowane przez głowę państwa przyjmującego. Jest to bezwzględny warunek do objęcia roli ambasadora lub posła w państwie przyjmującym.

W listach uwierzytelniających zachowuję się odpowiednią formę. Są dokumentem stwierdzającym stanowisko głowy państwa wysyłającego i dokumentem mianowania na jakieś stanowisko. Są w uroczystej formie. Podpisane przez głowę państwa i kontrasygnowane przez ministra spraw zagranicznych. Powinny być przekazywane głowie państwa przyjmującego w niedługim czasie (spotkanie wstępne z MSZ). Protokół dyplomatyczny reguluje proceder wręczania listów uwierzytelniających w każdym kraju.
*akredytacja
Akredytacja inaczej oznacza akceptację.

Odbywa się poprzez ministra spraw zagranicznych państwa przyjmującego, ale w przypadku stałego lub tymczasowego charge d’affaires. Wobec ambasadora i posła akredytacji udziela głowa państwa. Po otrzymaniu akredytacji otrzymuje się listy wprowadzające od swojego ministra spraw zagranicznych lub głowy państwa, które przekazywane są w państwie przyjmującym. Od wręczenia listów wprowadzających zaczyna pełnić się funkcję.

W niektórych państwach stosuje się telegram do państwa przyjmującego (do ministra spraw zagranicznych) zamiast listów wprowadzających.
*mianowanie członków personelu misji dyplomatycznej
Wszyscy z wyjątkiem attache wojskowego są powoływani jednomyślną decyzją państwa wysyłającego. Państwo przyjmującego może odmówić akceptacji danego członka nominowanego przez państwo wysyłające.

Odmowa polega na niezarejestrowaniu danej osoby w protokole dyplomatycznym przez państwo przyjmujące i jest uważany za persona non grata. Państwo przyjmujące może też nie wystawić legitymacji co również oznacza, że osoba jest persona non grata.
*obowiązek notyfikowania w sprawach dotyczących składu osobowego misji dyplomatycznej
Obowiązek notyfikowania przez państwo wysyłające państwu przyjmującemu o wszelkich zmianach w składzie osobowym misji dyplomatycznych. MSZ musi być informowane.
*siedziba misji dyplomatycznej
Powinna być tam gdzie siedziba głowy państwa.

Powody ogólne zakończenia misji dyplomatycznej to odwołanie przez państwo wysyłające z powodu zakończenia kadencji, niewłaściwego zachowania dyplomaty, zerwanie lub zawieszenia stosunków dyplomatycznych.

Zawieszenie stosunków dyplomatycznych postępuje z powodów politycznych lub ekonomicznych (nie stać na prowadzenie placówki dyplomatycznej).

Zerwanie stosunków dyplomatycznych wynika z pogorszenia stosunków między państwami lub też przez wojnę. Wówczas opiekę nad misją dyplomatyczną przejmuje państwo trzecie jeżeli dane państwo jest zainteresowane tą opieką. Nie musi prowadzić do zerwania handlowych, konsularnych czy innych. Zerwanie stosunków dyplomatycznych nie zawsze oznacza zerwanie stosunków pomiędzy państwami.

Tymczasowa ewakuacja misji to faza zamrożenia. Jest wynikiem jakiegoś zagrożenia w danej chwili, ale nie oznacza zerwania stosunków.

Brak stosunków dyplomatycznych jest związany z brakiem stosunków z nowopowstałymi państwami.

W przypadku zmiany głowy państwa przyjmującego trzeba nowe listy uwierzytelniające a w przypadku zmiany MSZ nie trzeba.

Jeżeli państwo przyjmujące żąda odwołania kogoś z misji to jest to osoba persona non grata. Taki status odnosi się do dyplomaty a gry mówi się o jego żonie lub członku rodziny to jest to osoba niemile widziana.

Ekspulsja, czyli środek ostateczny – wydalenie. Osobnik persona non grata nadal zostaje w państwie przyjmującym to wówczas dostaje nakaz opuszczenia kraju (ekspulsja). Na ogół dochodzi do niej w wyniku konkretnych powodów, np. szpiegostwo.

Zakończenie funkcji szefa lub posła misji dyplomatycznej wiąże się z listami odwołującymi przekazane głowie państwo co oficjalnie kończy misje w państwie przyjmującym.

Immunitet dotyczy całości dyplomatów. Dyplomaci posiadający przywileje i immunitety są zobowiązani do respektowania ustawodawstwa kraju przyjmującego w zakresie nie wykluczającym ich przywilejów i immunitetów. Dyplomaci nie mogą się angażować w sprawy wewnętrzne kraju przyjmującego.

Jeżeli zostaną naruszone przywileje i immunitety to państwo ponosi odpowiedzialność międzynarodową. W takiej sytuacji państwo nie może się powoływać na swoje prawo wewnętrzne.

Przywileje i immunitety nie obowiązuje gdy działa się w środowisku przestępczym, bierze udział w manifestach, miesza w sprawy wewnętrzne kraju.

Przywileje i immunitety dyplomaty:
*nietykalność osobista
Jest to warunek istnienia dyplomaty w określonym państwie. Przysługuje członkom personelu dyplomatycznego, administracyjno-technicznego misji dyplomatycznej jak również ich rodzinom. Korzystają z tego przywileju tylko w trakcie pełnienia służby. Prywatni służący misji nie mogą korzystać z tego przywileju. Nietykalność osobista gwarantuje, że nie podlega się żadnej formie przymusu, nie może być się rewidowanym. Państwo przyjmujące musi zapewnić ochronę specjalną takiej osobie. Wyjątek stanowi ewidentne naruszenie prawa przez dyplomatę.
*nietykalność pomieszczeń i majątku misji dyplomatycznej
Pomieszczenie oznacza budynek i tereny przyległe misji dyplomatycznej. Na ogół tereny takie znajdują się w stolicy państwa. Nie można wchodzić na teren misji dyplomatycznej bez zgody jej szefa. Obejmuje to również czasowe mieszkania członków misji. Wszystko to co jest w pomieszczeniach też jest nietykalne. Warunkiem jest to, że dyplomata nie może być na stałe zameldowany i musi być obywatelem państwa wysyłającego.

Nie można naruszać konta bankowego misji jak i dyplomatów. Wszelkie aktywa bankowe są nietykalne i nie podlegają kontroli finansowej. Archiwa też są nietykalne.

Azyl dyplomatyczny polega na tym, że udzielamy schronienia określonym osobom w majątku misji dyplomatycznej. Jest to azyl z tytułu przestępstw politycznych. Może być stosowany na okrętach bojowych, w rezydencjach prywatnych, samolotach. Można go też udzielać poza miejscem misji dyplomatycznej (takie pomieszczenie trzeba oflagować).

Azylu nie mogą udzielać okręty bojowe i samoloty znajdujące się w dokach lub hangarach.

Azyl nie obejmuje przestępstw pospolitych oraz dezerterów z armii. Udziela się go na ogół na czas określony i ze względów humanitarnych.
*immunitet jurysdykcyjnej
Oznacza niepodleganie ustawodawstwu państwa przyjmującego w zakresie karnym, cywilnym i administracyjnym.

Wszelkie roszczenia są kierowane do państwa wysyłającego. Immunitet ten jest rozłożony na wszystkich członków misji i ich rodziny. Przeciwko tym osobom nie może być rozpoczynane postępowanie sądowe lub śledcze. Nie może wobec nich być stosowana sankcja karna.

Szef misji może udzielić zezwolenia na przeprowadzenie śledztwa.

Jurysdykcja cywilna i administracyjna obejmują te same zasady, ale są pewne wyjątki:
-powództwo w zakresie prawa rzeczowego dotyczące prywatnego mienia na terytorium państwa przyjmującego,
-jeżeli dyplomata występuje jako wykonawca testamentu,
-powództwo z tytułu działalności handlowej dyplomaty poza działalnością dyplomatyczną.

Z jurysdykcji tych korzystają członkowie personelu i ich rodziny, które nie mają obywatelstwa państwa przyjmującego. Służba członków personelu również korzysta z tej jurysdykcji.

W ramach tego immunitetu można posiadać broń palną, ale wymagana jest zgoda państwa przyjmującego.

Nie można się zrzec tego immunitetu. Tylko państwo wysyłające może to zrobić.
*komunikacja z władzami państwa przyjmującego
MSZ zagranicznych reguluje te sprawy i pośredniczy w komunikowaniu się.
*swoboda poruszania się
*korespondencja urzędowa
Dominuje język angielski. Należy odpowiadać na każde pismo. Jeżeli treść pisma jest obraźliwa wówczas zwraca się bez komentarza natomiast jeżeli pismo jest niemerytoryczne to zwraca się z komentarzem.
*łączność radiowa
*łączność internetowa
*poczta dyplomatyczna i kurierzy dyplomatyczni
Kurierzy dyplomatyczni mają prawo wjazdu i przejazdu przez państwo przyjmujące. Dostają wizy w przyśpieszonym czasie. Towarzyszy im list kurierski, który załatwia szybkość działania. Poczta musi być wolna od rewizji, opłat celnych i podatkowych.
*zwolnienie od opłat, podatków oraz rewizji celnej
Służy to polepszaniu sprawności dyplomatycznej. Nie rewiduje się dyplomatów. Nie podlegają oni przepisom podatkowym państwa przyjmującego. Nie są zwalniani z podatków pośrednich oraz z podatków z tytułu prywatnego dochodu dyplomaty. Zwolnienia dotyczą też opłat celnych z przedmiotów służących dyplomacie.

Jeżeli istnieje podejrzenie przemytu to bagaż może być sprawdzony w obecności dyplomaty.

Dyplomaci korzystają z wolności celnej do mienia przesiedleńczego tj. mienie związane z przyjazdem lub wyjazdem dyplomaty.
*zwolnienie od świadczeń osobistych, obciążeń wojskowych, obowiązków rejestracyjnych czy w zakresie ubezpieczeń społecznych
Zwolnienia finansowe nie dotyczą opłat takich jak prąd, naprawy czy wywóz śmieci.
*prawo do wywieszania flag, godła i ochrony imponderabiliów
Naruszenie tego prawa pociąga do odpowiedzialności państwa przyjmującego, które ma również obowiązek oddawania honorów imponderabiliów innego kraju.
*prawo do określonych dokumentów przysługujących służbie dyplomatycznej: paszport dyplomatyczny, paszport służbowy MSZ, legitymację, lais passe, listy polegające, listy żelazne
Dyplomaci otrzymują paszporty dyplomatyczne i paszporty służbowe ministerstwa spraw zagranicznych nad którymi nadzór ma MSZ. Ono je wydaje, dokonuje zmian i je prolonguje.

Paszport blankietowy wydaje konsul. Umożliwia on powrót dyplomacie z zagranicy do kraju.

Wizy to pozwolenia na przyjazd do kraju w formie pieczątki i wpisu do paszportu. Wyróżniamy wizy:
*tranzytowe - dawane tylko na przejazd z jednego kraju do drugiego;
*pobytowe - umożliwiają pobyt w kraju;
*indywidualne lub grupowe - czyli turystyczne;
*dyplomatyczne;
*służbowe;
*zwyczajne.

Legitymację dotyczą członków misji dyplomatycznych i urzędników placówki dyplomatycznej. Zastępuje one paszporty.

Lase Passe to dokument wystawiany przez ONZ. Członkowie ONZ mają obowiązek wydania niezwłocznie wizy właścicielowi takiego dokumentu.

Listy polecające do dokument wręczany dyplomacie w momencie wysyłania go do państwa przyjmującego.

Glejd - w razie wybuchu jakiegoś konfliktu wręcza się go dyplomatom, aby mogli bezpiecznie wrócić do kraju. Najczęściej wręczany na wniosek państwa przyjmującego. Wystawiany imiennie na każdą osobę, gwarantuje nietykalność.

Pisma dyplomatyczne:
*listy uroczyste – do władz najwyższych z okazji jakiegoś wydarzenia.
*listy gabinetowe (rządowe) – w przypadku oficjalnych okazji. Na ogół mają przedstawić jakiś problem polityczny i zająć określone stanowisko. Mogą to być jakieś ważne wydarzenia lub podziękowania.
*listy odręczne – mniej oficjalne, raczej osobiste. Przedstawiają nieoficjalne stanowisko dyplomaty na dany temat.
*patenty i orędzia – forma komunikacji, która nie ma określonego adresata (do ogółu). Na ogół w momencie jakiegoś ważnego wydarzenia.
*nota osobista – stosowane na ogół przez ambasadora w korespondencji z ministrem spraw zagranicznych w ważnych sprawach. Nie ma w niej pieczęci.
*nota oficjalna – występuje w korespondencji z ministrem spraw zagranicznych. Jest redagowana w 3 osobie, na papierze z nadrukiem godła i nazwą ministerstwa lub misji włącznie z nazwą państwa. Ma stały wstęp i zakończenie.
*nota ogólna – wysyłana przez MSZ do wszystkich misji w celu informowania o określonych wydarzeniach. Redagowana w 3 osobie, parafowana i posiada pieczęć.
*nota zbiorowa – wysyłana przez przedstawicieli kilku państw w celu określenia ich stanowiska. Podpisywana przez wszystkich współautorów.
*nota identyczna – wysyłana przez ambasadę w swoim imieniu równocześnie z innymi ambasadami.
*memorandum – pismo dyplomatyczne przedstawiające stanowisko w jakiejś ważnej kwestii. Zakończone wnioskami. Nie ma adresata. Na ogół wysyłane przez ministra ambasadorowi lub odwrotnie.
*Ei memoral – pisemne potwierdzenie przekazania ustnego jakiegoś stanowiska.
*Pro memoria (ku pamięci) – streszczenie ustnego oświadczenia. Wręczane bezpośrednio po odbyciu rozmów Redagowane bezosobowo, nie zawiera adresata, podpisu i pieczęci.
*list osobisty – forma dokumentu półoficjalnego lub nawet prywatnego. Podpisywany nazwiskiem i dotyczy spraw protokólarnych lub osobistych.
*Deklaracja (oświadczenie) – jednostronny akt skierowany do państwa lub szeregu państw. Wyjaśnia stanowisko w określonej sprawie danego państwa.

Kongres wiedeński dał nam:
*pierwszy, wielostronny akt,
*nazwę "protokół dyplomatyczny",
*suwerenność państwa, wszystkie są równe,
*ustalono zasady protokólarne niezmienne do dziś,
*ustalono pierwszeństwo gości,
*ustalenie regulaminu w sprawie rangi szefów misji dyplomatycznych oraz zasady precedencji,
*utworzono 3 klasy szefów misji dyplomatycznych.

Wydarzenia po Kongresie Wiedeńskim:
1. Sprawy polskie

Królestwo Polskie miało 128 tysięcy km2 i liczyło 3,3 mln ludności. Konstytucja była pozorna. Sprawiała tylko pozory demokratycznej.

W 1830 roku wybuchło powstanie listopadowe. Pokazało ono, że można walczyć z Rosjanami, ale popełniono wiele błędów strategiczno-wojskowych.

2. Rewolucja lat 30.

Liberalizacja społeczna, wzrost ruchów narodowo-wyzwoleńczych, rewolucjonistycznych następuje po Kongresie Wiedeńskim. Walczono, aby odzyskać niepodległość.

W 1821 roku Grecy zaczynają walczyć o odzyskanie niepodległości ponieważ są uzależnienie od Imperium Osmańskiego. Książę Ipsilantis stanął na czele powstania i w wyniku walk proklamowano niepodległość Grecji w 1822 roku. Wtedy doszło do wojny. Grecja została poparta przez państwa-mocarstwa (Francja, Anglia, Rosja). Flota turecka poniosła klęskę pod Navarino. W 1829 roku podpisano pokój w Adrianopolu. Oficjalnie uznano niepodległość Grecji. Utworzono autonomię Mołdawii i Wołoszczyzny a jej gwarantem została Rosja.

Rosja była przeciwnikiem Turcji, bo chciała zdobyć cieśninę Dardanele i Bosfor co dałoby jej dostęp do basenu Morza Śródziemnego.

W 1833 ponownie dochodzi do uznania niepodległości Grecji pod panowaniem Otto Bawarskiego. Gwarantem niepodległości zostały mocarstwa. 10 lat później Otto przyjął konstytucję.

1825 - powstanie dekabrystów. Ośrodkiem powstańców na północy był Petersburg a na południu Tulczyn. Nikita Murawjow z północy chciał zniesienia pańszczyzny, cara podlegającego konstytucji (monarchia konstytucyjna) a Paweł Pestela z południa żądał republiki. Powstanie trwało miesiąc i zostało stłumione przez wojska carskie.

Od 1815 roku istniało Zjednoczone Królestwo Niderlandów. Były tam częste kłótnie. Na północy była Flamandia (uprzemysłowiona i protestancka) a na południu Walonia (rolnicza, katolicka). W 1830 roku wybuchło powstanie Belgów przeciwko Unii z Holandią. W grudniu uznano niepodległość Belgii i królem został Leopold. W 1831 roku podpisano konstytucje belgijską.

1830 - rozruchy we Francji.

W lipcu 1830 roku król Karol X Burbon wydał 4 ordonanse, które miały wzmocnić władzę królewską. Pierwszy miał zlikwidować Izbę Deputowanych, drugi wprowadzał cenzurę prewencyjną, trzeci zmieniał cenzus wybroczy (brak prawa głosu dla burżuazji) a czwarty to ustanowienie terminu wyborów do izby ustawodawczej.

27-29.07.1830 - trzy dni chwały, rewolucja lipcowa. Na czele powstania stanął generał La Fayette. Władzę przejęła boczna linia Burbonów - orleańska. Królem został Filip Orleański (król bankierów).

3. Wiosna ludów

1848 - nasilenie rozruchów w monarchii austriackiej.

Rosja szukała pretekstu do wojny z Turcją by zdobyć cieśniny Bosfor i Dardanele. Do akcji wkroczyła Francja i Anglia.

4. Wojna krymska

1853-1856 - wojna krymska

30.11.1853 - zwycięstwo floty rosyjskiej pod Synopą.

Rok później siły angielsko-francuskie oblegały Sewastopol.

Wojna krymska była krwawa. Pokazała ona zacofanie Rosji carskiej. Umarł wtedy car Mikołaj I na atak serca. Jego syn Aleksander II w lutym 1856 roku w Paryżu podpisał zgodę na mocy, której Rosja musiała oddać Karsk, Bosfor i Dardanele.

1861 - zniesienie poddaństwa chłopów w Rosji.

5. Wojny kolonialne

W drugiej połowie wieku XIX nastąpił problem kolonialny. Wciąż były "białe plamy" na mapie. Państwa chciały opanować jak najwięcej terenów.

2.12.1823 - doktryna Monroego - Ameryka dla Amerykanów (panamerykanizm). Europa nie mogła narzucać w Ameryce swojego systemu władzy oraz tworzyć kolonii na tych terenach.

Ameryka kupiła Luizjanę i Nowy Orlean od Francji a w 1807 za 7,2 mln dolarów Alaskę od Rosji.

W Ameryce Płd. i Środkowej trwały walki Kreolów (potomkowie konkwistadorów) o niepodległość. W 1821 roku Kreolowie obalili władzę hiszpańską, proklamowali własne cesarstwo, które szybko upadło i powstały Stany Zjednoczone Meksyku.

W 1836 roku USA oderwały Teksas od Meksyku a później San Diego, San Francisco i Los Angeles a od Hiszpanii kupiły Florydę.

Chiny izolowały się i nie były już uważane za potęgę.

Wojna opiumowa - 1839-1842
Chińczycy przegrywają i oddają Hong Kong w dzierżawę Wielkiej Brytanii. Otwarto 4 porty dla europejczyków w tym Szanghaj.

Powstanie Tajpingów - 1851-1863
Było to powstanie ludności w Chinach. Zostało ono stłumione. Zginęło około 20 mln ludności. Wprowadzono zasady europejskie: równość ekonomiczna i polityczna, ziemie dla rolników, zrównanie kobiet z mężczyznami.

Powstanie bokserów - 1899-1901
Stłumione przez europejczyków. Chińczycy głosili hasła nacjonalistyczne oraz ksenofobiczne.

Rosja chciała przejąć Mandżurię. W 1904 roku wybucha wojna rosyjsko-japońska. Klęska Japonii rok później. Rosja zyskała Wyspy Kurylskie.

1911 - powstanie w Chinach oficerów i inteligentów. Abdykacja cesarza rok później. Wybory parlamentarne wygrywa w 1913 roku Sun Jat-Sena. Dyktatura wojskowa obaliła ten system.

Japończycy głosili hasło - Azja dla Azjatów. Następuje rywalizacja japońsko-amerykańska. Nadchodzą rządy oświecenia (Meici) w Japonii. Zlikwidowano rolę szoguna, wprowadzono równość wobec prawa, swobody obywatelskie. Wprowadzono powszechny obowiązek szkolny i wojskowy. Wprowadzono jena (waluta). Wprowadzono zasady parlamentarne.

1894-1895 - Japonia pokonała Chiny i podporządkowała sobie Tajwan, Koreę i Półwysep Liao-Tung.

Kampania wschodnioindyjska - inwestowała w przemysł głównie bawełniany, rolnictwo oraz koleje w Indiach i obszarach przyległych.

Powstanie Sipajów - 1857-1858
Powstanie żołnierzy indyjskich wcielanych do armii brytyjskiej. Dało ono do myślenia Brytyjczykom, że nie mogą zdusić Hindusów.

1858 - India Act
Stworzony system z Królem Hinduskim podległym Brytyjczykom.

1877 - Indie zostają cesarstwem

1888 - powstanie Indyjskiego Kongresu Narodowego, była to legalna opozycja, która chciała niezależności narodowej.

1918 - autonomia Indii

Bierny opór w Indiach polegał na tym, że Ghandi zaczął głosić nieposłuszeństwo obywatelskie polegające na przykład na niekupowaniu brytyjskich towarów.

Afryka była krajem gdzie można było jeszcze uzyskać kolonie.

1869 - Francuzi zbudowali Kanał Sueski, ale sprzedali go Anglikom

1877 - Brytyjczycy kupili Cypr od Turcji

Powstanie Burów ( potomkowie osadników głównie holenderskich),l którzy założyli Natal, Oranie i Transwal w latach 1880-1881 skierowane przeciwko Anglii. Brytyjczycy zyskali w 1885 roku Becwanie. Utworzyli tam Rodezję. Cały czas chcieli przejąć Transwal i Oranie.

1899-1902 - II wojna Burska, której skutkiem było utworzenie Związku Południowej Afryki pod nadzorem Wielkiej Brytanii.

Egipt był łakomym kąskiem dla Brytyjczyków, którzy zajęli go w 1882. Doszło do powstania Mahdiego w Sudanie, który został pokonany. Brytyjczycy opanowali też Afrykę Wschodnią i Ugandę.

W latach 80. XIX wieku Niemcy zajęły Tanganikę i utworzyły Niemiecką Republikę Afrykańską. Później połączyły ją z Kamerunem tworząc Niemiecką Afrykę Płd.-Wsch.

Belgia utworzyła swoją kolonię w Kongu a Włosi w 1882 roku zajęli Erytreę i w 1911 Libię.

6. Wojna secesyjna

Wojna secesyjna to jedyna wojna, która toczyła się na terenie Stanów Zjednoczonych. Umocniła i spowodowała rozwój państwa.

Stany:
*północne - uprzemysłowione, bez niewolnictwa
*południowe - rolnicze, zacofane z niewolnictwem

1803 -Luizjana kupiona od Francuzów za 60 mln dolarów

1819 - kupienie Florydy od Hiszpanii

1823 - doktryna Monroego

1837 - Teksas zajęty w wojnach z Meksykiem

1867 - Alaska kupiona za 7,2 mln dolarów od Rosji

Problem zróżnicowania społecznego Północy i Południa powodował konflikty.

1820 - kompromis Missouri - zdecydowano, że od równoleżnika 36 stopni i 30 minut na południe będzie obszar gdzie będzie nadal obowiązywało niewolnictwo. Plantatorzy walczyli o rozszerzenie tego kompromisu.

1857 - rozszerzono niewolnictwo na północ o stany Kansas i Nebraska.

1859 - powstanie niewolników pod przewodnictwem Johna Browna, które szybko stłumiono.

1860 - prezydentem został Abraham Lincoln. Zaczął on głosić hasła zniesienia niewolnictwa. Z Unii wystąpiła Karolina Południowa (secesja), co było zapowiedzią przyszłej wojny.

1861 - z Unii wystąpiły kolejne stany, które utworzyły Konfederację Stanów Ameryki Południowej. Prezydentem został Jefferson Davis i przyjęły one własną konstytucję.

W kwietniu 1861 roku Konfederaci zdobyli Port Sumter na terenie Karolony Południowej co było początkiem wojny secesyjnej.

Na północy byli Federaliści z 23 stanów, którzy posiadali około 2 mln armię.

Dwie fazy wojny:
1. 1861-1862
Przewagę mieli Konfederaci dzięki talentom generała Roberta Lee, który zagroził nawet Waszyngtonowi.

2. 1862-1865
Lipiec 1862 - w bitwie pod Getysburgiem generał Lee musi się wycofać.

Bitwa pod Vicksburgiem - zwycięstwo generała Ulissesa Granta co daje przewagę Północy.

1.1.1863 - Lincoln ogłasza dekret o zniesieniu niewolnictwa w całych Stanach.

Następuje natężenie walk. Północ ma już przewagę. Zamordowany został Abraham Lincoln w kwietniu 1864 roku przez Johna Wilkinsa Botha.

9.04.1865 - bitwa pod Appomattox. Klęska i kapitulacja generała Lee w walkach z generałem Grantem i Shermanem. Koniec wojny.

Skutki wojny:
*600 tysięcy zabitych, ponad 1 mln rannych,
*zadłużenie kraju (3,5 mld dolarów),
*wyzwolenie murzynów (około 4 mln),
*powstanie Ku-Klux-Klanu (1867 rok),
*wprowadzenie pracy najemnej i mechanizacja,
*rozwój południa,
*prezydentem został Ulisses Grant,
*stabilizacja, unifikacja kraju,
*powstanie mocarstwa.

18.12.1865 - dekret wchodzi do Konstytucji jako 13 poprawka.

7. Tworzenie się państw

Druga połowa wieku XIX w Europie to czas gdy sytuacja nie była ustabilizowana. Mocarstwa lądowe chciały wzmocnić swoje pozycje kosztem innych. Prusy zaczynały chcieć zjednoczenia.

Po Wiośnie Ludów doszło do rozruchów i zaczęły jednoczyć się państwa.

Włochy
Włochy nie istniały w tym czasie. Ośrodkiem jednoczenia było Księstwo Piemontu, które było pod nadzorem Austrii. Francuzi wspierali ruchy narodowe na terenie monarchii austriackiej. Piemontem zarządzał książę Albert, który przegrał pod Custozą 25 lipca 1848 roku w walce przeciwko wojskom dowodzonym przez generała Radeckiego. Po tej bitwie Albert przegrał pod Nowarą w marcu 1849 roku. W efekcie czego musiał ustąpić z tronu, na który wstąpił Wiktor Emanuel. Camil Cavour wprowadził szereg reform.

Francuzi bali się, że Austria opanuje cały Półwysep Apeniński. Pod pozorem tłumienia ruchów rewolucyjnych wkroczyli do Rzymu w 1849 i zajęli go aż do roku 1870. Armią dowodził generał Odino.

Dzięki interwencji dyplomacji francuskiej doszło do układu pomiędzy Francją a Piemontem w 1858 roku w Plombieres. Piemont otrzymał Wenecję i Lombardie a Francją Sabaudię i Niceę. Zaczęła się kształtować idea stworzenia państwa Północnowłoskiego z Lombardią, Wenecją i Piemontem. Na to nie chciał się zgodzić Austria. Wybucha wojna. Północne Włochy były wspierane przez Francję i wygrały bitwy pod Magentą i Solferino w czerwcu 1859 roku. Musiał nastąpić pokój pomiędzy stronami.

Pokój francusko-austriacki w Villafranca - lipiec 1859
Lombardia za wyjątkiem Mantui i Legano trafiły do Francji, która na mocy traktatu z Zurychu (10.11.1859) oddała ją Włochom w zamian za Sabaudię.

Francuzi nadal chcieli zmniejszać rolę Austrii na Półwyspie Apenińskim.

Marzec 1860 - plebiscyt na terenie Środkowych Włoch (Moderna, Parma, Lukka, Toskania). Ludność opowiada się za odłączeniem od Austrii.

Kwiecień 1860 - plebiscyt w Sabaudii i Nicei, które chciały dołączyć do Francji.

Południowe Włochy też chciały odłączyć się od Austrii. Po plebiscycie w maju zaczyna się marsz czerwonych koszul (marsz tysiąca) pod przewodnictwem Garibaldiego. Wystąpili oni przeciwko Królestwu Obojga Sycylii, które było pod dynastią habsburską. Garibaldi głosił także hasła społeczne, tj. przekazanie ziemi chłopom. Opanował on Sycylię, rozbił armię Królestwa Obojga Sycylii i zajął Neapol, którego król Franciszek II uciekł.

Nastąpiło spotkanie Garibaldiego z Cavourem, gdzie ten drugi przekonał go do zrezygnowania z haseł społecznych na rzecz zjednoczenia Włoch.

18.02.1861 - w Turynie parlament ogólno włoski ogłosił powstanie Królestwa Włoskiego. Królem został Wiktor Emanuel II. W składzie nie było Rzymu i Wenecji (oddana w 1866 roku).

Problem niemiecki
Francja i Rosja nie chciały tworzenia się Niemiec. Austria chciała zjednoczenia, ale pod swoją egidą, ale na to nie chciały przystać Prusy.

Nastąpił konflikt pomiędzy Austrią i Prusami. Austria głosiła o Wielkich Niemczech, czyli zjednoczeniem pod swoją egidą natomiast Prusy pod swoją, czyli Małe Niemcy.

1815 - powstanie Związku Niemieckiego pod patronatem Austrii

1867 - Otto von Bismarck zaaranżował Związek Północnoniemiecki pod egidą Prus.

Szlezwik i Holsztyn były bliżej Związku Północnoniemieckiego. Książę Duński Fryderyk VII w 1863 ogłosił włączenie Szlezwiku do Danii. Księstwa Niemieckie nie chcą się na to zgodzić. W efekcie czego w imię obrony interesów niemieckich Austria i Prusy występują w 1864 roku przeciwko Danii. Dania została pokonana w tym samym roku. Szlezwik i Półwysep Jutlandzki przekazane zostały królestwom niemieckim. Ustanowiono tam rządy austriacko-pruskie (kondominium). W ugodzie pomiędzy Austrią i Prusami ustanowiono, że Szlezwik trafi do Prus a Holsztyn do Austrii.

Kanclerz Otto von Bismarck zdecydował się na wojnę a Austrią. Musiał on sobie zapewnić neutralność Francji. Wybucha wojna austriacko-pruska.

3.07.1866 - Bitwa pod Sadową.
Szybkie zwycięstwo Prus. Bismarck nie chciał pogrążenia Austrii ponieważ widział w niej przyszłego sojusznika.

1866 - pokój w Pradze
Austria godzi się na rozwiązanie Związku Niemieckiego, na nową organizację przyszłych Niemiec bez swojego nadzoru. Zrzeka się praw do Szlezwiku i Holsztynu i płaci kontrybucję w wysokości 40 tysięcy talarów. Wenecja przekazana Włochom.

Państwo austriackie ukazało swoją słabość Powstały Austro-Węgry ( dwa parlamenty, dwa rządy, ale jeden cesarz), które przetrwały do 1918 roku.

Ostatnią przeszkodą do zjednoczenia Niemiec była Francja, której bał się król pruski. Bismarck natomiast miał inne zdanie. W wyniku jego działalności w 1867 z 19 księstw powstał Związek Północnoniemiecki.

1870 - abdykacja Izabelli II królowej Hiszpanii

Bismarck proponuje, aby na tron hiszpański wstąpił Leopold Hohenzollern Sigmaringen. Król Pruski Wilhelm I Hohenzollern nie chciał zatargu z Francją. Przebywał on w sanatorium a władze przekazał Bismarckowi. W czasie pobytu w sanatorium odwiedziła go delegacja francuska i postawiła 2 żądania:
- zrzeczenie się kandydatury Leopolda do tronu hiszpańskiego,
- Leopold ma nigdy nie ubiegać się o ten tron.

Król zgodził sie na pierwszy warunek, ale nie na drugi. Wysłał depeszę do Bismarcka, który manipulując pokazał, że Francja obraziła Prusy.

19.07.1870 - Napoleon III wypowiada wojnę Prusom.

1.09.1870 - bitwa pod Sedanem
Klęska Francuzów. Napoleon III wraz z 29 generałami trafia do niewoli.

4.09.1870 - powstanie rządu narodowego we Francji, która ogłasza upadek dynastii Bonaparte. Trochu prezydentem a Gambett ministrem wojny.

27.10. 1870 - bitwa pod Metzem
Przegrana wojsk Francuskich. Prawie cała Francja została zajęta.

18.01.1871 0 kapitulacja Francji i powstanie II Rzeszy

Warunki kapitulacji:
- oddanie fortyfikacji paryskich,
- rozbrojenie armii paryskiej,
- Związek Północnoniemiecki został połączony z Prusami i będzie się nazywał II Rzeszą.

28.02.1871 - zatwierdzenie preliminarzy pokojowych:
- cała Alzacja przechodzi do II Rzeszy z wyjątkiem twierdzy Belford,
- 1/3 Lotaryngii do Niemiec,
- Francja miała płacić Niemcom 5 mld franków w złocie (spłacone w 2 lata) kontrybucji i w czasie spłacania była okupowana przez wojskie niemieckie.

Bismarck chciał prowadzić politykę zwaną real politic, która opierała się na sile ekonomicznej a nie tylko militarnej (mach politic). Wprowadził szereg reform, Był twórcą Kulturkampfu (walka o kulturę, przewaga kultury niemieckiej nad inną).

1890 - Bismarck został zdymisjonowany przez Wilhelma II.

Luty 1871 - wystąpienie we Francji przeciwko warunkom przyjętym wobec Niemców.

Komitet Centralny stanął na czele gwardii.

28.03.1871 - powstaje Komuna Paryska, która była odpowiedzialna przed wyborcami. Miała 9 ministerstw. Naczelnym organem była Komisja Wykonawcza, która przekształciła się w Komitet Wyzwolenia Narodowego.

Naczelnym wodzem wojsk Komuny był Jarosław Dąbrowski.

29.05.1871 - Komuna przegrywa, Paryż kapituluje.

30.01.1875 - Francja ustanawia konstytucję, która będzie obowiązywać do roku 1940.

W ramach konstytucji na czele stał prezydent (7 lat kadencji), wybierany przez Zgromadzenie Narodowe, które składało się z Izby Deputowanych (minimum 21 lat, 4 lata kadencji, 600 wybranych na 4 lata) i Senatu (300 wybieranych w tym 75 dożywotnio, minimum 40 lat kandydat, co 3 lata zmiana 1/3 senatu). Wybierał prezydent ministrów. Rząd mógł być rozwiązany poprzez wotum nieufności złożone przez Izbę Deputowanych. Kobiety i wojskowi nie mogli wybierać.

Naczelną zasadą tej konstytucji była centralizacja władzy. Powstał model Republiki Parlamentarnej.

1893 - utworzenie francuskiej armii kolonialnej

Francuzi zdobyli dużo kolonii w Afryce. Łącznie ich powierzchnia wynosiła ponad 10 km kwadratowych i ponad 53 mln ludności.

Problem Irlandii
1707 - Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii (Anglia i Szkocja)

1800 - Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii

Irlandia była traktowana jak kolonia i nie odpowiadało jej to.

Północno-wschodnia niekatolicka część Irlandii dostała lepsze prawa od reszty Irlandii, ale gorsze od Anglików. Nazywana była Ulsterem.

1875 - home rule
Prawo zwiększonej autonomii Irlandii

1879 - przywódca Irlandii Michael Davis domaga się nowego podziału ziemi. Zakłada ligę rolną.

1880 - Parlament angielski odrzuca home rule. Rozłam wśród Irlandczyków powoduje powstanie junonistów (zwolenników jedności z Wielką Brytanią)

3.08.1914 - Parlament angielski uchwala autonomie Irlandii

1919 - Uchwalono samodzielność Republiki Irlandii

1921 - wolne królestwo Irlandii, które jest członkiem brytyjskiej wspólnoty narodów

1931 - ogłoszono statut westminsterski na mocy, którego ustanowiono parlament brytyjski oraz osobny parlament dla każdego z pozostałych państw.

Wielka Brytania zmierzała do polityki równowagi oraz zmniejszenia hegemonii francuskiej i niemieckiej. Chcieli też stworzyć imperium kolonialne oraz kontrolować Bliski Wschód zwłaszcza od otworzenia Kanału Sueskiego w 1869 roku.

Niemcy obawiały się dominacji francuskiej i angielskiej. Dlatego zawarli przymierze z Rosją. Francja chciał zwrotu ziem po klęsce z Niemcami.

Austro-Węgry prowadziły politykę bałkańską a ich sojusznikiem zostały Niemcy. Powoduje to konflikt z Rosją, która ma interesy na Bałkanach (Bułgaria i Serbia).

Nadal obowiązywało Święte Przymierze. Ostatni zjazd 3 cesarzy (Niemiec, Rosja i i Austro-Węgier) odbył się w 1873 roku.

1877-1878 - wojna rosyjsko-turecka
Powstanie antytureckie w Czarnogórze i Serbii, które zwróciły się o pomoc do Rosji. W efekcie wojny Turcy ponoszą klęskę. Rosjanie dostali się aż do Adrianopola a 3 marca 1878 roku dochodzi do pokoju w San Stepano. Ustanowiono niezawisłość Serbii, Bułgarii i Rumunii, ale na to nie chciały się zgodzić mocarstwa europejskie.

Lipiec 1878 - kongres berliński
Zmieniono warunki z San Stepano. Wielka Brytania zajęła Cypr, Rosja dostaje Besarabię. Ustanowiono niepodległość Bułgarii, Serbii i Rumunii. Macedonia i Albania zostały przy Turcji. Bośnia i Hercegowina miały być pod protektoratem Austro-Węgier na kolejne 30 lat.

1879 - porozumienie Niemiec i Austro-Węgier przeciwko Rosji

1882 - trójprzymierze (Niemcy, Austro-Węgry i Włochy)

1887 - pakt reasekuracyjny Rosji i Niemiec, który polega na zachowaniu neutralności wobec siebie tych krajów.

1887 - traktat śródziemnomorski pomiędzy Wielką Brytanią, Austro-Węgrami i Włochami. Ma na celu obronę Turcji przed agresją rosyjską.

1894 - konwencją pomiędzy Francja i Rosją

1900 - traktat francusko-włoski. Francja zrzeka się Trypolanii dla Włochów a te nie będą ingerować w sprawy niemiecko-francuskie.

Francja i Wielka Brytania miały konflikt o Egipt i Maroko.

1898 - Faszoda oddana Anglikom

1.04.1904 - "serdeczne porozumienie" pomiędzy Anglią i Francją. Francja nie będzie przeszkadzała w zdobywaniu wpływów Anglików w Egipcie a Anglia wpływów Francji w Maroko.

1905 - Wilhelm II przybył do Tangru i ogłosił, że Maroko powinni być niepodległe.

Sierpień1908 - układ pomiędzy Wielką Brytanią a Rosją. Chodziło o tereny Perskie, Afganistan i Tybet. Persja została podzielona na strefę wpływów rosyjskich (płn), angielskich (płd) oraz neutralną (środkowa). Afganistan w strefie wpływów angielskich a Tybet rosyjskich.

1907 - trójporozumienie (Wielka Brytania, Francja i Rosja)

Japonia walczyła z Chinami. W latach 1894-95 pokonała je i zdobyła Płw. Liao-Tung, Formozę i Wyspy Peskadora.

Chiny weszły w układ z Rosją. Zezwoliły na budowę kolei transsyberyjskiej przez Mandżurię do Władywostoku.

1897 - Rosja zajmuje Port Artura. Nie podoba się to Japończykom

1899 - Chiny wydzierżawiają Płw. Liao-Tung Rosji.

1905 - pokój pomiędzy Rosją a Japonią. Port Artur wraca do Japonii.

22.01.1905 - początek rewolucji w Rosji (krwawa niedziela to pierwszy dzień). Rewolucja zakończyła się w 1907 roku.

Gieorgij Gapon - pop, ożeniony, zyskiwał on na popularności dzięki kazaniom, stanął na czele manifestacji robotników, uciekł on za granicę.

1918 - zamach na Lenina

W Rosji był w tym czasie absolutny rząd cesarski

1906 - podział w Rosji na bolszewików i molszewików

Rozruchy w Rosji były na rękę bolszewikom.

6.08.1905 - wprowadzenie Dumy Państwowej o charakterze doradczym

Rosjanie zbojkotowali wybory. Car musiał powołać Dumę Ustawodawczą.

17.10.1905 - dekret/manifest październikowy. Pierwszy raz w dziejach Rosji powołana została instytucja demokratyczna.

Grudzień 1905 - powstanie przeciwko carowi, które wybucha w Moskwie i Petersburgu.

Wybory do I Dumy Państwowej. Najwięcej do powiedzenia mają Kadeci na czele, których stanął Paweł Milukow. Była to partia demokratyczna, która uzyskała najwięcej głosów. Drugie miejsce zajęci Tuldowicy, ugrupowanie chłopskie.

23.04.1906 - początek działań Dumy.

Car w mowie tronowej (otwarcie I Dumy i Senatu) zapowiedział, że duma nie będzie o wszystkim decydowała. Car podpisywał listy posłów do Dumy. Jeżeli kogoś pominął to nie był on dopuszczany do obrad Dumy.

Po 3 miesiącach ( w lipcu) rozwiązano I Dumę na bazie konfliktów o ustawę rolną.

Ustawy zasadnicze (20.02.1906) - coś w rodzaju konstytucji

Dekrety rządu w czasie braku prac Dumy stawały się ustawami.

W marcu 1907 powołaną II Dumę, którą rozwiązano w lipcu tego samego roku.

Po rewolucji Rosja została osłabiona. Austro-Węgry rywalizowały z nią na Bałkanach. Zdecydowały się na zagarnięcie Bośnii i Hercegowiny.

1908 - Bośnia i Hercegowina przejęta przez Austro-Węgry

Serbia chciała zjednoczyć Bałkany. Była prorosyjska.

Sytuacja została zaogniona pomiędzy dwoma blokami - trójprzymierzem i trójporozumieniem.

Państwa bałkańskie chciały się wyrwać z pod władzy tureckiej. Były to Macedonia, Albania, Czarnogóra, Serbia. Państwa te były inspirowane przez Rosję.

Sojusz antyturecki zawiązały Serbia i Bułgaria, które popierane były przez Rosję.

1912 - układ Serbii i Bułgarii przeciwko Turcji. Do sojuszu doszły Grecja, Czarnogóra i Serbia.

10.1912 - wystąpienie przeciwko Turcji (Bułgaria, Serbia, Grecja) - I wojna bałkańska, która trwa do 1913.

Zwycięstwo Greków (zajęcie Salonik), Bułgarów i Serbów pod Tirkinisem. Bułgarzy zaczęli oblegać Adrianopol a później Konstantynopol.

Marzec 1913 - zajęcie Adrianopola. Klęska Turcji.

Powody wojny to konflikty polityczne, religijne, etnograficzne. Był to Kocioł Bałkański.

Maj 1913 - pokój w Londynie zawarty pomiędzy państwami bałkańskimi a Turcją. Turcja musiała odstąpić ziemie na zachód on linii Efez- Midie oraz Kretę.

II wojna bałkańska - 1913

Serbia i Grecja przeciwko Bułgarii. Rumunii mieli pretensje. Turcy zajęli Adrianopol.

Pokój w Bukareszcie - 10.08.1913 Kończy on II wojnę bałkańską

1914-1918 - I wojna światowa

Wizyta arcyksięcia Ferdynanda w Sarajewie z żoną, kończy się zamachem na niego co daje początek I wojnie światowej. Zamachowcem był Gawriło Princip, który był niepełnoletni.

1919 - ład wersalski

1945 - system jałtański

Zasady konsularne to pomoc dyplomatów dla obywateli swojego państwa w państwie przyjmującym.

Na utworzenie urzędu konsularnego musi być zgoda państwa przyjmującego. Zakłada się, że tam gdzie jest największe natężenie obywateli to tam się tworzy urzędy konsularne. Może być wiele urzędów konsularnych w danym kraju.

Okręg konsularny - miejsce nad którym urząd konsularny ma piecze. Państwo wysyłające wyznacza okręg w listach komisyjnych.

Listy komisyjne to dokument zatwierdzenia osoby do urzędu konsularnego. Otrzymują go kierownicy urzędów konsularnych. Potwierdza się w nich fakt powierzenia funkcji kierowniczej, rangi, klasy oraz okręg. Sporządzane są w uroczystej formie. Wysyłane przez głowę państwa wysyłającego i kontrasygnowane przez MSZ.

Kierownik urzędu konsularnego to konsul generalny. Może być ich wielu w państwie przyjmującym.

Państwo przyjmujące daje exequatur (zgoda) podpisywane przez głowę państwa lub MSZ.

Na utworzenie sieci konsularnej musi być zgoda państwa przyjmującego.

Zerwanie stosunków dyplomatycznych nie oznacza zerwania stosunków konsularnych.

Urzędy konsularne:
- honorowe
- zawodowe

Konsul honorowy może pełnić wszystkie funkcję konsula zawodowego zwłaszcza gdy nie ma takiego w kraju.

Konsul honorowy jest zazwyczaj tam gdzie nie ma rozbudowanej sieci konsularnej. Działa on bezpłatnie na rzecz swojego kraju, ma prestiż, zna obyczaje w kraju przyjmującym oraz jest tam zameldowany na stałe. Może być nim każda osoba na którą zgodzi się państwo przyjmujące. Jest na ogół obywatelem państwa przyjmującego. Podlega on konsulowi zawodowemu.

Konsul jest urzędnikiem konsulatu. Nie może wszczynać żadnej działalności zawodowej lub handlowej w państwie przyjmującym. Musi mieć obywatelstwo państwa wysyłajacego.

Klasy kierowników urzędów konsularnych:

I - Konsul generalny

Stoi na czele okręgu konsularnego. Inaczej nazywany minister pełnomocny. Kierownicy urzędów konsularnych są zawodowo od siebie niezależni.

Szef misji dyplomatycznej (Ambasador) to organ nadrzędny dla konsula generalnego.

II - Konsul

Może być kierownikiem urzędu ale nie może stać na czele okręgu.

III - wicekonsul (prokonsul, attache konsularny)

Może być przydzielany w charakterze urzędnika i być zastępcą konsula generalnego.

IV - agent konsularny

Nominowany przez kierownika urzędu konsularnego i kieruje Agencją Konsularną.

Drugi rodzaj agenta to agent nominowany przez MSZ lub innych władz państwa wysyłającego.

Pracownicy konsulatu to Ci co są zatrudnieni w służbie administracyjnej lub technicznej. Przysługuje im węższy zakres przywilejów.

Członkowie personelu prywatnego to osoby zatrudnione w służbie prywatnej urzędników konsularnych. Nie korzystają z przywilejów i immunitetów.

CC (korpus konsularny) to wszyscy urzędnicy urzędu konsularnego zarówno zawodowi jak i honorowi wraz z małżonkami. Może być wiele korpusów. Na czele stoi dziekan.

Obowiązki konsulów:
- sprawy dotyczące obywateli państwa przyjmującego
- reagowanie na negatywne rzeczy związane z traktowaniem swoich obywateli
- pouczanie obywateli o ich prawach
- pomoc w szczególnych wypadkach
- dbanie o rozwój stosunków kulturalno-naukowych
- wydawanie paszportów i dokumentów podróży
- notariusz, urzędnik stanu cywilnego
- sprawy spadkowe

Przywileje:
- może on podlegać jurysdykcji państwa przyjmującego w uzasadnionych wypadkach
- nietykalność osobista jest ograniczona. Może być aresztowany w wyniku decyzji państwa przyjmującego jeżeli wyrok jest ostateczny
- nie może być aresztowany w wyniku decyzji politycznej lub administracyjnej
- nie ma prawa dania azylu