Turystyka - to ogół stosunków i zjawisk wynikających z podróży i pobytu w obcych miejscowościach, o ile nie powstaje z nich trwałe osiedlenie się i o ile nie jest związane z żadną działalnością zarobkową. Wspólne definicje turystyki: nie ogranicza się ruchu turystycznego jedynie do pobytów z noclegiem, obejmuje też odwiedziny jednodniowe; turystyka to rodzaj podróży, ale nie każda podróż jest turystyką; definicje wyłączają przemieszczanie się w celach dojazdu do pracy i czysto lokalne; turystyka wypełnia część czasu wolnego i zajęć rekreacyjnych, ale nie jest ich synonimem, ponieważ większość czynności rekreacyjnych odbywa się w domu i wokół niego.

Podstawowe jednostki statystyczne w turystyce: Podróżni dzielą się na odwiedzających i innych podróżnych, odwiedzający dzielą się na turystów i odwiedzających jednodniowych.

3 kryteria różnią odwiedzających od innych podróżnych: podróż odbywa się do miejscowości znajdującej się poza jej codziennym otoczeniem; długość pobytu nie powinna przekraczać 12 kolejnych miesięcy; głównym celem wizyty nie jest podjęcie działalności zarobkowej wynagradzanej w odwiedzanej miejscowości.

Cele wizyt (pobytu lub podróży): wypoczynek, rekreacja, wakacje, odwiedziny u krewnych i znajomych, podróże w sprawach zawodowych i interesach, podróże w celach zdrowotnych, podróże w celach religijnych, inne: załogi statków i samolotów pasażerskich, tranzyt.

Kryteria podziału turystyki:

A. Kryterium kraju pochodzenia turysty: Formy turystyki w odniesieniu do danego kraju: turystyka krajowa (podróżowanie mieszkańców po własnym kraju); turystyka przyjazdowa (przyjazdy do danego kraju osób mieszkających na stałe gdzie indziej); turystyka wyjazdowa (wyjazdy mieszkańców danego kraju do innych krajów -za granicę). Kategorie turystyki powstające z połączenia określonych form turystyki: turystyka wewnątrzkrajowa – turystyka krajowa i zagraniczna przyjazdowa; turystyka narodowa – turystyka krajowa i zagraniczna wyjazdowa; turystyka międzynarodowa – turystyka zagraniczna przyjazdowa i wyjazdowa

B. Kryterium motywacji wyjazdów: Motywacje: fizyczne (turystyka wypoczynkowa, lecznicza, sportowa); psychiczne (turystyka nastawiona na wrażenia, przeżycia – turystyka oświatowa, wypoczynkowa i klubowa); interpersonalne (turystyka rodzinna, klubowa, nastawiona na wrażenia); kulturalne (turystyka oświatowa, kształcąca – poznawcza, alternatywna, religijna); prestiżowe (turystyka kongresowa, biznesowa, uczestnictwo w kongresach, targach i wystawach).

C. Kryterium cechy zasadniczej z punktu widzenia podmiotu turystyki: liczba uczestników (turystyka indywidualna i zbiorowa); wiek uczestników (turystyka młodzieżowa i seniorów); czas pobytu (turystyka krótkopobytowa- weekendowa, długoterminowa – urlopowa, uzdrowiskowa); pora roku (turystyka letnia, zimowa, sezonowa, międzysezonowa); rodzaj zakwaterowania (turystyka hotelowa, parahotelowa – np. kemping); środek transportu (autokar, samolot, samochód, statek); aspekt socjologiczny (turystyka luksusowa, ekskluzywna, tradycyjna, młodzieżowa, seniorów); sposób zorganizowania podróży (turystyka indywidualna – zorganizowana).

Rodzaje turystyki: poznawcza, wypoczynkowa, kwalifikowana, zdrowotna, biznesowa, religijna.

Czynniki rozwoju turystyki: wzrost zamożności społeczeństwa, postęp cywilizacyjny: rozwój transportu i rozwój mediów, możliwości przekroczenia granic, bogata oferta turystyczna, bezpieczeństwo na świecie.

Megaczynniki rozwoju turystyki: demograficzne, socjalne i społeczno-kulturowe, ekonomiczne, polityczne, technologiczne, ekologiczne.

Ekonomia jest nauką o procesach gospodarczych w sferze produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji środków zaspokajania potrzeb ludzkich.

Ekonomiki szczegółowe, stosowane, branżowe – zajmują się poszczególnymi działami.

Ekonomiki funkcjonalne zajmują się konkretnymi jednostkami gospodarczymi.

Ekonomika turystyki - jest to dyscyplina badawcza ekonomii zajmująca się badaniem zjawisk i prawidłowości ekonomicznych występujących w turystyce, mająca na celu ustalenie naukowymi metodami najbardziej efektywnych instrumentów polityki turystycznej i zarządzania, zmierzających do optymalnego zaspokojenia szeroko rozumianych potrzeb społecznych związanych z tą dziedziną.

Ekonomika turystyki bada: kształtowanie się cen na rynku turystycznym; popyt, podaż i rentę turystyczną; rolę i znaczenie turystyki w gospodarce; związki i zależności turystyki z wytwarzaniem oraz podziałem produktu krajowego brutto; wpływ turystyki na zatrudnienie w gospodarce i innych działach i gałęziach gospodarki; znaczenie i funkcje turystyki w rozwoju ekonomicznym regionów i miejscowości

Rekreacja: wywodzi się z języka łacińskiego – gdzie „recreo” oznacza: wzmocnić, pokrzepić, przywrócić do życia.

Rynek turystyczny - całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków, w jakich one przebiegają; miejsce i forma konfrontowania popytu i podaży, komunikowania się dostawców z nabywcami oraz sprzedawania i kupowania produktów; zbiór producentów i konsumentów; zespół stosunków między sprzedającymi i kupującymi dany produkt, w tym wypadku „produkt turystyczny”.

Rynek to „ogół stosunków wymiennych między sprzedającymi, oferującymi do sprzedaży produkty po danej cenie (czyli zgłaszającymi podaż) a kupującymi, wyrażającymi chęć zakupu tych produktów popartą odpowiednimi środkami płatniczymi (czyli zgłaszającymi popyt).

Przedmioty: produkty turystyczne, środki płatnicze, relacje między elementami.

Podmioty: kupujący, sprzedający.

Funkcje rynku: dokonuje wyceny dóbr; podstawowe źródło informacji dla podmiotów gospodarczych; warunek racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych; umożliwia ustalanie się stanów równowagi w gospodarce; weryfikator przydatności produkcji

Usługa – każda czynność zawierająca element niematerialności, która polega na oddziaływaniu na klienta lub jego przedmiot, a która nie powoduje przeniesienia prawa własności

Cechy usług: niematerialność i konieczność integracji zewnętrznego czynnika; mogą być kierowane na osobę lub przedmiot; jest konsumowany w miejscu wydarzenia; nie można go produkować na zapas ani magazynować; nie można go transportować; brak możliwości zapoznania się z produktem przed zakupem; brak przeniesienia prawa własności

Cechy rynku turystycznego: rynek towarów i usług, występuje popyt łączny na towary i usługi, których sprzedaż wzajemnie się uzupełnia, konsumpcja występuje w miejscu podaży jednocześnie z produkcją usług, rynek turystyczny występuje nie tylko w miejscu czasowego pobytu turystów, ale także w miejscu stałego zamieszkania, przed wyjazdem i po powrocie.

Produkt turystyczny - jest to wszystko, co można zaoferować na rynku w celu zwrócenia uwagi, dokonania zakupu, użytkowania czy też konsumpcji i co może zaspokoić pragnienie lub potrzebę. Pojęcia produktu nie należy utożsamiać tylko z obiektami materialnymi, czy usługami. W koncepcji marketingowej produktem może być idea, usługa, towar lub kombinacja tych trzech cech.

Produktem mogą być: pewne dziedziny aktywności; pewne działania społeczne; idee; organizacje; osoby; czy miejsca.

Produkt turystyczny ujęcia (J. Altkorn): wąskie znaczenie: to, co turyści kupują, (oddzielnie lub w formie pakietu; usługi transportowe, noclegowe, gastronomiczne). Znaczenie zgodne z marketingowym rozumieniem produktu; szerokie znaczenie: jest kompozycją tego, co turysta czyni w czasie podróży turystycznej i w miejscu docelowego pobytu, dołączając do tego walory, urządzenia i usługi, z których korzysta.

Szczególne cechy produktu turystycznego: Wyjątkowa złożoność - stanowią o niej składniki ogólnego produktu turystycznego obszaru i wewnętrzna struktura produktu (rdzeń, produkt rzeczywisty i poszerzony). Duża podatność na starzenie się. Ryzyko społeczne związane z wyborem „odpowiedniego” dla statusu produktu. Symboliczny charakter. Impulsywny charakter.

Rzecz – wyłącznie dobro materialne.

Usługa jest: wydarzenie(duża spójność tematyczna, organizacyjna, konkretne umiejscowienie w czasie i przestrzeni); impreza(zestaw kilku usług lub usług i dóbr materialnych, np.: wycieczka, wczasy); obiekt(1 główna atrakcja + kilka towarzyszących, skupionych w jednym miejscu); szlak(wiele miejsc lub obiektów połączonych ze sobą wytyczoną trasą); obszar(zdeterminowany geograficznie produkt turystyczny).

Struktura produktu turystycznego: Rdzeń produktu(poznanie, wypoczynek); Produkt rzeczywisty (przyjazdy, wycieczki, noclegi, posiłki), Produkt powiększony(rezerwacja komputerowa, dodatkowe wycieczki, serwis posprzedażowy, bezpłatne ubezpieczenia, zabawy, bezpłatna opieka lekarska, porady sprzedaży produktu).

Produkt turystyczny: Dobra i urządzenia turystyczne(podstawowe-walory turystyczne: naturalne, antropogeniczne; komplementarne-infrastruktura turystyczna: sieć transportowa, środki transportu, baza noclegowa, żywieniowa i towarzyska); Usługi turystyczne(podstawowe i komplementarne).

Podstawowe dobra turystyczne– to dobra naturalne i produkty pracy ludzkiej tworzone pośrednio z myślą o ruchu turystycznym. Nadają one kierunek ruchowi turystycznemu oraz kształtują jego strukturę czasowo-przestrzenną, a także stanowią główną siłę przyciągającą turystów.

Naturalne walory turystyczne: Litosfery (rzeźba terenu, osobliwości geologiczne); Atmosfery (jakość powietrza, temperatura); Hydrosfery ( rzeki, potoki, jeziora, morza); Pokrywy glebowej (pustynie); Szaty roślinnej (lasy, osobliwości flory); Świata zwierzęcego (ryby, ptaki, chronione gatunki fauny).

Antropogeniczne walory turystyczne (produkty pracy ludzkiej): Walory historyczne – miejsca historyczne, dzieła architektury, urbanistyki i techniki, zbiory muzealne, miejsca kultu religijnego. Walory współczesne – interesujące obiekty przemysłowe i współczesnej kultury, wielkie budowle, centra handlowe i ośrodki rozrywki.

Komplementarne dobra turystyczne: warunkują one wykorzystanie walorów turystycznych. To zespół urządzeń oraz instytucji stanowiący bazę materialną i organizacyjną rozwoju turystyki.

Infrastruktura turystyczna: Techniczna (drogi, szlaki turystyczne, koleje linowe, wyciągi narciarskie, żegluga turystyczna, sieć hotelowa, gastronomiczna itp.), Społeczna (biura turystyczne, obiekty sportowe i wypoczynkowe, urządzenia rozrywkowe, informacja turystyczna).

Infrastruktura paraturystyczna: Środki komunikacji danego obszaru, Podstawowe urządzenia administracyjno usługowe, Urządzenia kulturalne i socjalne, Sieć uzbrojenia technicznego terenu

Usługi turystyczne– wszystkie społecznie pożyteczne czynności służące zaspokojeniu potrzeb turystycznych materialnych (np. komunikacyjnych, noclegowych) i niematerialnych (np. kulturalno-rozrywkowe) człowieka.

Usługi podstawowe - to te usługi, które umożliwiają dojazd, pobyt i powrót z miejsca czasowego pobytu. Są one świadczone przez komplementarne dobra i usługi turystyczne.

Usługi komplementarne - świadczone są w związku podstawowymi dobrami turystycznymi oraz czasem wolnym. Ułatwiają one dostęp do walorów (przewodnictwo, kolejki liniowe) oraz dostarczają usług, tzw. „rozrywkowych”.

Cena – to wartość towaru lub usługi wyrażona w jednostkach pieniężnych.

Funkcje ceny: agregacyjna, informacyjna, dystrybucji zasobów, alokacji zasobów, dochodowa, redystrybucji dochodów, stymulacyjna, satysfakcji dla klienta.

Metody ustalania cen: kosztowa, konkurencyjna, popytowa, rynkowa, porównań międzynarodowych, porównań wartości substytutów.

Rodzaje cen: producenta(kwota płacona przez nabywcę producentowi); hurtowe (pośrednia, np. bez marży sklepu); detaliczne(wliczone są wszystkie elementy kosztów produkcji, marketingu i dystrybucji); wolnorynkowe(kształtują się swobodnie, w związku z prawem popytu i podaży); równowagi; urzędowe(inaczej regulowane, ustalane przez organy Państwa: sztywne, minimalne, maksymalne, wynikowe).

Podaż turystyczna – to ilość produktu turystycznego oferowana na sprzedaż przy danej cenie i w danym okresie; oznacza relację między ilością produktu, którą wytwórcy są w skłonni oferować w danym czas, a ceną przy założeniu, że inne czynniki kształtujące rynek nie ulegną zmianie; podaż jako ogólny produkt turystyczny; wąskie i szerokie znaczenie.

Podaż: pierwotna(rzeczywistość przyrodnicza, stosunki społeczno-kulturalne, urządzenia infrastruktury ogólnej); wtórna(instytucje i urządzenia infrastruktury turystycznej).
Cechy podaży turystycznej: elastyczność strukturalna produktu, komplementarność komponentów produktu turystycznego, część podaży ma charakter paraturystyczny, wysokie koszty stałe i niskie koszty zmienne, sztywna w układzie przestrzennym, popyt zaspokajany jest w miejscu występowania podaży, zróżnicowanie, w krótkim okresie czasu podaż jest stała, podaży grozi dużo ryzyko, sezonowość wykorzystania podaży, niemożność magazynowania, importochłonność, zależność od funkcjonowania wszystkich sektorów gospodarki, charakter części produktu turystycznego powoduje uzależnienie struktury i funkcjonowania podaży turystycznej od sytuacji gospodarczej państwa, inwestycje kapitałochłonne, wielkość podaży uzależniona jest od chłonności miejsc występowania podaży turystycznej, podaż jest cenowo nieelastyczna.

Rozwój podaży turystycznej: rozwój środków transportu, bazy noclegowej, znaczenia atrakcji, infrastruktury towarzyszącej, IT, prasy turystycznej, przewodnictwa, ułatwienia w obrocie pieniężnym, powstanie organizacji turystycznych, powstanie biur podróży, wprowadzenie i upowszechnienie komputerowych systemów rezerwacji, instytucje naukowo – badawcze,

Informacja turystyczna - uporządkowany zbiór danych, służących organizatorom i konsumentom usług turystycznych, system obejmujący sieć centrów i punktów informacji turystycznej, metodologię gromadzenia, przetwarzania, weryfikowania i udostępniania danych.

Rozwój podaży w Pl - za twórcę polskiej literatury przewodnickiej uznaje się Walerego Eliasza Radzikowskiego „Przewodnik do Tatr i Szczawnicy”-1870. W 1874 roku zbudowano pierwsze schronisko górskie nad Morskim Okiem. W 1873 roku powstaje Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie. 1906 r. Warszawa: Polskie Towarzystwo Krajoznawcze PTK, jako druga organizacja krajoznawczo turystyczna (odegrało pionierską rolę w dziedzinie krzewienia turystyki i nasycenia jej treścią patriotyczną). 1920 - powstaje „ORBIS”. Po roku 1945 reaktywowano w oddziałach PTK i Orbisu informację turystyczną. W 1950 roku z połączenia PTK i PTT powstało Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Powołano w 1962 r. Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej w Warszawie oraz Wojewódzkie Ośrodki Informacji Turystycznej tzw. WOIT-y.

Mierniki podaży turystycznej: baza noclegowa, walory turystyczne, transport, liczba obiektów gastronomicznych, baza uzupełniająca, jako syntetyczny miernik: atrakcyjność.

Atrakcyjność turystyczna: występowanie pewnej cechy charakterystycznej, która przyciąga turystów na pewne tereny dzięki walorom krajobrazu naturalnego, klimatu, pomników historii, a także różnych interesujących obiektów zagospodarowania przestrzennego.

Popyt - to ujawnione przez nabywców zamiary zakupu, formułowane na gruncie ich potrzeb oraz realnego funduszu nabywczego.

Potrzeba - to stan odczuwania braku zaspokojenia.

Piramida potrzeb turystycznych (od góry): marzenia, pragnienia, regeneracja i wzbogacenie sił, niezbędne walory turystyczne, jedzenie i picie, zakwaterowanie i ubezpieczenie, zmiana środowiska-przejazd.

Dostosowanie poszczególnych rodzajów turystki do piramidy potrzeb ludzkich (od góry): potrzeby wiedzy, zrozumienia, szczęścia, samorealizacji, przeżyć duchowych podróże jako sama przyjemność, radość, rozkosz słońca, pielgrzymki, wyjazdy poznawcze; potrzeby szacunku, uznania, wolnościpodróże jako dowód uznania społecznego, odbywane dla prestiżu; potrzeby miłości, przynależności, solidarności podróże w odwiedziny do krewnych, znajomych; potrzeby bezpieczeństwa, troska o przyszłość wyjazdy w celu regeneracji sił fizycznych, wyjazdy lecznicze i handlowe; podstawowe potrzeby fizjologiczne podstawowe np. turystyka handlowa.

Rodzaje popytu: potencjalny (może być zaspokojony w przyszłości, ale nie obecnie, bo nie ma pokrycia w dochodach), efektywny (może być zaspokojony natychmiast).

Popyt na dane dobro jest to ilość tego dobra, jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie i w określonym czasie.

Popyt turystyczny - to suma dóbr turystycznych, usług i towarów, które turyści są skłonni nabyć przy określonym poziomie cen i w danym okresie.

Wymiary popytu turystycznego: wąskim (popyt na te dobra i usługi, które wiążą się wyłącznie z uczestniczeniem w turystyce); szerokim (wąski + paratutystyczne).

Paradoks Giffena - sytuacja ekonomiczna, w której popyt na dane dobro wzrasta pomimo wzrostu ceny.

Efekt Veblena - dotyczy dóbr luksusowych i najbogatszych grup społecznych, jest to wzrost wielkości popytu na dobra luksusowe mimo wzrostu cen tych dóbr.

Padaroks spekulacyjny – wiąże się z przewidywaniami dotyczącymi kształtowania się ceny w przyszłości. Jeśli przewiduje się, że cena na dane dobro będzie w przyszłości rosła, wielkość popytu na nie rośnie, mimo wzrostu ich cen.

Elastyczność popytu - informuje o wrażliwości popytu na zmiany czynników go kształtujących; o ile procent zmieni się popyt, jeśli czynnik wywołujący zmianę zmieni się o 1%. Rodzaje: cenowa, dochodowa, mieszana.

Cechy popytu turystycznego: mobilność, kompleksowość, elastyczny dochodowo i cenowo + zmienna elastyczność (wrażliwość), substytucyjny(substytucja wewnętrzna - polega na zamianie jednej struktury produktu turystycznego na inną wynikającą ze spadku dochodów; substytucja zewnętrzna - polega na tym, że na skutek spadku dochodów popyt turystyczny zanika, a wydatki z nim związane są przeznaczane na inne cele), sezonowość (wahania sezonowe to powtarzające się z roku na rok regularne zmiany ilościowe i – w mniejszym stopniu – jakościowe ruchu turystycznego, ma charakter popytu restytucyjnego (odnawialnego), występuje w grupie wydatków na swobodną konsumpcję w budżecie jednostki,  jest niejednorodny – heterogeniczny,  w bardzo dużym stopniu zależy od społeczno – gospodarczej polityki państwa), wrażliwość na zdarzenia o charakterze losowym i kryzysy.

Czynniki kształtujące rozmiary i charakter popytu turystycznego:

Czynniki ekonomiczne: cena, dochód, (fundusz konsumpcji swobodnej), czynniki ogólnogospodarcze(ogólna sytuacja gospodarcza danego państwa wpływa na warunki do wystąpienia popytu turystycznego).

Czynniki społeczno-psychologiczne: czas wolny, czynnik demograficzny (liczba ludności, wiek, struktura ludności), czynnik industrializacyjny (uprzemysłowienie - popyt jest większy w regionach wysoko uprzemysłowionych), czynniki urbanizacyjne (im więcej ludzi mieszka w miastach, tym większy popyt turystyczny), czynniki kulturalne (sposób zaplanowania wolnego czasu, zależy od wykształcenia), czynniki motywacyjne (to co determinuje ludzi do określonych zachowań, efekt mody, turystyka etnograficzna),.

Czynniki podażowe: -polityka turystyczna państwa, czynniki regulujące ruch turystyczny, ochrona konsumentów, wydarzenia polityczne, transport, baza noclegowa, organizatorzy podróży.

Badanie popytu turystycznego - ilościowe mierniki efektywnego popytu turystycznego to: ruch turystyczny, wydatek turystyczny.

Wydatek turystyczny: całkowite wydatki konsumpcyjne poniesione przez odwiedzającego i w jego imieniu w czasie jego podróży i pobytu w miejscu docelowym. Należą tutaj: wydatki poprzedzające podróż, niezbędne do jej przygotowania, wydatki ponoszone w trakcie podróży i pobytu w odwiedzanych miejscach, wydatki związane z podróżą poniesione po powrocie.

Gospodarka turystyczna - to kompleks różnorodnych funkcji gospodarczych i społecznych bezpośrednio lub pośrednio rozwijanych w celu zaspokojenia wzrastającego zapotrzebowania człowieka na dobra i usługi turystyczne.

Przemysł turystyczny - to kompleks powiązanych ze sobą przedsiębiorstw oraz innych organizacji zaangażowanych w produkcję dóbr i usług, która nie miałaby racji bytu, gdyby nie popyt zgłaszany przez uczestników ruchu turystycznego, lub też turyści nie mogliby bez niej zaspokoić swoich podstawowych potrzeb turystycznych.

Zakres gospodarki turystycznej: typowa(wg kryterium rodzaju działalności przedsiębiorstwa, organizacje i instytucje turystyczne, które zapewniają usługi wyłącznie lub prawie wyłącznie dla osób podróżujących), uzupełniająca (branże pozaturystycznych + wyraźnie wydzielone zakresy działalności - niezbędne, czy też pożądane do realizacji podróży, np. przedsiębiorstwa produkujące pamiątki, wydawnictwa – przewodniki, czasopisma turystyczne, mapy), pośrednia(nie związane z żadnymi typowymi wyrobami czy usługami turystycznymi korzystają z nich wszyscy konsumenci).

Powiązania turystyki i rekreacji z innymi działami gospodarki narodowej:

Turystyka a transport: sprzężenie zwrotne , dostępność transportowa walorów turystycznych ożywia ruch turystyczny, który z kolei oddziałuje na rozwój transportu w pożądanych kierunkach.

Turystyka a przemysł: rozwój współczesnej turystyki i jej liczne uwarunkowania są ściśle powiązane z rozwojem przemysłu. Przemysł – dział gospodarki narodowej zajmujący się wytwarzaniem środków produkcji, środków spożycia oraz świadczeniem usług produkcyjnych. Konflikt między turystyką a przemysłem: ogólny rozwój, daje wyższe dochody, krótszy czas pracy i warunki materialne do uprawiania turystyki, zanieczyszczenie środowiska przyrodniczego i ujemne zjawiska w środowisku społecznym.

Turystyka a sport: związki zbieżny cel ich uprawiania, cele społecznie wartościowe – wychowawcze, środkiem wszechstronnego wychowania człowieka. Związki turystyki ze sportem na płaszczyźnie ekonomicznej: podobne przedmioty konsumpcji w postaci dóbr i usług turystycznych, imprezy sportowe często odbywają się także w regionach i miejscowościach turystycznych – komplementarny rozwój. Znaczenie sportu w turystyce i odwrotnie: zdrowy styl życia, rozwój technologii, stres, czas wolny, zmiany klimatyczne, media.

Turystyka a kultura: Związki turystyki z kulturą widoczne są w humanistycznych podstawach turystyki

dotyczącym dziedzictwa społeczeństw i całej ludzkości.

Turystyka a gospodarka morska: Gospodarka morska jest to kompleks różnorodnych funkcji gospodarczych i społecznych, bezpośrednio związanych z wykorzystaniem morza i wybrzeża morskiego jako określonego środowiska geograficznego. Funkcje bezpośrednie to: portowo-żeglugowe, przemysłu okrętowego, morskiego przemysłu rybnego, funkcje turystyczne. Funkcje pośrednie to: węzła komunikacyjnego, ośrodka handlowego, ośrodka nauki i oświaty, ośrodka administracyjnego. Bezpośredni związek turystyki i gospodarki morskiej stanowi turystyka morska. Związki pośrednie: turystyka nadmorska, rozumianej jako wypoczynek urlopowy w pasie wybrzeża morskiego i miast tam położonych.

Turystyka a rolnictwo: poprzez urbanizację przestrzeń wiejska nabiera znaczenia jako miejsce recepcji turystycznej; rozwój turystyki wywołuje zmiany w strukturze rolniczej; turystyka wiejska; konsekwencja: zmiana właścicieli terenów rolniczych.

Gospodarcze konsekwencje rozwoju turystyki:

Etapy konsumpcji turystycznej: przygotowanie, podróż, pobyt, podróż, podsumowanie.

Ekonomiczne znaczenie turystyki w miejscu stałego zamieszkania: odpływ środków pieniężnych przeznaczonych na zakup produktu turystycznego w miejscu czasowego pobytu.

Ekonomiczne funkcje podróży turystycznych (transport): wzrost zatrudnienia przy rozbudowie infrastruktury transportowej, wzrost zatrudnienia w związku z obsługą podróżnych, uzyskiwanie wpływów w wyniku świadczonych usług transportowych, pobudzenie wzrostu gospodarczego innych sektorów w związku z rozwojem infrastruktury transportowej dla potrzeb turystów.

Ekonomiczne znaczenie turystyki w miejscu czasowego pobytu (pozytywne): napływ przywożonych przez turystów środków pieniężnych, aktywizacja zawodowa (wzrost zatrudnienia, dywersyfikacja zawodowa), pobudzenie popytu w regionach recepcyjnych, wzrost podaży i produkcji, wzrost dochodów ludności miejscowej, wzrost wpływów do budżetu lokalnego (podatki), promocja gospodarcza regionu, państwa recepcyjnego.

Ekonomiczne znaczenia turystyki zagranicznej dla kraju recepcji: rozwój gospodarczy obszaru recepcji; zatrudnienie, dochody ludności i jakość życia; dochody budżetu państwa,; aktywizację obszarów słabo rozwiniętych gospodarczo.

Ekonomiczne znaczenie turystyki w miejscu czasowego pobytu (negatywne): presja inflacyjna, gdy popyt nie napotka odpowiedniej podaży, bariera siły roboczej (ilościowa, jakościowa), koszty związane z koniecznością rozbudowy infrastruktury i jej bieżącej obsługi oraz koszty ekologiczne związane z napływem liczby turystów i in.

Mnożnik turystyczny: cecha turystyki: kreuje ona dodatkową działalność gospodarczą

Kr=a+b+c Kr – regionalny mnożnik dochodu (mnożnikowy efekt ekonomiczny), bezpośredni (a), pośredni (b), indukowany ©, dochód regionalny (efekt ekonomiczny).

*Bezpośredni efekt ekonomiczny uzyskiwany jest w tej części gospodarki, która bezpośrednio zaspokaja popyt turystyczny.

*Pośredni efekt ekonomiczny ma miejsce wtedy, gdy przedsiębiorstwa (podmioty) związane z obsługą ruchu turystycznego dokonują zakupów w innych sektorach gospodarki.

*Indukowany efekt ekonomiczny polega na ogólnym wzroście wydatków, który może wystąpić dzięki zwiększonym dochodom ludności zatrudnionej w bezpośredniej i pośredniej obsłudze ruchu turystycznego.

Wielkość mnożnika, jaki może wywołać w kraju recepcyjnym rozwój turystyki zależy od następujących czynników: ilości pieniędzy wydatkowanych przez turystów i liczby transakcji zawartych podczas obiegu tych pieniędzy w gospodarce; czynników kształtujących krańcową skłonność do konsumpcji (poziom dochodów); czynników wpływających na popyt inwestycyjny przedsiębiorstw, obejmujący inwestycje nowe, popyt pośredni (czyli przepływy materialne w pośrednich stadiach produkcji) oraz popyt restytucyjny (odtworzeniowy) związany z odtwarzaniem środków trwałych.

Turystyka w kwalifikacji gospodarki:

EKD (Europejska Klasyfikacja Działalności) – usystematyzowany zbiór rodzajów działalności społeczno gospodarczych występujących w gospodarce narodowej; charakter przedmiotowy; jednostką klasyfikacyjną jest rodzaj działalności prowadzonej przez podmioty społeczno – gospodarcze; EKD nie daje odpowiedzi na temat udziału turystyki w produkcie krajowym brutto, a jedynie informacje dotyczące niektórych elementów gospodarki turystycznej.

Standardowa Międzynarodowa Klasyfikacja Działalności Turystycznej (SICTA - STANDARD INTERNATIONAL CLASSIFICATION OF TOURISM ACTIVITIES) - klasyfikacja działalności turystycznej w gospodarce. Zadania klasyfikacji SICTA: pełniejsza statystyka, bardziej sensowna klasyfikacja rodzajów działalności powiązanych z turystyką, porównywalność danych statystycznych, dostarczanie informacji o produktach turystycznych, usługach, stanie rynku i turystyki, umożliwienie odnajdywania związków między danymi dotyczącymi popytu i podaży w turystyce, umożliwienie dokładniejszego oszacowania bilansu płatniczego i udziału turystyki w międzynarodowej wymianie towarów. Wg klasyfikacji SICTA – gospodarka turystyczna nie występuje w następujących działach: rolnictwie, łowiectwie i leśnictwie; rybołówstwie i rybactwie; górnictwie i kopalnictwie; działalności produkcyjnej; zaopatrzeniu w energię elektryczną, gaz, wodę; ochronie zdrowia i opiece społecznej oraz w gospodarstwach domowych zatrudniających pracowników. Zgodnie z SICTA działalność gospodarcza turystyki występuje w następujących sektorach gospodarki narodowej: budownictwo, handel, hotele i restauracje, transport, gospodarka magazynowa i łączność, pośrednictwo finansowe , obsługa nieruchomości, wynajem i działalność związana z prowadzeniem interesów, administracja publiczna, edukacja, pozostała działalność usługowa: komunalna, socjalna i indywidualna, organizacje i instytucje międzynarodowe.

Funkcje i dysfunkcje turystyki:

za W.W. Gaworecki: Wypoczynkowa (rekreacyjna),  Zdrowotna, Wychowawcza, Kształceniowa, Miastotwórcza, Edukacji kulturowej, Ekonomiczna, Etniczna, Kształtowania świadomości ekologicznej, Polityczna.

Typologia funkcji turystyki wg B. Meyer: wypoczynkowo-zdrowotna, kształceniowa (w tym edukacji kulturowej i kształtowania świadomości ekologicznej), wychowawcza, etniczna, ekonomiczna, polityczna,  kształtowania przestrzeni (urbanizacyjna i kształtowania środowiska przyrodniczego).

Czynniki produkcji w gospodarce turystycznej: Praca(czyli celowa działalność człowieka polegająca na przekształcaniu dóbr przyrody i przystosowaniu ich do potrzeb ludzkich); Ziemia(jako czynnik produkcji to pojęcia ogólne, obejmujące wszelkie zasoby naturalne wykorzystywane w procesie wytwarzania, w turystyce odgrywa ważną rolę jako czynnik lokalizacji, czyli geograficzne sprecyzowane umiejscowienie czy rozmieszczenie obiektów, walory użytkowe każdego miejsca można podzielić na: walory popytu i walory zasobów wynikają z możliwości uzyskania w danym miejscu warunków niezbędnych do określonej działalności); Kapitał(to dobra zaangażowane w proces świadczenia usług turystycznych); Informacja (jako czynnik produkcji w ujęciu nowoczesnym).

Rachunek satelitarny turystyki: wynika z: chęci uwiarygodnienia informacji na temat aktywności gospodarczej związanej z turystyką oraz zapewnienia ich porównywalności z wynikami innych dziedzin gospodarki, jako instrument mierzenia efektów ekonomicznych turystyki; to uzupełniający rachunek w stosunku do PKB; Cel: jest wyodrębnienie wkładu turystyki w gospodarkę danego kraju; Obliczenia na jego podstawie są zalecane przez UE jako instrument mierzenia efektów ekonomicznych turystyki.

Polityka turystyczna: jako praktyczna działalność ośrodków decyzyjnych , dziedzina wiedzy, miejsce państwa i jego organów na rynku (ujęcie podmiotowe) stosowanych przez organy państwowe instrumentów polityki (ujęcie przedmiotowe).

Polityka turystyczna polega na: określeniu celów ekonomicznych, politycznych, społecznych i kulturalnych związanych z rozwojem turystyki, uzyskiwaniu wszechstronnych pozytywnych efektów wynikających z istnienia popytu i podaży, dążeniu do zaspokojenia potrzeb społecznych w zakresie uprawiania turystyki precyzowania środków niezbędnych do tego. To świadome popieranie i kształtowanie turystyki przez różnego rodzaju organizacje instytucje wpływające swoją działalnością na wszystko to, co ważne dla turystyki.

Działania należące do polityki turystycznej: badanie rynku turystycznego, planowanie rozwoju turystyki, budowa infrastruktury, tworzenie systemu organizacyjnego wspierającego rozwój podaży turystycznej, promocja turystyczna, badanie rezultatów prowadzonych działań.

Główne cele polityki turystycznej: zaspokojenie potrzeb turystycznych własnego społeczeństwa; racjonalne wykorzystanie walorów turystycznych, zasobów pracy i kapitału w sferze gospodarki turystycznej; kształtowanie optymalnych rozmiarów i struktury ruchu turystycznego; koordynowanie rozwoju turystyki, z uwzględnieniem jej różnych funkcji oraz związków z innymi sferami życia społecznego i gospodarczego.

Znaczenie turystyki w rozwoju lokalnym i regionalnym:

Cele polityki turystycznej: Zwiększanie dochodów gminy(regionu), lokalnych podmiotów gospodarczych oraz miejscowej ludności; Nakręcanie koniunktury gospodarczej w całej gospodarce; Kreowanie zatrudnienia i aktywna walka z bezrobociem; Stosowanie zasad zrównoważonego rozwoju, uwzględniającego wymogi środowiska naturalnego oraz interesy ludności miejscowej.

Korzyści z rozwoju polityki turystycznej dla społeczności lokalnej: Nowe miejsca pracy i dodatkowe dochody mieszkańców; Poważne zasilanie lokalnego budżetu; Rozwój infrastruktury, z której może korzystać także lokalna społeczność, co wpływa bardzo korzystnie na poprawę jakości jej codziennego życia; Wzrost zainteresowania lokalnymi atrakcjami turystycznymi (kultura ludowa, przyroda, sztuka, rzemiosło) wśród społeczności i władzy lokalnej, a w konsekwencji troska o ich ochronę oraz efektywne wykorzystanie; Nowe przedsięwzięcia i nowe możliwości inwestowania; Napływ nowych technologii; Nowe rynki zbytu dla lokalnych produktów.

Podejścia państwa do rozwoju turystyki: stosunek negatywny , stosunek neutralny, stosunek pozytywny.

Polityka turystyczna a zarządzanie turystyką: PT jest pojęciem szerszym, gdyż obejmuje działania nie tylko te stricte związane turystyką, ale także te, które mają jakikolwiek wpływ i związek z sektorem turystycznym.

Organizacja turystyki w Polsce:

Rys historyczny: do 31.12.1999 realizacją polityki państwa w zakresie turystyki zajmował sie UKFiT (Urząd Kultury Fizycznej i Turystyki); od 2000 r. Departament Turystyki w Ministerstwie Transportu i Gospodarki Morskiej, M. Gospodarki, M. Gospodarki , Pracy i polityki społecznej (2003), M. Gospodarki i Pracy (2004), M. Gospodarki (2005); + POT za promocję turystyczną; od 2007.07. Ministerstwo Sportu i Turystyki.

Charakterystyka podmiotów polityki turystycznej w Polsce:

1.Podmioty szczebla centralnego: *Wstęp: Urzędy centralne: organy centralne (organy ustawodawcze (sejm i senat); Prezydent; Prezes Rady Ministrów i Rada Ministrów )i terenowe(Przedstawiciel Rady Ministrów w województwie to WOJEWODA; Do 12.2005 był odpowiedzialny za realizację polityki turystycznej państwa na szczeblu wojewódzkim; Od 01.01.2006 – marszałek województw ).

Funkcja administracyjna i wykonawcza w systemie zarządzania turystyką:Narodowa Administracja Turystyczna (National Tourism Administration – NTA) – organ administracji rządowej odpowiedzialny za formułowanie polityki turystycznej w ramach ogólnej strategii gospodarczej administracji państwowej ; Narodowa Organizacja Turystyczna (National Tourism Organisation – NTO) – instytucja rządowo-samorządowa, sprawująca bieżące funkcje operacyjnie w zakresie marketingu i promocji.

*MSiT; *POT:Polska Organizacja Turystyczna, narodowa organizacja turystyczna, działania na rzecz promocji i rozwoju turystyki polskiej w kraju i zagranicą.

2. Samorządy terytorialne: samorządy gmin, samorządy powiatowe, samorządy wojewódzkie. Województwo: kompetencje związane są z prowadzeniem polityki regionalnej, strategia wszechstronnego rozwoju, bezpośredni lub pośredni wpływ na rozwój turystyki w województwie. Od 1.1.2006 m.in. kompetencje w zakresie: Udzielanie zezwoleń na organizowanie imprez artystycznych, Wydawanie uprawnień przewodnikom i pilotom oraz prowadzenie ewidencji w tym zakresie, Zaszeregowanie obiektów hotelarskich do poszczególnych rodzajów i kategorii i prowadzenie ewidencji. Powiaty: sprawy warunkujące rozwój turystyki na terenie powiatu; w ustawie o usługach turystycznych brak określonych zadań o charakterze typowo turystycznym. Gminy: sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym . W gestii Gmin leży zgodnie z usatwą o usługach turystycznych:ewidencja pól biwakowych oraz innych obiektów, w których świadczone są usługi hotelarskie; kontrola obiektów hotelarskich i innych obiektów świadczących usługi noclegowe; wydawanie zakazów świadczenia usług.

3. Najważniejsze dokumenty i akty prawne: Ustawy i rozporządzenia: Dokument: „Kierunki rozwoju turystyki do 2015 roku“; Dokument Rządowy przyjęty przez Rade Ministrów w dniu 26 września 2008 r; Marketingowa Strategia Polski w Sektorze turystyki na lata 2008-2015; Dokument przyjęty przez Radę POT w dniu 16.10.2008 roku oraz aktualizacja z dnia 5.12.2011 na lata 2012-2020.

*Ustawy i rozporządzenia : Ustawa o Usługach Turystycznych z 29 lipca 1997(Ustawa określa warunki świadczenia przez przedsiębiorców usług turystycznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a także za granicą, jeżeli umowy z klientami o świadczenie tych usług są zawierane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej).

*Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o Polskiej Organizacji Turystycznej.

*Rozporządzenie Ministra Sportu i Turystyki z dnia 29 czerwca 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie nadania statutu POT.

*Legislacja w zakresie usług hotelarskich: Obwieszczenie Ministra Gospodarki z dnia 24 stycznia 2006 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie obiektów hotelarskich i innych obiektów, w których świadczone są usługi hotelarskie; Rozporządzenie Ministra Sportu i Turystyki z dnia 16 listopada 2011 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie obiektów hotelarskich i innych obiektów, w których świadczone są usługi hotelarskie (Dz. U. Nr 259, poz. 1553); Rozporządzenie Ministra Sportu i Turystyki z dnia 29 grudnia 2010 r. w sprawie opłat związanych z zaszeregowaniem obiektu hotelarskiego; Obwieszczenie Marszałka Sejmu w sprawie ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia.

*Przepisy prawne dotyczące organizowania wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej; Akty prawne dotyczące turystyki wodnej; Legislacja dotycząca uzdrowisk; Przepisy prawne w zakresie przewozów lotniczych w ramach imprez turystycznych oraz przewozów czarterowych (Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lutego 2012 r. w sprawie przewozów lotniczych w ramach imprez turystycznych oraz przewozów czarterowych.); Ustawa o bezpieczeństwie w górach i na terenach narciarskich.

Kierunki rozwoju turystyki do 2015 roku: rola turystyki; potencjał turystyczny polski w układzie regionalnym; zgodnosc z innymi dokumentami.

Marketingowa Strategia Polski w sektorze turystyki na lata 2008-2015: jest wyznacznikiem do opracowywania regionalnych dokumentów w zakresie promocji turystyki, takich jak strategie promocji turystycznej województw.

Główne postulaty aktualizacji dokumentu z 2011 roku: Wizja i misja zapisane w obu dokumentach pozostają aktualne, natomiast zweryfikowane zostały cele operacyjne w perspektywie czasowej przyjętej dla tego dokumentu. Za cel strategiczny wszystkich działań przyjęto poprawę pozycji konkurencyjnej Polski na rynkach zagranicznych. Podstawowe narzędzia realizacji strategii pozostały niezmienione.

Główne cele Unii Europejskiej: Wspieranie i przyczynianie się do rozwoju gospodarczego i społecznego; Zapewnienie jednolitej tożsamości Unii Europejskiej na arenie międzynarodowej; Stworzenie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości; Wprowadzenie obywatelstwa europejskiego; Zachowanie i budowa europejskiego dorobku prawnego.

Cele strategiczne UE: stworzenie nowych miejsc pracy; przyczynianie się do osiągnięcia ekonomicznej i socjalnej spójności unii; rozwój regionów słabiej rozwiniętych; ochrona środowiska i dziedzictwa kulturowego; promowanie europejskiej tożsamości.

Instytucje UE: Parlament Europejski; Rada Unii Europejskiej; Komisja Europejska; Trybunał Sprawiedliwości; Trybunał Obrachunkowy; Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny; Komitet Regionów; Europejski Bank Centralny; Europejski Bank Inwestycyjny.

Polityka turystyczna w UE: nie jako odrębne zadanie sektorowe, lecz kompleks zbiór zadań z różnych dziedzin unijnej polityki. Turystyka należy do działań wspierających, koordynujących i uzupełniających.

Z turystyką związane są następujące sektory polityki UE: ochrona konsumentów i prawa turystów; statystyka; polityka wobec małych i średnich przedsiębiorstw;  swoboda podejmowania działalności gospodarczej i świadczenia usług;  polityka transportowa; ochrona środowiska; polityka regionalna.

Instytucje ważne dla turystyki: Komisja Europejska! Problematyka turystyczna: Dyrekcja Generalnej ds. Przedsiębiorczości (Enterprise Directorate-General – DG), zwanej także XXIII Dyrekcją Generalną - Wydział Turystyki (Tourism Unit).

Ważne dokumenty: *Uchwała Rady UE z 10.04.1984 roku w sprawie polityki Wspólnoty w dziedzinie turystyki oraz komunikat „Polityka Wspólnoty w dziedzinie turystyki. Wytyczne wstępne”(rola i znaczenie turystyki, jako narzędzia wspierającego działania służące osiąganiu przez Wspólnoty Europejskie wielu ważnych celów, potrzebę uwzględniania potrzeb turystyki w procesie decyzyjnym Wspólnoty , konieczność konsultacji turystycznych pomiędzy państwami członkowskimi a Komisją Europejską; W komuniakcie określono obszary związane, pośrednio lub bezpośrednio z turystyką, na które powinno sie zwracać uwagę przy podejmowaniu i wdrazaniu decyzji: swoboda ruchu i bezpieczenstwo , ochrona konsumentów, warunki podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej, transport, rozwój regionalny, Ochrona europejskiego dziedzictwa przyrodniczego i kulturalnego); *Decyzja Rady z dnia 22 grudnia 1986 r. w sprawie ustanowienia procedury konsultacji i współpracy w dziedzinie turystyki(ramach Komisji ustanawia się Komitet Doradczy ds. Turystyki); 04 kwietnia 1995 roku, tzw. Zielona Księga Turystyki(Zielona Księga wskazała na rolę turystyki między innymi w następujących dziedzinach: realizacja ogólnych celów Unii, określonych w traktatach założycielskich, osiąganie ekonomicznej i socjalnej spójności Unii, wdrażanie koncepcji zrównoważonego rozwoju gospodarki, przyczynianie się do promowania europejskiej tożsamości, wprowadzanie zmian strukturalnych i technologicznych, rozwój małych i średnich przedsiębiorstw); *„Komunikat Komisji: Odnowiona polityka turystyczna UE: ku silniejszemu partnerstwu na rzecz turystyki europejskiej“ 17.3.2006(Komisja wiąże odnowioną politykę turystyczną UE z koniecznością zrealizowania odnowionej strategii lizbońskiej. rola turystyki w utrzymaniu i tworzeniu miejsc pracy. turystyka może nadal wnosić coraz większy wkład w realizację pełnego zatrudnienia; turystyka odgrywa istotną rolę w rozwoju regionalnym Europy, przestrzeganie zasad zrównoważonego rozwoju ma pozytywne skutki w różnych dziedzinach sfery gospodarczej i społecznej). Odnowiona polityka turystyczna UE : Cel: poprawa konkurencyjności, tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy z uwzględnieniem warunków zrównoważonego rozwoju w Europie i na świecie. Polityka ma się skupić na następujących obszarach: Włączanie środków wywierających wpływ na turystykę w główny nurt polityki(lepsze stanowienie prawa , koordynacja, lepsze wykorzystywanie różnych dostępnych europejskich instrumentów finansowych (...) które mogą przyczynić się do zrównoważonego rozwoju turystyki); Promowanie zrównoważonej turystyki; Wzmocnienie rozumienia i widoczności turystyki(ulepszenie narzędzi statystycznych w dziedzinie turystyki; promocja europejskich celów podróży turystycznych, poprawa widoczności turystyki). Odnowiona polityka podejmuje wszystkie zasadnicze aspekty procesu tworzenia polityki na szczeblu europejskim.