Metodyka zajęć korekcyjno-kompensacyjnych.
Wykład 1
Literatura.
1.Czajkowska, Hereda „Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole.”
2.J. Jastrząb „Usprawnianie funkcji psychomotorycznych dzieci dyslektycznych.”
3.V. Forkiewicz „Terapia pedagogiczna – scenariusze zajęć”.
4.Szurmiak „Rozpoznawanie i reedukacja uczniów o częściowo zaburzonym rozwoju psychomotorycznym”.
5.R. Ziętara, J. Tomczak „Kwestionariusz diagnozy i narzędzia badawcze w terapii pedagogicznej”.
Komunikacja
‘’Dziecko nie odczuwa zmęczenia przy takiej pracy, która związana jest z jego życiem i jest niejako funkcjonalna.” ( C.Freinet )
Komunikacja – jest to wymiana informacji między jej uczestnikami . Nośnikami danych mogą być słowa ( komunikacja werbalna ), gesty, teksty, obrazy, dźwięki czy też sygnały elektryczne albo fale radiowe. Ważne, aby były one zrozumiałe dla nadawcy i odbiorcy.
Model komunikacji dwustronnej
Do aktu komunikacji dojdzie jedynie wtedy , gdy spełnione zostaną następujące warunki:
- informacja zostanie przekazana w języku zrozumiałym dla obu komunikujących się stron,
- zaistnieje skuteczny nośnik tej informacji ,
- przekaz pozostanie czysty od zniekształceń przez czynniki zewnętrzne (tzw. szum),
- przekaz spotka się z odbiorem,
- informacja w założeniu będzie przeznaczona dla danego odbiorcy
Badania mówią, iż procentowy podział komunikacji przedstawia się następująco- komunikacja niewerbalna 35% - komunikacja werbalna 7% - komunikacja parajęzykowa 38%.
Komunikacja interpersonalna – układ procentowy:
- mowa ciała 65%
- sposób mówienia 25%
- treść – słowa 10%
Komunikacja werbalna – to porozumiewanie się za pomocą słów, głównie służy do przekazu informacji. Do zasadniczych zalet tego rodzaju komunikacji należą szybkość i łatwość uzyskania sprzężenia zwrotnego. Wadą tej formy jest podatność na zniekształcenia . Podatność na zniekształcenia komunikatów rośnie przy większej liczbie osób, które biorą udział w ich przekazywaniu.
Komunikaty werbalne:
-Wiedząc, co jest ważne w przekazie słownym możemy skutecznie się nim posługiwać. Jednak należy uważać, aby to, co mówimy zostało odczytane dokładnie tak jak chcemy.
-Aby zapobiec ewentualnym nieporozumieniom, powinniśmy posiąść umiejętność aktywnego słuchania.
Komunikacja niewerbalna – komunikaty niewerbalne przede wszystkim odnoszą się do stosunku między nadawcą odbiorcą. Na to jak nadajemy i odbieramy komunikaty, duży wpływ wywierają czynniki pozawerbalne, takie jak ruchy ciała, ubiór, odległość od osoby, z którą rozmawiamy, postawa, gesty wyraz twarzy, ruchy oczu i dotknięcia.
Komunikacja niewerbalna może wyrażać się poprzez:
- nasz wygląd ( twarz, włosy, ciało, odzież-jej kolor, męskość, kobiecość );
- ton głosu;
-nasze otoczenie ( dom, pracę, samochód, rodzinę, przyjaciół );
-sposób w jaki: siedzimy, stoimy, chodzimy, kontaktujemy się wzrokowo;
- sposób w jaki tworzymy otoczenie fizyczne w którym pracujemy i mieszkamy;
- odległość w jakiej stajemy od kogoś;
- gesty;
- wzdychanie, płacz, marszczenie brwi, uśmiechanie się, śmiech, błaznowanie;
Kontakt wzrokowy - w znacznym stopniu określa wzajemny stosunek ludzi do siebie, negatywny bądź pozytywny, bliski czy z dystansem.
Właściwości głosu i mowy:
-Jeśli chcemy być komunikatywni, powinniśmy używać głosu świadomie i adekwatnie do treści wypowiedzi.
-Komunikat będzie wiarygodny i zrozumiały dla odbiorcy, gdy będzie istniała zgodność między słowami, a ich niewerbalnym przekazem.
-Decydujące tu znaczenie ma tu ton głosu, tempo mówienia, akcentowanie i intonacja. Przykładem niespójnej wypowiedzi może być zdanie wyrażające pozytywną ocenę np. ‘’to jest świetny pomysł’’ , ale wyrażone ironicznym, sarkastycznym tonem. Odbiorca uwierzy w to, co jest przekazane niewerbalnie, a więc będzie to dla niego opinia negatywna.
- Jeśli z kolei zależy nam na nawiązaniu i podtrzymaniu kontaktu, możemy dostosować swój ton, czy rytm głosu do jego głosu. Potocznie mówi się, że nadajemy na tych samych falach, a oznacza to, że umiejętnie odzwierciedlamy i dopasowujemy swój sposób mówienia do tego, którym posługuje się druga osoba.
Przykładowe interpretacje gestów:
Ramiona:
- wzruszanie ramionami oznacza lekceważenie lub brak zdecydowania,
- wychylanie ramion do przodu oznacza otwarcie,
- garbienie się oznacza brak motywacji do kontaktu,
- skulenie ramion do przodu oznacza zamykanie się w sobie,
Ręce i dłonie:
- ręce sztywne oznaczają napięcie, stres,
- dłonie nieruchome oznaczają silna złość,
- zaciśnięte pięści – agresja,
- palce bębniące po stół – lekceważenie lub pośpiech,
Nogi i stopy:
- stopy spokojnie oparte o podłoże – pewność siebie,
- krzyżowanie lub szerokie rozstawienie nóg – duża pewność siebie,
- nerwowe ruszanie lub pukanie stopą – niepokój, napięcie, zniecierpliwienie,
- nogi i stopy usztywnione – zamykanie się w sobie,
Gestykulacja, twarz, mimika
Gesty i poruszanie ciałem są stałym elementem procesu komunikowania się. Gestykulujemy po to, by podkreślić wagę naszych słów, coś zaakcentować, pokazać kolejność, określić kształt lub rozmiar czegoś, wskazać jakiś obiekt lub osobę. Swobodna, otwarta, adekwatna do treści wypowiedzi gestykulacja podnosi atrakcyjność i skuteczność nadawcy. Twarz nazywana jest „zwierciadłem duszy’’. Dzięki mimice komunikujemy przeżywane przez nas emocje np: zaskoczenie, strach, gniew, odraza, radość, smutek.
Pozycja ciała
Sposób siedzenia czy stania ujawnia informacje na temat naszego samopoczucia. Jednym z komunikatów emitowanych przez postawę ciała jest stan napięcia psychicznego. Świadczą o nim znaki statyczne (stopy ściśle przylegające do siebie, ręce przyciśnięte do ciała, zaciśnięte dłonie) oraz kinetyczne (ciągłe poruszanie stopami, rękami, kręcenie głową). Za pomocą postawy ciała komunikujemy również nasze nastawienie wobec rozmówcy. Bezpośrednie ustawienie ciała ułatwiające kontakt wzrokowy, wychylenie ciała do przodu, dotykanie jest wyrazem pozytywnego nastawienia do rozmówcy.
Odległość i dystans
To, jak blisko ktoś nas staje, jest pewnego rodzaju informacją o jego stosunku do nas.
Mówi się, że czasem ludzie tworzą między sobą niewidzialne ściany lub dystans. Zasada ogólna mówi, że im bardziej dwie osoby są sobą zainteresowane, tym bliżej siebie stają.
Przestrzeń
Amerykański psycholog społeczny Hall, wyróżnił cztery strefy, które nazwał i scharakteryzował w następujący sposób:
-Strefa intymna – przestrzeń najbliższa człowiekowi , do około 45 cm wokół ciała. Do tej strefy mają dostęp tylko osoby silnie związane z nami emocjonalnie
- Strefa osobista – odległość między 45-120 cm wokół ciała, którą rezerwujemy dla znajomych.
- Strefa społeczna – odległość od 120 – 360, w której pozwalamy znajdować się nieznajomym. Jest ona najwłaściwsza dla kontaktów typu przełożony - podwładny, pracownik – klient.
- Strefa publiczna- dystans powyżej 360 cm, utrzymywany zwykle przez osoby pozostające ze sobą w relacjach oficjalnych oraz wystąpień publicznych.
Dotyk
Dotyk świadczy o stosunku emocjonalnym do drugiej osoby. Zależy m.in. od uprzejmości, kultury osobistej, preferencji jednostki oraz od kontekstu kulturowego.
Bariery zewnętrzne
- czynniki dźwiękowe
- różnice językowe
- różnice kulturowe
Zewnętrzne bariery komunikacyjne to wiele dźwięków jakie do nas docierają i mogą zakłócić przekaz komunikacyjny. Są to np: rozmowy innych osób, telefon, muzyka, telewizja czy radio, gwar miejski, szum. Różnice językowe pojawiają się wtedy , jeżeli jedna z osób podczas rozmowy używa słów niezrozumiałych dla drugiej strony ( np. żargonu, wtrąceń obcojęzycznych ). Niekiedy zdarza się, że pod względem kulturowym możemy się nie zrozumieć z naszym mówcą. Może to wówczas wynikać z nieznajomości obyczajów, tradycji czy też obyczajów partnera.
Bariery wewnętrzne
- samopoczucie
- brak empatii
- określone nastawienie do odbiorcy
- wybiórczość uwagi
- zachowania obronne
Samoprezentacja
Na samoprezentację człowieka składają się:
- wygląd fizyczny,
- budowa ciała,
- ubranie,
- fryzura,
- makijaż,
- biżuteria,
- dodatki ( np. okulary, torebka ).
Elementy te dostarczają wielu przydatnych informacji o drugiej osobie: o jej samo wyobrażeniu, temperamencie, sposobie bycia, pozycji społecznej itp.
Reedukacja – jest rozumiana jako postępowanie ukierunkowane na usunięcie niepowodzeń w nauce czytania i pisania przez nauczenie tych czynności specjalnymi metodami oraz ćwiczebne sprawności elementarnych, na których się opierają.
Praca reedukacyjno – wyrównawcza
-ta praca to nie tylko usunięcie bezpośrednich przyczyn trudności i wyrównanie braków w wiadomościach ale i świadome dążenie do odbudowania właściwych dla danego wieku motywów uczenia się i przywrócenie prawidłowego stosunku do nauki
Praca dydaktyczno – wyrównawcza
-zajęcia dydaktyczno – wyrównawcze to zajęcia, na których uczeń ma zagwarantowane wyrówanie braków w zakresie dydaktyki
-system klasowo – lekcyjny nie sprzyja wyrównaniu różnic między dziećmi, które nie wykazują poważnych trudności w procesie uczenia się i nauczania od tych dzieci, które mają poważne problemy z przyswojeniem wiedzy
Zajęcia korekcyjno- wyrównawcze
- to najczęściej stosowane określenie działań naprawczych w przypadku niepowodzeń w uczeniu się
-wyznacza się zakres terapii mającej na celi wyrównanie opóźnień i korygowanie zaburzeń rozwojowych u uczniów.
Zajęcia korekcyjno – kompensacyjne
-działalność korekcyjno – kompensacyjna ukierunkowana jest na korygowanie i kompensowanie zaburzeń psychoruchowych dziecka.
-obniżenie możliwości psychofizycznych dzieci może być spowodowane współdziałaniem takich czynników jak:
a) wrodzone predyspozycje psychiczne
b) stan zdrowia
c) doświadczenia dziecka
d) środowisko rodzinne
Powodem tych różnic są:
a) proporcje i sposób złożenia elementów terapii pedagogicznej i psychologicznej. Jeżeli w centrum uwagi znajduje się sfera wiadomości i umiejętności szkolnych stosuje się termin reedukacja.
Gdy celem nadrzędnym jest stymulacja rozwoju i korekta zaburzonych procesów proponuje się pozostałe określenia.
Niezależnie od nazwy są to działania interwencyjne o charakterze naprawczym podejmowane w ramach systemu wychowawczego.
Obejmuje się nimi dzieci, które:
-muszą niebawem rozpocząć naukę w szkole a nie osiągnęły jeszcze należytej dojrzałości szkolnej
-mimo czynionych starań i wysiłków nie potrafią podołać wymaganiom stawianym im w szkole, w tym również na lekcjach matematyki
-do tej grupy należą dzieci w stosunku do których nauczyciele wyczerpali już doraźne srodki pomocy np. rozmowy z opiekunami, pomoc przy odrabianiu lekcji i nie nastąpiła poprawa.
Celem działań naprawczych jest:
-wspomaganie rozwoju dziecka i korygowanie dostrzeżonych zaburzeń tak aby można było ukształtować zdolność do uczenia się w warunkach szkolnych. Równie ważna jest rekonstrukcja systemu wiadomości i umiejętności bo inaczej dziecko nie będzie mogło sprostać wymaganiom stawianym mu na lekcji.
Metodyka tych zaobserwowanych działań naprawczych – cele, programy zajęć, zasady i metody pracy z dziećmi mieści się w obrębie pedagogiki specjalnej.
Cechy = łączenie elementów terapii i elementów psychoterapii.
TP wg Kupisiewicza
- podstawowy środek dydaktyczny do zwalczania niepowodzeń poprzez indywidualizację nauczania na lekcji oraz w drodze organizowanych przez szkołę zajęć pozalekcyjnych w grupach wyrównawczych.
Terapia psychologiczna
-zwana też psychoterapią; to leczenie za pomocą metod psychologicznych. Wyróżnia się psychoterapię dorosłych i psychoterapię ( trudno ją oddzielić od procesu wychowania)
-wybór form terapii zależy od wyników diagnozy i wieku dziecka
-głównym źródłem zaburzeń jest wadliwie funkcjonujące środowisko. Dlatego konieczna jest analiza warunków życia dziecka.
Trzy różnice między normalnymi zajęciami a zajęciami korekcyjno – wyrównawczymi:
1. Zajęcia korekcyjno – wychowawcze są realizowane w ramach systemu wychowawczo – dydaktycznego,
2. Można je opisać w kategoriach porad postępowania i metod
3. Cele można ująć w formę programów.
To co robi się na zajęciach korekcyjno – wychowawczych jest odmienne od czynności, które nauczyciel realizuje w ramach procesu wychowawczego i nauczania.
W procesie wychowania cele, a więc także program wychowania mają ścisły związek z przyjętym ideałem a sens wychowania to maksymalne zbliżenie wychowanka do tej idealnej wizji człowieka.
Programy nauczania SA formalną wykładnią celów kształcenia i zawierają charakterystykę treści nauczania w formie uporządkowanych tematów z wybranych dziedzin wiedzy i życia.
Inaczej jest w przypadku zajęć korekcyjno – wyrównawczych. Tu nie obowiązują gotowe programy i nie dziecko musi się dostosować do programu.
Program dostosowuje się do potrzeb dziecka, do jego możliwości rozwojowych.