POMOC PSYCHOLOGICZNA Z. GAŚ.

WYKŁAD NR 1 05.02.11r

1. PYTANIA DO POMAGAJĄCEGO:

1. Czy jesteś świadom tego, kiedy odczuwasz dyskomfort pomagając komuś lub rozmawiając na pewne tematy?

2. Czy jesteś świadom swoich strategii unikania(np.: tematu zamykając go)

3. Czy potrafisz być w pełni szczery z osobą, której pomagasz?

4. Czy czujesz nieustającą potrzebę posiadanie kontroli nad sytuacją (nawet nad osoba, której pomagasz)?\

5. Czy wpadasz w irytacje, gdy inni nie widzą sprawy tak jak ty, osoba nie reaguje we właściwy, twoim zdaniem, sposób?

6. Czy często masz poczucie, że musisz być wszechmocny, że aby mówić o sukcesie, musisz sprawić, aby osobie wspomaganej „poprawiło się”?

7. Czy jesteś tak skupiony na problemie, że zawsze szukasz tego, co złe/ problemowe/ destrukcyjne, pomijając to, co dobre/ korzystne?

8. Czy stać cię na taką otwartość wobec osoby, której pomagasz, jakiej sam oczekujesz od niej?

9. W jakich sytuacjach ty sam decydujesz się na poszukiwanie pomocy u innych osób?

10. Czego oczekujesz od osoby pomagającej?

1. CZŁOWIEK Z POCZUCIEM MOCY

- dojrzały na miarę okresy rozwojowego, w jakim jest

- zadowolony z siebie i kontaktów ze światem

- skuteczny w działaniach zadaniowych dostosowanych do jego okresu rozwojowego i roli społecznej

- doświadczający zaradności życiowej i sensu istnienia

1. CZŁOWIEK Z POCZYCIEM NIE-MOCY

- człowiek w kryzysie niezależnie od okresu rozwojowego
- niezadowolony z siebie/ z kontaktów ze światem

- nieskuteczny w działaniach zadaniowych

- doświadczający niezaradności/ bezradności życiowej

- pytający o sens istnienia

1. PO-MOC

Działania na rzecz osoby poszukującej wsparcia, umożliwia jej:

- odzyskanie zadowolenia z siebie

- doświadczenia skuteczności w działaniach zadaniowych (dostosowanie jej do okresu rozwojowego i roli społecznej)

- odzyskanie poczucia zaradności życiowej

- przywrócenie poczucia sensu istnienia

1. PRZE-MOC

Działania wobec osoby poszukującej wsparcia polegające na:

- wykorzystywaniu swojej przewagi nad nią (fizycznej, psychicznej, społecznej, duchowej)

- do zaspokojenia własnych potrzeb jej kosztem- nawet jeśli nie jest świadoma własnej krzywdy

1. POMOC JAKO PRZYWRACANIE MOCY

- pomaganie dokonuje się w relacji pomagającego i wspomaganego

- pomaganie jest procesem ukierunkowanym na cel

- proces pomagania posiada swoją strukturę

- skuteczność pomocy zależy zarówno od pomagającego jak i wspomaganego (dzielenie się odpowiedzialnością, wspomagany sam buduje w warunkach, które stworzył pomagający)

1. RODZAJE POMOCY

*profesjonalna- prowadzona przez psychologa/ pedagoga/ pracowników opieki medycznej; posiadają stosowne przygotowanie i uprawnienia

*nieprofesjonalna- prowadzona przez rówieśników posiadających podobne doświadczenia życiowe, podobna rolę lub pozycje społeczną, przynależących do tej samej grupy lub społeczności lokalnej (grupy samopomocy)

*paraprofesjonalna- prowadzona przez osoby innych zawodów i studentów kierunków pomocowych, przygotowanych do działań wspierających(wolontariat)

1. POMOC PROFESJONALNA PSYCHOLOGICZNA- TEORIA POMAGANIA

Barbara Okun uwzględniając główne założenia teoretyczne, przebieg procesu pomagania, wymagane zachowania terapeuty oraz wiodąca sferę oddziaływań wyróżnia:

1. Psychodynamiczne

1. Przedstawiciele: Freud, Adler, Fromm, Horney, Joung

2. Główne założenia:

- ludzie nie mają wolnej woli

- zachowanie jest zdeterminowane przez czynniki biologiczne i środowiskowe

-nerwica wynika z wypartych konfliktów z okresu dzieciństwa

1. Proces terapii:

- głównym celem jest doprowadzenie do świadomości nieświadomych treści i taka przebudowa osobowości, która zapewnia zdrową równowagę

- umiarkowanie dyrektywny

- ważna diagnoza i przeszłe doświadczenia

- werbalny przebieg -zadawanie pytań, interpretacja, analiza snów, przeniesienia i przeciwprzeniesienia

- 4 fazy terapii: otwarcia, rozwoju przeniesienia, przepracowanie przeniesienia, rozwiązanie przeniesienia

- sfera aktywna / poznawcza

1. Wymagane zachowania terapeuty :

- wielokrotne, długoterminowe szkolenie

- terapeuta neutralny, życzliwy, obiektywny, empatyczny

- interpretuje przeniesienie, opór i materiał nieświadomy

- bez kontraktu

1. Fenonenologiczne

1. Przedstawiciele: May, Frankl, Rogers

2. Główne założenia:

- ludzie mają wolną wole, są racjonalni, dobrzy, zdolni do przyjęcia odpowiedzialności za siebie, dążą do samo urzeczywistnienia i autonomii

- zachowanie jest zdeterminowane przez czynniki wewnętrzne-ludzie działaja zgodnie z posiadanym obrazem siebie, a na ten obraz silnie wpływają ich doświadczenia z innymi

- nerwica wynika z braku spójności między JA i doświadczeniem

1. Proces terapii:

- cel to samoaktualizowanie i pełna samorealizacja

- niedyrektywny- terapeuta tworzy klimat stymulujący klienta do badania własnego JA i stopniowego otwierania się na zmiany i rozwoju?

- ważne doświadczenia tu i teraz oraz komunikowanie przez terapeutę szacunku, zrozumienia i akceptacji

- werbalny- reakcje mimiczne(mhm, rozumiem), odzwierciedlanie, konfrontowanie

- ważna relacja empatyczna- terapeuta potrafi zrozumieć niepowtarzalny świat doświadczeń klienta, a ciepło relacji redukuje lęk klienta

- sfera afektywna

1. Wymagane zachowania terapeuty:

- JA terapeuty- to jaki jest/ jest ważniejsze od jego postępowania/ tego co robi

- terapeuta szczery, spójny, empatyczny, nieosądzający, zdolny do bezwarunkowej akceptacji

- konieczna zdolność do komunikowania powyższych właściwości

- bez kontraktów, albowiem klient bierze odpowiedzialność za ustalanie celów oraz podejmowanie działań wiodących do tych celów

1. Gestalt

1. Przedstawiciele: Koffka, Kohler, Perls, Wertheimer

2. Główne założenia:

- ludzie mają wolną wolę- jednostka tworzy ze swoich doświadczeń znaczące całości (wzorce), a jej potrzeby determinują to, czy dominują w nich doświadczenia
- organizm działa jako całość w środowisku- jednostka sama podejmuje odpowiedzialność za poszukiwanie w środowisku tego, co zaspokoi jej potrzebę stawania się kimś bardziej samowystarczalnym
- nerwica wynika z impasu pomiędzy organizmem a środowiskiem

1. Proces terapii:

- cel to osiągnięcie przez klienta głębszego zrozumienia siebie oraz większej świadomości własnych uczuć i doznań cielesnych, co prowadzi do integracji JA i doświadczenia w integralną całość

- dyrektywny

- ważna świadomość werbalna i mowy ciała „tu i teraz”

- werbalny i niewerbalny; gry(ćwiczenia w sytuacjach warsztatowych na tle grupy, łączące aktywność umysłową, uczucia, wrażenia cielesne)

- relacja oparta na szczerości, zaufaniu, wsparciu, lecz bez unikania konfrontacji

-sfera afektywna

1. Wymagane zachowania terapeuty:

- uczy klientów poznania samych siebie i uświadomienia sobie tego, jak funkcjonują

- szczery, otwarty, konfrontacyjny, zasadniczo wspierający

- dostarcza doświadczeń przez gry werbalne/ niewerbalne

- skuteczna terapia, gdy klient wierzy w swojego terapeutę (jego kompetencje itp.)

- bez kontraktów

1. Behawioralne

1. Przedstawiciele: Wolpe, Lazarus, Marks, Rose

2. Główne założenia:

- ludzie nie mają wolnej woli(wewnętrznej samokontroli nad swoim zachowaniem)

- człowiek to organizm, którym można manipulować, ważne są tylko zachowania, a nie wartości, uczucia i myśli

1. Proces terapii:

- zachowanie jest zdeterminowane przez środowisko (bodźce) i kształtowane przez konsekwencje (wzmocnienia)

- trudności pojawiają się gdy wyuczone zachowania są źródłem lęku. Lęk to reakcja wyuczona związana z nieprzystosowawczym zachowaniem

- nerwica wynika z nieprzystosowanego uczenia się

- celem jest zmiana zachowania, polegająca na eliminowaniu zachowań nieprzystosowawczych i wprowadzaniu przystosowawczych

- proces szczególnie dyrektywny- ścisłą kontrola warunków oraz przebiegu terapii

- ważne obecne zachowanie i historia wzmocnień

- werbalny oraz czynności (rozmowa i zmiany przez działanie)

- w modyfikacji zachowań są 4 podejścia:

• Uczenia się przez naśladowanie (modelowanie)

• Uczenia się aranżujące procesy poznawcze (odgrywanie ról,kontrakty)

• Uczenie się emocjonalne (desentyzacja)

• Warunkowanie sprawcze (natychmiastowe wzmocnienie-odczulamy np.: boi się pająków-oswajamy go)

- sfera behawioralna

1. Wymagane zachowania terapeuty:

- obiektywny, analizujący, ocenia , obserwuje

- analizuje cele, kieruje strategiami, ocenia, dostarcza wzmocnień, aranżuje wrunki środowiskowe

- jasne kontrakty

1. poznawczo-behawioralne

1. Przedstawiciele: Ellis, Glasser, Beck

2. Główne założenia:

- wolna wola- są predyspozycje biologiczne i kulturowe do dokonywania wyborów, twórczej aktywności, nawiązywania więzi z innymi, doznawania satysfakcji, ma wrodzone inklinacja do autodestrukcji, egoizm, nietolerancja, eskapizm

- zachowanie jest zdeterminowane przez logiczne myślenie i odpowiedzialność

- nerwica wynika z irracjonalnego myślenia, odmowy akceptacji rzeczywistości, uporu w naginani rzeczywistości do własnych przekonań, zaabsorbowaniu samym sobą

1. Proces terapii:

- cel to modyfikowanie i reorganizacja podstawowych schematów poznawczych odnoszących się do JA, tożsamości i świata. Pełna odpowiedzialność za siebie i los

- dyrektywny- napomina, frustruje, instruuje klienta, należy nakłonić go do analizy własnych myśli i nauczyć racjonalnego restrukturyzowania własnych systemów przekonań

- ważne obecne zachowanie, wartości, myślenie

- werbalny: czynności: techniki wyobrażeniowe, prace domowe, dyskusje dydaktyczne, biblioterapia

- relacja oparta na zaangażowaniu, instruowaniu,

- sfera poznawcza/ behawioralna

1. Wymagane zachowania terapeuty:

- zaangażowany i oceniający, konfrontuje nielogiczne myślenie i brak odpowiedzialności

- odrzucanie nielogicznego myślenia i nieodpowiedzialnego zachowania

- jasne kontrakty

- jakość relacji pomagania zależy od potencjału terapeuty o jego zdolności do komunikowania tego potencjału klientowi nie zaś od jego ciepła

1. systemowe/ ekologiczne

1. Przedstawiciele: Satir, Minuchin

2. Główne założenia:

- ludzie nie maja wolnej woli

- jednostka sama w sobie jest systemem złożonym, wchodzącym ze sobą w interakcje elementów, czyli podsystemów, takich jak: obszar poznawczy, afektywny i fizjologiczny

- jednostka jest częścią przeszłego i obecnego systemu rodzinnego, które z kolei są składnikami szerszych systemów społecznych jak szkoła, zakład pracy

- zachowanie jest kształtowane przez instytucje i ideologie socjokulturowe

- cierpienie psychiczne wynika z niedopasowania osoby i środowiska

1. Proces terapii:

- cel to zmiana jakości i interakcji w systemie i między systemami m.in. przez pobudzanie i wzmacnianie motywacji klienta do działania

- charakter konsultacyjny

- ważne interakcje z systemami i powiązania interpersonalne

- werbalny i działanie

- coaching, wspieranie, motywowanie, relacja oparta na współpracy

- sfera afektywna, poznawcza, behawioralna

1. Wymagane zachowania terapeuty:

- terapeuta winien pamiętać:

• Zmiana jednego elementu zmienia cały system

• Potrzeby i cele systemu szerszego są nadrzędne wobec celów i potrzeb podsystemu

- terapeuta wspierający, pluralistyczny (rzecznik wszystkich), rzecznik klienta, motywuje do działań systemowych
- współpracuje przy planowaniu i wprowadzaniu zmian systemowych
- jasne kontrakty

1. KOMU MOŻNA POMÓC:

- człowiekowi w kryzysie, któremu doświadczane trudności zajmują perspektywę życia

- niezadowolonemu z siebie

- doświadcza poczucia nieskuteczności/ niezaradności lub bezradności życiowej

- pytającemu o sens życia

1. POMAGANIE- relacja ukierunkowana na cel

Pomagający klient

Oczekiwania Potrzeby Wartości Przekonania Umiejętności	Oczekiwania, zasady postępowania Opłaty Modele i czas trwania proc. pomocy	Oczekiwania Potrzeby Wartości Przekonania Umiejętności

1. KONTEKST SPOŁECZNY CZŁOWIEKA POTRZEBUJĄCEGO POMOCY

	potrzebujący pomocy rodzina rówieśnicy szkoła/ zakład pracy lokalna społeczność szerokie społeczeństwo

1. OSOBA POMAGAJACEGO

1. Kluczowe cechy osobowości:

• samoświadomość- oddzielenie siebie od klienta; doświadczanie własnego rozwoju, świadomość używania siebie w pomocy

• świadomość płci i kulturowa- wpływ płci i kultury na percepcję, wartości, postawy i przekonania pomagającego

• szczerość- postawa zaufania, warunkuje otwartość na eksplorację i sprawiedliwość ocen

• spójność- zgodność między wartościami/ przekonaniami ze stylem życia

• integralność etyczna- świadoma determinacja pomagającego, by postępować odpowiedzialnie, uczciwie i etycznie

1. Motywy pomagania (po co to robisz):

• Prospołeczne:

- celem działania jest zaspokojenie potrzeb drugiego człowieka

- motywacja nastawiona jest na wartości pozaosobiste

- warunkuje przede wszystkim pomagania osobom podobnym do własnego JA

• Empatyczno-autoteliczne

- działanie oparte na wiedzy psychologicznej

- ma postać interakcji między pomagającym i wspomaganym

- ukierunkowanie na rozwiązanie problemów osoby potrzebującej wsparcia

• Normocentryczne

- działanie wynikające z poczucia obowiązku

- spełnianie obowiązku daje poczucie przyjemności

- unikanie spełnienia obowiązku rodzi obawy przed wyrzutami sumienia i poczuciem winy

• Egzocentryczne

- drugi człowiek podobny do JA

- jest samodzielny i potrafi osiągnąć cele

- należy mu się bezwarunkowa akceptacja

- interakcja pomocowa ma charakter relacji partnerskiej

• Pesudoprospołeczne

• Działania pomocowe są świadome (lub nieświadomie) związane z uzyskaniem zewnętrznej nagrody:

• korzyści materialnej

• wdzięczności

• oczekiwania rewanżu

• akceptacji otocznia

• uzyskania przewagi nad wspomagającym

1. Wartości pomagającego:

• wartości pomagającego uzewnętrzniają się w formie jego przekonań i nastawień

• przekonania o kluczowym znaczeniu dla jakości pomagania dotyczą: religii/ rodziny/ płci/ autorytetu/ polityki/ pracy/ pieniędzy

• drogą do uświadomienia sobie własnego systemu wartości jest klaryfikacja wartości

• PROCEDURA KLARYFIKACJI:

  1. pielęgnowanie własnych przekonań i zachowań

  2. publiczna afirmacja własnych przekonań i zachowań (jeśli to stosowne)

  3. wybór własnych wartości spośród alternatyw

  4. wybór własnych przekonań i zachowań po rozważeniu konsekwencji różnych alternatyw

  5. wolny wybór własnych przekonań i zachowań

  6. odzwierciedlanie własnych przekonań w działaniu

  7. odzwierciedlanie własnych przekonań w sposób spójny i powtarzający się

1. Wiedza pomagającego:

• psychologiczna o funkcjonowaniu człowieka zdrowego

• o etiologii i symptomatologii zaburzeń

• z zakresu diagnostyki psychologicznej

• z zakresu teorii i strategii pomagania

• o samym sobie

• o realiach życia w społeczeństwie i lokalnej społeczności

• o osobie wspomaganej

1. Umiejętności pomagającego wg Brammera:

   1. rozumienie klienta i okazywanie mu tego

   2. zapewnianie klientowi bezpieczeństwa w sytuacjach trudnych

   3. sprzyjanie pozytywnemu działaniu

   4. dokonywaniu zmian w zachowaniu