Choroby przyzębia
Choroby przyzębia, periodontopatie - choroby obejmujące przyzębie.
Zalicza się do nich:
zapalenie dziąseł
afta
zapalenie przyzębia
Obecna klasyfikacja obowiązuje w Polsce od 1999 roku.
Dziedziną medycyny zajmującą się chorobami przyzębia jest periodontologia.
Tego rodzaju choroby rozpoznaje się zarówno u dzieci, młodzieży i dorosłych. Dane epidemiologiczne wykazały, że 50% 7-latków, 75% 12-latków i 99% dorosłych ma chore przyzębie. Częstość występowania tych schorzeń kwalifikuje je do grupy chorób społecznych. W wyniku tej choroby dochodzi do rozchwiania i utraty zębów. Do niedawna uważano, że choroby przyzębia są nieuleczalne.
Przyczynami chorób przyzębia są:
awitaminoza
palenie tytoniu
nadmierne spożycie alkoholu
bruksizm, czyli nawykowe zgrzytanie zębami
zaburzenia hormonalne
zaburzenia ogólnoustrojowe (np. cukrzyca)
nieprawidłowa dieta
liczne nieprawidłowe uzupełnienia protetyczne
zaburzenia wydzielanie śliny
Zabiegi stosowane w leczeniu to: skaling, szynowanie zębów, przeszczepy dziąsła oraz augmentacja kości.
1. Zapalenie dziąseł (łac. gingivitis) - choroba infekcyjna dziąseł, nieleczona prowadząca do zapalenia przyzębia. W polskiej systematyce jedna z chorób przyzębia (periodontopatii).
Przyczyną zapalenia dziąseł jest nagromadzona na powierzchni zębów płytka nazębna, która ulega mineralizacji i zamienia się w kamień nazębny. Dzieje się tak na skutek niedostatecznej higieny przyzębia. W wyniku tego następuje namnażanie się bakterii, które powodują lokalne zapalenie dziąsła otaczającego ząb lub nawet całe łuki zębowe.
Do objawów obejmujących dziąsła należą:
krwawienie
obrzęk
zaczerwienienie
ból
świąd
afta
nieświeży oddech
uczucie niesmaku
2. Afta (łac. aphtosis) – otwarte owrzodzenie zlokalizowane na błonie śluzowej jamy ustnej, warg lub języka z wytworzeniem miejscowego stanu zapalnego. Może im towarzyszyć powiększenie okolicznych węzłów chłonnych. Często afty występują z nawrotami (nawracające aftowe zapalenie jamy ustnej).
Obraz kliniczny
Owrzodzenie ma charakter płytkiej nadżerki pokrytej białym nalotem i otoczonej rumieniowatym, zapalnym obrzeżem, są bolesne. Afty mogą być różnej wielkości - od 1mm do 2cm średnicy, ale najczęściej nie przekraczają 5 mm średnicy. Mogą występować pojedynczo lub w grupach zazwyczaj na błonie śluzowej podniebienia miękkiego, policzkowej części warg i bocznych powierzchniach języka. Pojawiają się najczęściej w wieku od 10 do 40 lat. Owrzodzenia goją się samoistnie w ciągu kilku dni (tygodni) lecz możliwe są nawroty. Afty pojawiające się częściej niż raz w roku mogą sugerować nawracające aftowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej (stomatitis aphtosa).
Przyczyny
Wykazano wyraźny związek pojawiania się aft z czynnikami takimi jak:
wkładanie brudnych palców do ust,
niektóre składniki (często sztuczne) dodawane do żywności (por. konserwant),
stres,
gorączka,
urazy mechaniczne, np. podczas zabiegów stomatologicznych, podrażnienie szczoteczką do zębów podczas szczotkowania,
przypadkowe (lub celowe – autoagresja) przygryzienie,
alergia,
zmiany hormonalne,
podrażnienia wywoływane pastą do zębów (a właściwie dodecylosiarczanem sodu – jej składnikiem),
jeśli nie stwierdzono niedoborów odpornościowych i zakażeń przede wszystkim wirusami z rodziny Herpesviridae może być rozważana nieprawidłowa reakcja immunologiczna (por. autoagresja komórek),
niedobór witaminy B12,
niedobór żelaza,
niedobór kwasu foliowego,
niektóre leki zwalczające anginę,
zapalenia jelit,
zakażenie wirusem HIV.
Afty mogą również pojawiać się wskutek zażywania silnych antybiotyków. W tym wypadku najlepszą formą zapobiegania i leczenia aft jest przyjmowanie leków osłonowych na bazie bakterii kwasu mlekowego.
Dużą rolę w zachorowaniach na aftozę nawrotową odgrywają czynniki genetyczne oraz predyspozycje rodzinne. Około 30% osób chorujących na aftozę nawrotową ma w swojej najbliższej rodzinie osobę z tą samą dolegliwością. W przypadku występowania tej choroby u obojga rodziców, wystąpienie aft u ich dzieci wiąże się z 90% ryzykiem.
Zapobieganie i leczenie
unikać potraw oraz czynników ryzyka wywołujących nadżerki,
unikać niedoborów witamin (szczególnie B12), żelaza, kwasu foliowego.
W przypadku wystąpienia schorzenia zaleca się płukanie jamy ustnej naparem z szałwi lub zastosowanie środków farmaceutycznych w postaci żelu zawierających kwas hialuronowy.
3. Zapalenie przyzębia (łac. periodontitis), potocznie nazywane paradontozą, paradentozą oraz (niepoprawnie) parodontozą - choroba infekcyjna tkanek przyzębia, prowadząca w skrajnych przypadkach do rozchwiania i utraty zębów. W polskiej systematyce jedna z chorób przyzębia (periodontopatii).
Etiologia
Przyczyną większości przypadków zapalenia przyzębia są bakterie płytki nazębnej i kamienia nazębnego, gromadzące się na powierzchni zębów jako rezultat niedostatecznej higieny przyzębia. Mogą one penetrować w głąb kieszonek dziąsłowych (obszar między brzegiem dziąsła a tkanką zęba) i tworzyć kieszenie patologiczne, a w efekcie - powodować zanik kości i rozchwianie zębów. Pewną rolę odgrywają również mechanizmy immunologiczne gospodarza, a w związku z tym czynniki genetyczne. W przypadku wydolnego systemu immunologicznego danego organizmu ryzyko zapalenia przyzębia jest mniejsze, nawet pomimo ewentualnego przewlekłego zapalenia dziąseł.
Objawy
Pierwsze objawy zapalenia przyzębia to obnażanie szyjek zębów przy jednoczesnym zapaleniu dziąseł. Przebieg choroby charakteryzuje się sukcesywną utratą kości wyrostka zębodołowego, a przez to utratą aparatu wieszadłowego zęba. W ostrych stanach zapalnych pojawia się ból i krwawienie dziąseł.
Zapalenia przyzębia występują częściej u osób powyżej 35. roku życia oraz u palaczy papierosów.
Leczenie
Bez płytki nazębnej nie może dojść ani do zapalenia dziąseł, ani do zapalenia przyzębia.
W wypadku zapalenia dziąseł pełny powrót do zdrowia jest możliwy, natomiast w wypadku zapalenia przyzębia już nie. Tym niemniej, można znacznie spowolnić postęp choroby, a nawet jej zapobiec, stosując prawidłową higienę jamy ustnej i regularne wizyty kontrolne u stomatologa, w szczególności połączone z profesjonalnym usuwaniem płytki nazębnej.
Profesjonalna higienizacja, czyli dokładne oczyszczenie zębów z kamienia naddziąsłowego i tego groźniejszego, poddziąsłowego, jak również wygładzenie powierzchni korzeni (root planing) jest podstawowym i jednocześnie niezbędnym warunkiem skutecznego leczenia chorób przyzębia.
Metoda leczenia jest uzależniona od stopnia zaawansowania procesu chorobowego. W jego ocenie, oprócz badania wzrokowego zewnętrznego stanu dziąseł, bada się głębokość kieszeni przyzębnych i wykonuje zdjęcia rentgenowskie, które pozwalają na ocenę stanu kości.
Czynnikiem wywołującym olbrzymią większość chorób przyzębia są bakterie rozwijające się na zębach i dziąsłach, dlatego na wstępie leczenia najważniejsza jest profesjonalna higienizacja, której elementem jest skuteczne oczyszczenie zębów z kamienia zwane scalingiem.
W przypadkach bardziej zaawansowanych, trudniej poddających się leczeniu z powodu występowania głębokich kieszeni, wykonywane są zabiegi zwane kiretażami, których głównym celem jest trwała likwidacja stanu zapalnego.
Osiągnięciem ostatnich lat w leczeniu zaawansowanych chorób przyzębia są zabiegi pozwalające na odtworzenie zanikłej kości. Ma to znaczenie, gdy mimo wyleczenia stanów zapalnych w kieszonkach dziąsłowych, zęby są ciągle niestabilne i rozchwiane.
W przypadkach wyjątkowo zaniedbanych, gdy rozchwianie zębów jest już znaczne, uciążliwą ruchomość zębów likwiduje się zabiegiem zwanym szynowaniem.
Wskaźniki
1. Ocenianie stanu przyzębia na podstawie:
Oral Hygiene Index służy do oceny obecności płytki bakteryjnej DI /Debris Index/ i kamienia nazębnego CI /Calsulus Index/ powierzchnie wargowe 11,16,26,31 powierzchnie językowe 36,46 jeśli zęba nie ma, bada się ząb sąsiedni
0-brak złogów nazębnych, 1-miękkie złogi lub kamień naddziąsłowy pokrywające <1/3 korony, 2-miękkie złogi lub kamień naddziąsłowy pokrywające 1/3-2/3 korony, 3-miękkie złogi lub kamień naddziąsłowy pokrywające >2/3 korony lub kamień poddziąsłowy,
Papilla Bleeding Index wskaźnik krwawienia brodawki dziąsłowej wykorzystuje się do badania tępą sondę Williamsa,przesuwając ją bez ucisku od podstawy brodawki międzyzębowej do jej szczytu oceniające przez 15sekund obfitość krwawienia,
0-brak krwawienia, 1-jeden,niewielki punkt, 2-kilka pojedynczych punktów, 3-natychmiast po wprowadzeniu sondy, w trójkącie międzyzębowym, 4-natychmiast po wprowadzeniu sondy, w kierunku brzegu dziąsłowego,
Periodontal Index/Wskaźnik Russela zmodyfikowany przez Daviesa:
0-brak zapalenia,pełna sprawność czynnościowa,
1-łagodne zapalenie brzegu dziąsła,nie otaczające całego zęba,
2-zapalenie umiarkowane otaczające ząb z zachowaniem przyczepu nabłonkowego,
6-zapalenie umiarkowane otaczające ząb z utratą przyczepu nabłonkowego przy dobrym umocowaniu zęba,brak zaburzeń funkcji żucia,
8-zaawansowane zapalenie przyzębia z utratą funkcji żucia,
/Periodontal Sensitivity Test/ test genetyczny wykorzystujący polimorfizm genów kodujących IL-1a i IL-1b
osoby posiadające allel IL-1b zapadają 6x częściej na choroby przyzębia
Gingival Index/Wskaźnik Dziąsłowy wg Loe i Silness
0 - zdrowe dziąsło /kolor bladoróżowy/,
1 - łagodne zapalenie /kolor różowy, brak krwawienia podczas zgłębnikowania/,
2 - umiarkowane zapalenie /kolor czerwony, obrzęk, połysk, przerost dziąsła, krwawienie podczas zgłębnikowania/,
3 - zaawansowane zapalenie /kolor czerwony, obrzęk, połysk, owrzodzenie dziąsła, krwawienie samoistne/,
ocenia się 4 powierzchnie zęba, przy czym jedna jest wspólna dla sąsiednich zębów. suma badanych punktów/4
zapalenie początkowe 0,1-1,0
zapalenie umiarkowane 1,1-2,0
zapalenie ciężkie 2,1-3,0
2. Ocenianie parametrów śliny:
–ilość wydzielanej śliny mieszanej stymulowanej żuciem kostki parafinowej w ml/min. Ślinę pobierano 5 minut zbierając ją do cechowanej menzurki, a uzyskaną ilość dzielono przez 5,
–pojemność buforową śliny za pomocą standardowego testu CRT buffer (VIVADENT). Niską pojemność buforową śliny określono stopniem I i kolejno stopniami: I/II, II, II/III, stopień III oznaczał najlepsze zdolności buforowe śliny,
–liczebność w ślinie kolonii bakterii Streptococcus mutans i Lactobacillus za pomocą testu CRT bacteria (VIVADENT) po 48-godzinnej inkubacji w temperaturze 37°C. Liczbę kolonii bakterii oceniano w dwóch przedziałach: jako >105 lub <105.
Narzędzia periodontologiczne
zgłębnik periodontologiczny: służy do badania powierzchni zębów, brzegów wypełnień, wykrywania próchnicy na powierzchniach stycznych (zgłębnik Briaulta), posiada narysowaną skalę do pomiaru głębokości kieszonek dziąsłowych,
kireta: narzędzie wykorzystywane w periodontologii do usuwania kamienia nad i poddziąsłowego, ostrze ma na przekroju poprzecznym kształt półkolisty, w przeciwieństwie do skalera o kształcie trójkątnym,
1)biała - wszystkie powierzchnie korzeni zębów przednich szczęki i żuchwy, 2)żółta - wszystkie powierzchnie korzeni zębów przednich szczęki i żuchwy, 3)czerwona - wszystkie powierzchnie korzeni zębów przednich i przedtrzonowych szczęki i żuchwy, 4)niebieska - policzkowe i językowe/podniebienne powierzchnie korzeni zębów przedtrzonowych i trzonowych szczęki i żuchwy, 5)zielona - policzkowe i językowe/podniebienne powierzchnie korzeni zębów przedtrzonowych i trzonowych szczęki i żuchwy, 6)czarna - mezjalne powierzchnie korzeni zębów przedtrzonowych i trzonowych szczęki i żuchwy, 7)fioletowa - dystalne powierzchnie korzeni zębów przedtrzonowych i trzonowych szczęki i żuchwy,
łyżeczka zębodołowa: umożliwia usuwanie zmieniono chorobowo tkanek /ziarnina, martwiaki/