Wstęp do filozofii.

Prowadzący: prof. dr hab. Marek Szulakiewicz.

Temat: Filozofia a religia.

I – Grecja czy Indie?

Grecja	Indie
1800 p.n.e.	Kultura Indusu 2500 przed przybyciem Ariów i Wedam.
Rozwiązania zagadki bytu poszukuje w świecie zewnętrznym. – Chce poznać ową rzeczywistość, zwraca się do niej bezpośrednio.	Byt odsłania się w ludzkim wnętrzu. – Jaki jest świat? Nie wiemy. Nie należy zwracać się do niego, a poszukiwać w swoim wnętrzu rzeczywistości. Nie mamy dowodu na to, że świat zewnętrzny istnieje.
Przystosowanie się do świata zewnętrznego.	Rozwój świata wewnętrznego – spokój ducha.
Myślenie służące do opanowania świata.	Myślenie służące ukierunkowaniu życia – znalezienie sensu dla rzeczywistości..

II – Antropozofia:

• Mądrość o człowieku, od gr. ánthropos – człowiek, sophía – mądrość, wiedza).

• Szkoła duchowa (inicjacyjna), światopogląd ezoteryczny i całościowa propozycja przebudowy cywilizacji materialistycznej, zapoczątkowana i inspirowana w pierwszych dwóch dekadach XX w. przez austriackiego filozofa, wizjonera i gnostyka Rudolfa Steinera (1861-1925).

• Centralną rolę w antropozofii odgrywa bezpośrednie poznanie świata duchowego wsparte na indywidualnym doświadczeniu, praktyce duchowej (głównie medytacyjnej) i na związanej z tą praktyką całościowej przemianie człowieka.

• W tym sensie antropozofia jest współczesną formą chrześcijańskiej gnozy (ma swoje analogie zarówno w antycznej mistyce filozoficznej, np. neoplatońskiej, jak i inicjacyjnych szkołach orientalnych, np. buddyjskich).

• Aby podkreślić różnice między tradycyjną mistyką a antropozofią Steiner nazywał tę ostatnią nauką duchową (Geisteswissenschaft), rozumiejąc ją jako próbę obiektywnego badania rzeczywistości duchowej bez jednostronności zarówno mistyki, jak i nowożytnej nauki.

III – Myśl hinduska:

• Świat zewnętrzny jest nieistotny – fikcja, którą nie warto się zajmować.

• Powstanie między 800 a 300 r. p.n.e. Upaniszady – tekstów religijno-filozoficznych, które dla wyznawców hinduizmu stanowią odpowiednik chrześcijańskiego Nowego Testamentu.

  • Teoria reinkarnacji – samsara – krąg wcieleń.

  • Tożsamość atman z Brahman – jaźń z bytem absolutnym.

  • Idea wyzwolenia z kręgu wcieleń – moksza, ucieczki od świata. – Jeśli w ciągu wszystkich swoich wcieleń człowiek czynił dobro, może wyzwolić się z kręgu wcieleń i zostać świętym. To on podejmie decyzję, czy chce wrócić do kręgu czy też nie. Jeśli zostanie, będzie troszczył się o życie innych.

  • Przyczynowość moralna – karma – za to, co dzieje się dzisiaj, zapłacimy w przyszłym życiu. Dlatego hindusi nie pomagają ludziom w potrzebie – należy wyrównać byt, doprowadzić do harmonii (jeśli zabił, musi zostać zabitym), każdy musi zrealizować przyczynowość moralną. Kolejne wcielenie, w którym będzie płacił za grzechy poprzedniego jest pokutą – jeśli ją wypełni, w kolejnym życiu będzie szczęśliwy. Żaden czyn nie jest bez znaczenia dla przyszłości, to on zadecyduje czy dusza opuści krąg wcieleń.

• Chrześcijaństwo nie tłumaczy tego, dlaczego ktoś ma szczęście, a ktoś nie. Pokuta za grzechy odbywa się dopiero po śmierci i trwa wieczność.

IV: Zachód a Wschód:

	Zachód (Kultura nauki i filozofii).	Wschód (Kultura religii).
Samookreślenie.	– Osoba autonomiczna od konteksty (indywidualizm, wzmacniamy własne ego, egocentryzm, egoizm). – Drugi człowiek jako dodatek do nas, jest na drugim planie.	– Związek jednostki z innymi. – Społeczny kontekst (konfucjanizm - zbudowanie idealnego społeczeństwa i osiągnięcie pokoju na świecie jest możliwe pod warunkiem przestrzegania obowiązków wynikających z hierarchii społecznej oraz zachowywania tradycji, czystości, ładu i porządku). – Życie w harmonii – metoda na porozumiewanie się z 2 człowiekiem.
Świat.	– Spostrzeżenie niezależne od kontekstu. – Najpierw ja, a potem świat.	– Spostrzeżenie w kontekście. – Świat jest złudzeniem, nie istnieje, należy się skupić na swoim wnętrzu. – Budda: przyczyną cierpienia są nasze pragnienia. – Medytacja: unicestwienie świadomości, wyciszenie.
Podstawy działania.	– Stabilne, niezależne od kontekstu, umacniające. – Człowiek chce poznać zasady działania, które były by uniwersalne dla każdej sytuacji: wieczne. Chce poznać Boga i Człowieka w ogóle; prawa absolutne. Kontekst jest nie istotny. Zainteresowanie abstrakcją. – Obecnie zwulgaryzowano myśl wschodu: tylko kontekst jest ważmy, a przecież wszystko tworzy dopiero całość.	– Uwarunkowane sytuacją, niestabilne.
Myślenie.	– Opozycyjne (A przeciw B) – logika 2-wartościowa.	– Pogodzenie A i B – próba pogodzenia przeciwieństw, zbudowania harmonii.

Eksperyment 1:

Co widać za oknem?
Zachód:
To, co daleko: drzewa, domy, ulicę.

Eksperyment 2:

Dlaczego balon pękł?
Zachód:
Naprężenie balonu i brak powietrza doprowadziło do powstania dziury.

V – Inny sposób patrzenia na świat:

• Prof. Tadeusz Zieliński: Hellenizm, a judaizm.

• Judaizm – odmienny sposób patrzenia na świat od wschodniej i zachodniej kultury.

• Energetyczna teoria bytu: istnieć, to znaczy mieć moc.

VI – Kultury ekstrawertyczne i introwertyczne:

• Carl Gustav Jung: Smutne to, kiedy Europejczyk sprzeniewierza się własnej naturze i imituje wschód. Jego możliwości bytu były by o wiele większe, gdyby pozostał wierny sobie i z własnej natury wytworzył to, co ze swej wewnętrznej istoty wydał na świat w ciągu wieków.

• Ekstrawertyczna – Zachód, człowiek zainteresowany światem zewnętrznym i opanowaniem go.

• Introwertyczna – Wschód, człowiek dba o kulturę wewnętrzną.