WYKŁAD 1 04.03.2014
Pedagogika ogólna jako podstawowa subdyscyplina pedagogiczna
Metodologiczny kontekst uprawiania pedagogiki
2.1 Status metodologiczny pedagogiki jako nauki wg wzorca pozytywistycznego
2.2 Geneza i rozwój agonstacji humanistycznej – jakościowej w pedagogice
2.3 Komplementarność badań jakośociowych i ilościowych. Model eklektyczny badań pedagog.
3. Ewolucja tożsamości pedagogiki – od ortodoksji do heterogeniczności. Fazy rozwoju pedagogiki po II wojnie światowej
4. Pedagogika przejścia i pogranicza. Pedagogika w stanie tworzenia.
Literatura:
Perspektywy i kierunki rozwoju pedagogiki pod red. J. Gnitecki, S. Palka, KR ‘ 99
S. Palka Pedagogika w stanie tworzenia KR ‘99
Pedagogika ogólna, Tradycje, tożsamość, teraźniejszość, nowe wyzwania pod red. T. Hejnicka-Bezwińska ‘95
Dietrich Benner Pedagogika Ogólna – rodział: Pedagogika podstawy nauk o wychowaniu. Tom I, red. B. Śliwerski, 2006
WYKŁAD 2 18.03.2014
Termin pedagogika ogólna jest używany zamiennie z terminami: filozofia wychowania, pedagogika teoretyczna, pedagogika filozoficzna.
P.O. postrzega się jako obszar refleksji dotyczącej edukacji przede wszystkim swoistej filozofii edukacji, ideologii edukacyjnych, aksjologii i teleologii edukacji.
P.O., czyli ogólna nauka o wychowaniu miałaby za zadanie wyodrębniać, opisywać, analizować podstawowe zjawiska, procesy, funkcje, sytuacje i formy wychowania, dokonywać ich selekcji wg ważności i typologii, ujmować je syntetycznie, dociekać ich zmienności i uwarunkowań, naświetlać podstawowe zagadnienia i antynomie wychowawcze.
P.O. powinna służyć wszelkim subdyscyplinom pedagogicznym, jako pewna najogólniejsza ich teoria, konstrukcja myślowa.
P.O. chociaż jest uznawana z podstawową dyscyplinę pedagogiki nie ma precyzyjnie zarysowanej i powszechnie akceptowanej dziedziny badawczej.
Sergiusz Hessen – to wybitny filozof wychowania, współtwórca pedagogiki kultury, pracował w okresie przed i po wojnie.
Z istnieniem P.O. wiązał duże nadzieje. Sądził, że właśnie dzięki P.O. powstanie możliwość tworzenia, takiej wiedzy, która pozwoli osobom zajmującym się wychowaniem i w nim uczestniczącym na głębsze, bardziej zbliżone do prawdy rozumienie tego procesu. Dla Hessena wychowanie to proces nieświadomy. Hessen zwraca uwagę na nieświadomość, spontaniczność, związek z tradycją w działalności wychowawczej.
Zadaniem pedagogiki jako nauki jest wprowadzenie świadomości krytycznego stosunku tam, gdzie bez tego panuje nawyk i nieodpowiedzialność. Bardzo istotnym rysem pedagogiki wg Hessena jest badanie wychowania jako procesu służącego realizacji celów wychowania, traktowanych jako elementy otwarte ulegające zmianom, jako elementy składające się na kulturę.
Pedagogika powinna opisywać nie tylko rzeczywistość zastaną, ale także analizować działania wychowawcze, które służą zmianie rzeczywistości. Zadaniem pedagogiki zdaniem Hessena jest krytyczne dociekanie celów i zadań wychowania. Cele i zadania nie mogą być narzucane przez tradycję ani mechanicznie przyjmowane od poprzednich pokoleń. Muszą być wynikiem krytycznej analizy potrzeb człowieka i warunków, w których żyje.
Bogdan Nawroczyński (1882 – 1974) ma przede wszystkim świadomość dużej roli pedagogiki w kształtowaniu poglądów i postaw nauczycieli oraz rodziców. Bardzo duże znaczenie przywiązuje do badań pedagogicznych i korzystania z ich wyników w rozwiązywaniu praktycznych problemów wychowawczych.
Pedagogika teoretyczna ma za zadanie uprawiać i ukierunkowywać praktyczną działalność wychowawczą. Dzięki niej pedagog praktyk może stać się twórczym wychowawcą.
Odrębność i specyfikę przedmiotu B.N wiąże z normatywnym charakterem pedagogiki. Pedagogiki ustala bowiem racjonalne, sprawdzone, oparte na wynikach badań empirycznych normy postępowania pedagogicznego. Normy te odzwierciedlają prawidłowości procesu nauczania i wychowania i ich związek z potrzebami psycho – społecznymi dziecka i jego rozwoju. P.O. jest zatem powołana nie tylko do określanie optymalnych warunków rozwoju dzieci i młodzieży, lecz także do formułowania celów wychowania na podstawie analizy kultury obyczajów społecznych, wartości funkcjonujących w ludzkiej świadomości.
Bogdan Suchodolski (1903 – 1992) twierdzi, że P.O. zajmuj się podstawami, strukturą i celami wychowania metodologią badań, analizą ogólnych doktryn pedagogicznych oraz filozoficzną problematyką wychowania.
Dla pedagoga człowiek nie jest takim, jaki jest, lecz jest zawsze takim jakim się staje dzięki wychowaniu. Pedagogikę interesują wszystkie możliwości optymalizacyjne. P.O. jest zatem nie tylko teorią ideałów wychowawczych, lecz także teorią optymalizacji procesu wychowania i jego skutecznej realizacji. Zgodnie z koncepcją B. S. Pedagogika Ogólna ma badać możliwości kreowania takich celów wychowania, doktryn takich treści i metod wychowania tworzenia takich sytuacji społecznych i wychowawczych które wyzwolą w człowieku jak najlepsze siły, zdolności i aspiracje.
Stefan Kunowski (1909 – 1977) uznaje P.O. za czwarty najwyższy dziął pedagogiki. Są cztery działy pedagogiki:
I pierwszy – najniższy – pedagogika praktyczna (empiryczna) to dział, który zajmuje się zbieraniem konkretnych doświadczeń wychowawczych (dydaktycznych) rodziców, wychowawców, nauczycieli, mówiąc inaczej jest to praktyka wychowania
II drugi – pedagogika opisowa (eksperymentalna) zajmuje się ona uogólnieniem doświadczen praktycznych i próbuje na podstawie badań eksperymentalnych formułować prawa rządzące zjawiskami w wychowaniu.
III trzeci – pedagogika normatywna. Korzystając z filozofii człowieka aksjologii, czyli nauki o wartościach oraz filozofii kultury bada naturę człowieka i wytwory jego kultury i w ym świetle ustala wartości, cele, ideały, normy, którymi powinno kierować się wychowanie.
IV czwarty – P.O. (teoretyczna) w oparciu o zebrany materiał empiryczny, eksperymentalny i normatywny, dostarczony przez wcześniejsze działy zmierza do stworzenia ogólnej teorii rzeczywistości wychowawczej.
WYKŁAD 3 01.04.2014
Podsumowanie wykładów:
Przegląd stanowisk różnych pedagogów dostarcza danych potwierdzających brak uporządkowanej i określonej dziedziny P.O.
Elementy P.O. :
1.Charakterystyka pedagogiki jako nauki
- istota pedagogiki
- przedmiot, zadania, zakres, nauki pomocnicze
2. Filozoficzne, kulturowe, biologiczne, socjologiczne, psychologiczne podstawy pedagogiki i wychowania
3. Definiowanie pojęć pedagogicznych troska o ich kasność, tworzenie języka naukowego pedagogiki
4. P.O. próbuje dostarczać wiedzy na temat teleologii i aksjologii wychowania oraz kształcenia
5. istotnym zadaniem P.O. jest analiza porównawcza różnych systemów wychowania
6. metodologia pedagogiki
Nowy temat:
Mniej więcej od lat 60 XX wieku pedagogika uprawiana jest głównie za pomocą badań ilościowych, badań jakościowych, inaczej metodologią ….- empiryczno - … o rodowodzie pozytywistycznym
Model badań pozytywistyczny dominujący (badania ilościowe) zakłada, że człowiek jest istotą zdeterminowaną biologicznie jak i społecznie, zadaniem badacza jest odkrywanie reguł rządzących zachowaniem człowieka. Badani traktowani są jak przedmiot badań, nie mają wpływu na ich przebieg. Celem badań ilościowych jest ustalanie związków przyczynowych w celu wykrycia zasad i praw funkcjonowania obiektywnej rzeczywistości. Np. w badaniach ilościowych możemy mierzyć poziom aspiracji edukacyjnych młodzieży.
Zmienną zależną będzie: poziom osiągnięć
Zmienne niezależne: mogą być to: wykształcenie rodziców, rodzaj wykonywanej przez nich pracy, miejsce zamieszkania, struktura rodziny
A zatem ustalamy wpływ zróżnicowanego wykształcenia rodziców lub różnych środowisk zamieszkania na poziom aspiracji edukacyjnych.
Badania jakościowe. W modelu tym przyjmuje się zupełnie inne założenia odnośnie człowieka i jego roli w świecie,
Człowiek jest świadomym autonomicznym podmiotem działań. Badacz jakościowy wykorzystuje empatię, przejawia subiektywizm, stoi na równi z badanymi i poznaje je od wewnątrz, a nie z góry, jak badacz ilościowy. W B.J. możliwe jest wyjaśnianie tylko dla 1 miejsca i czasu, nie można tworzyć generalizacji.
| Badania ilościowe | Badania jakościowe |
|---|---|
| Danymi w tych badaniach są liczby | Danymi w badaniach tych są słowa |
| Zakłada się, że nauki społeczne mają taki sam charakter, jak nauki przyrodnicze | Zakłada się, że między człowiekiem, a przyrodą nieożywioną istnieją różnice, muszą więc istnieć inne metody poznawania obu rzeczywistości |
| Człowiek jest istota mechanicznie reagującą na otoczenie | Człowiek jest inicjatorem zjawisk, świadomym, autonomicznym przedmiotem poznania |
| Celem badań jest wyjaśnienie badanych zjawisk, czyli ustalenie występujących wśród nich powiązań przyczynowo – skutkowych | Celem badań jest zrozumienie badanych zjawisk tzn. zobaczenie ich z perspektywy osób, które one dotyczą oraz ich interpretacja |
| Badacz jest obserwatorem z góry. Badani są przedmiotem badań i nie mają wpływu na ich przebieg | Badacz stara się stworzyć relacje partnerskie z badanymi. Uznaje kompetencje badanych, wytwarza sytuację wymiany wiedzy, kompetencji, emocji, traktuje badanych podmiotowo |
Efektem badań ilościowych jest ustalenie związków przyczynowych w celu wykrycia zasad i praw funkcjonowania obiektywnej rzeczywistości. Np. badania nad dzieckiem twórczym |
Badania prowadzone są w celu lepszego rozumienia świata, poprawnego nim działania i umiejętnego kierowania sobą. Np. badania biograficzne nad osobami twórczymi |
Nie ulega wątpliwości, że zarówno b. ilościowe, jak i jakościowe są niezbędne przynajmniej na obecnym etapie rozwoju naukowego pedagogiki. Każde z nich znajduje swoje uzasadnienie. Błędem jest traktowanie b. ilościowych i jakościowych jako konkurujących ze sobą lub wzajemnie się wykluczających. Dużym zainteresowaniem cieszy się dziś w pedagogice model eklektyczny inaczej triangulacja badan ilościowych i jakościowych.
Nowy temat: Ewolucja tożsamości pedagogiki
Po II wojnie światowej mówimy o 3 etapach rozwoju pedagogiki:
Ortodoksji – lata 50 i 60 XX wieku
Heterodoksji – 70 i 80 lata
Heterogeniczności – po 1989, lata 90
Ortodoksja w Polsce
W tym okresie istniała w Polsce jedyna słuszna pedagogika, którą określa się jako zdogmatyzowaną wersję rosyjskiego strukturalizmu. Była to wiedza zideologizowana, zdogmatyzowana i zamknięta przed napływem innej wiedzy. Była to pedagogik narzucona odgórnie i podporządkowana interesom partii politycznej. W okresie ortodoksji obowiązywała pedagogika urabiająca adaptacyjnie, czyli dostosowująca do wymogów stawianych przez społeczeństwo. Prawa dziecka, człowieka do wolności, swobody były łamane.
Heterodoksja
Pojawiają się już nowe poglądy w pedagogice. Choć jest to okres wzrostu napięć politycznych i wzrostu represyjności systemu. System musiał się bronić przed upadkiem, mimo wszystko właśnie wtedy zaczyna pojawiać się uprawiana konferencyjnie i seminaryjnie pedagogika alternatywna nawiązująca do światowych teorii wychowania.
Heterogeniczność
Istnieje w tym okresie wielość teorii pedagogicznych, z których żadna nie próbuje pełnić roli monopolistycznej. Każda natomiast próbuje zrozumieć relacje między edukacją, a społeczeństwem. Pluralizm – różne teorie przeplatają się ze sobą, każda coś innego ma do powiedzenia.
Obecnie współistnieje wiele różnych poglądów na wychowanie człowieka, a co za tym idzie wiele nurtów i prądów we współczesnej pedagogice np. pedagogika emancypacyjna, między kulturowa, niedyrektywna, pedagogika dialogu, antypedagogika. Obecny stan pedagogiki określa się mianem pedagogiki przejścia i pogranicza.
Termin pedagogika oznacza całkowity obszar refleksji edukacji i praktyki edukacyjnej jednocześnie. Mówiąc o pedagogii przejścia mamy na myśli otwarcie na różnorodność kulturową. Pedagogia przejścia i pogranicza nie chce narzucać innym własnych norm. Jest zbiorem praktyk poznawczych i działań praktycznych na rzecz odmiennego rozumienia edukacji, odmiennego niż dominujące, uznawane za oczywiste i obowiązkowe.
WYKŁAD 4 15.04.2014
Paradygmaty nauk społecznych,
a budowanie teorii pedagogicznych
Paradygmat jako zbiór ogólnych przesłanek koniecznych do zdefiniowania edukacji oraz budowania teorii edukacyjnych
Wokół teorii Tomasa Kuhna – kłopot z paradygmatami w naukach społecznych
Paradygmaty w pedagogice
Naczelne paradygmaty nauk społecznych
Humanizm
Interpretatywizm
Strukturalizm
funkcjonalizm
Paradygmaty nauk społecznych, a budowanie teorii edukacji
3.1 pajdocentryzm
3.2 didaskalocentryzm
Literatura:
1. A. Krause Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej KR 2010
2. Z. Kwieciński Tropy, ślady, próby. Studia i szkice z pedagogii pogranicza 2000
3. (Artykuł) K. Rubacha Budowanie teorii pedagogicznych [w:] Tom I, Pedagogika, red. Kwieciński, Śliwerski, Warszawa 2003
Pojęcie paradygmatu upowszechnił w nauce Tomas Kuhn, który nył z wykształcenia fizykiem, napisał pracę i wydał ją w 1962 pt. „Struktura rewolucji naukowej”. T. Kuhn napisał, że determinantem rewolucji naukowej jest wyodrębnianie się w poszczególnych dyscyplinach nauki właściwych dla niej paradygmatów. Pod pojęciem paradygmatu rozumie on powszechnie uznane osiągnięcia naukowe, które w pewnym czasie dostarczają społeczności uczonych modelowych problemów i rozwiązań. Był on przeciwnikiem wieloparadygmatyczności, co wzbudzało szereg kontrowersji w naukach społecznych. Sam Kuhn uważał, że żeby pedagogika istniała musiała być jednomyślność.