ROZWÓJ W WIEKU PRZEDSZKOLNYM
ROZWÓJ MOTORYCZNY
Wiek przedszkolny nazywany jest inaczej "apogeum motorycznym" albo "złotym okresem motorycznym". Sprawność ruchowa intensywnie powiększa się; dziecko potrafi biegać, skakać, kopnąć piłkę, łapać i rzucać piłkę; opanowuje kilka zdolności naraz.
ROZWÓJ POZNAWCZY
Wrażenia i spostrzeżenia
Między wiekiem 4 lat i 5,5 roku dynamicznie rozwija się funkcja symboliczna, także w sferze językowej; widać to przede wszystkim w rysunkach dziecka, które rysuje to, co wie, a nie to, co widzi. Egocentryzm - przedszkolak nie potrafi przyjąć cudzego punktu widzenia.
Uwaga
Jej stabilność zwiększa się. Dziecko stopniowo przechodzi od systemu uwagi mimowolnej do dowolnej i świadomie kontroluje kierunek własnej percepcji i innych procesów poznawczych.
Pamięć
Powiększają się: pojemność, trwałość i tempo zapisywania informacji w pamięci. Przedszkolak najlepiej zapamiętuje obrazy. Wspomnienia są silnie zabarwione emocjonalnie (reminiscencje). Dziecko coraz lepiej pamięta po odroczeniu, niż zaraz po zapamiętaniu informacji.
Myślenie
Etap myślenia konkretno-obrazowego według Piageta. Od 2 do 3,5/4 lat rozwój reprezentacji umysłowej:
1) wyobrażenia statyczne,
2) wyobrażenia dynamiczne,
3) wyobrażenia transformacyjne.
Myślenie w wieku przedszkolnym charakteryzują:
- animizm (dziecko nadaje przedmiotom cechy istot żywych),
- antropomorfizm (nadaje przedmiotom cechy ludzkie),
- artyficjalizm (dziecko jest przekonane, że przedmioty i zjawiska są po to, żeby zaspokajać ludzkie potrzeby - "księżyc świeci, żebym widział drogę w nocy").
Jest to myślenie magiczne.
Mowa
Rozwój inteligencji dziecka pozostaje w ścisłym związku z opanowywaniem nowych umiejętności językowych, na przykład narracyjnych - dziecko potrafi opowiadać i opisywać. Poza tym, potrafi prowadzić rozmowę, tworzy wiele neologizmów (kieruje się poznanymi regułami gramatycznymi). Mówiąc o sobie lub do siebie stosuje tak zwaną mowę egocentryczną.
Wiek przedszkolny to wiek pytań; na wszystkie należy odpowiadać zgodnie z prawdą.
ROZWÓJ EMOCJONALNY
Ekspresja emocji u przedszkolaka jest bardzo spontaniczna. Dziecko stara się dopasować ją do kontekstu. Uczucia się intelektualizują, dziecko zaczyna odczuwać tak zwane uczucia wyższe (moralne i estetyczne) - ma to związek z poznawaniem świata i wchodzeniem w relacje w grupie rówieśniczej. Dziecko boi się tego, czego nie ma (tak działa wyobraźnia), potrafi współczuć i werbalnie wyrażać gniew.
ROZWÓJ SPOŁECZNY
Trwa proces socjalizacji. Ważne dla dziecka są kontakty z rodziną, zwłaszcza z ojcem i rodzeństwem; wzrasta rola rówieśników (wspólne zabawy - pod koniec wieku przedszkolnego z podziałem na role).
Pojawiają się zachowania o charakterze empatii emocjonalnej (egocentryzm nie pozwala na poznawcze przyjęcie cudzej perspektywy), współpracy i rywalizacji. Przedszkolak ma jedną, przypadkowo wybraną koleżankę (lub kolegę).
ROZWÓJ OSOBOWOŚCI
Identyfikowanie się z własną płcią i upodobanie do roli społecznej płci (wzmacniane przez otoczenie, na przykład poprzez przyzwolenie na przejawianie agresji przez chłopców, ale nie przez dziewczęta). Należy powstrzymać się od dezaprobowania zabawy chłopców w dom, dziewczynek w wojnę.
Obraz własnego "ja" - powierzchowny; pojawiają się elementy "ja idealnego" (jaki chcę być) i oceny samego siebie (chwiejna). Wyraźnie zarysowują się jest temperament i cechy charakteru dziecka. Obserwując jego zachowanie, można wnioskować o rozmaitych zaburzeniach, na przykład o zespole nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD).
Osobowość według Erika Eriksona: dziecko zaczyna coraz częściej wychodzić z własną inicjatywą i ją realizować. Nie powinno się ograniczać jego samodzielnej aktywności, gdyż sprzyja to rozwojowi poczucia winy, które zaburza rozwój osobowości.
ROZWÓJ W WIEKU SZKOLNYM
ROZWÓJ MOTORYCZNY
Drugie apogeum motoryczne (doskonałość motoryczna) - przyrost siły fizycznej, wzrost szybkości i zwinności ruchów, najszybsze opanowywanie nowych schematów motorycznych.
Zwiększa się masa mózgu, postępuje mielinizacja, pogłębiają się różnice płciowe.
Wyraźny wpływ aktywności fizycznej na ogólną sprawność organizmu. Zaleca się regularne ćwiczenia fizyczne.
ROZWÓJ POZNAWCZY
Wrażenia i spostrzeżenia
Percepcja rozwija się. Występują wrażenia kinestetyczne (percepcja przestrzeni) - impulsy docierają z mięśni, ścięgien i stawów.
Dziecko rozwija swoją spostrzegawczość, umiejętność dokładnego obserwowania.
Uwaga
Dowolna - umiejętność koncentracji; zasoby i podzielność powiększają się.
Wyobraźnia
Dowolna, nie służy już do wypełniania luk w systemie nabywanej wiedzy. Okres realizmu. Dziecko poznaje świat.
Pamięć
Rozwija się pamięć logiczna; dziecko stosuje ją coraz częściej niż rozwinięty system pamięci mechanicznej. Zwiększa się szybkość, trwałość, pojemność i dokładność pamięci; najwolniej rozwija się pamięć słów.
Mowa
Rozwijają się mowa i pismo; zdania i wypowiedzi stają się coraz bardziej złożone. Uczęszczają do szkoły dziecko uczy się analizować język.
Myślenie
Stadium operacji konkretnych według Piageta: dziecko dokonywać odwracalnych (powrót do początku) umysłowych operacji na konkretnym materiale. Jest zdolne do refleksji nad własnym doświadczeniem.
Decentracja poznawcza - zdolność przyjmowania cudzej perspektywy.
Myślenie to samodzielna, wewnętrzna aktywność poznawcza; operuje pojęciami, słowami, według zasad logiki.
GOTOWOŚĆ SZKOLNA
Najpierw wszystkie dzieci chcą pójść do szkoły, potem jednomyślność znika, postawy ulegają polaryzacji.
ROZWÓJ EMOCJONALNY
Dziecko jest stabilne, zrównoważone emocjonalnie, sprawnie kontroluje własne doznania emocjonalne.
ROZWÓJ SPOŁECZNY
Wiek dwojga (właściwie trojga) autorytetów - rodziców i szkolnego wychowawcy. Początkowo, dziecko potrzebuje indywidualnego, intymnego kontaktu z wychowawcą. Później rośnie rola grupy rówieśniczej, dziecko ma przyjaciela (wybór osoby nie jest przypadkowy). Różnice między wzorami przyjaźni chłopięcej ("ramię w ramię") i dziewczęcej ("twarzą w twarz").
ROZWÓJ OSOBOWOŚCI
Rozwija się "ja idealne", "ja realne", samoocena, zainteresowania, podmiotowość dziecka