SOR chirurgiczny wykłady:

W1 – urazy klatki piersiowej 22.02

W2 – urazy jamy brzusznej 01.03

W3 – uszkodzenia miednicy 08.03

W4 – oparzenia, odmrożenia cz. I 15.03

W5 – oparzenia, odmrożenia cz. II 22.03

W6 – ból 05.04

W7 – krew i przygotowanie do operacji 19.04

W8 – chirurgia endokrynologiczna 10.05

W1

- powyżej linii sutków obszar klatki piersiowej, a poniżej tej linii znajduje się obszar jamy brzusznej

- obrażenia k.p. dzielimy na a) przenikające b) nieprzenikające

Struktury w k.p. ważne dla życia:

a) żyły i tętnice: podobojczykowe, szyjne, kręgowe b) nerwy: splot ramienny, nerw błędny, nerwy krtaniowe wsteczne, nerwy przeponowe c) ponadto: tchawica, przełyk, serce+ aorta + żyły główne, przewód piersiowy, płuca,

Obrażenia k.p. bezpośrednio zagrażające życiu:

-niedrożność dróg oddechowych, -odma prężna, -tamponada serca, -duża odma otwarta, -wiotka klatka piersiowa (złamania wielu żeber), -masywne krwawienia do jamy opłucnej,

Odma prężna:

- uszkodzenie miąższu płucnego prowadzi do powstania wentylu (powietrze wchodzi ale nie wychodzi) -objawy : ból w klatce, spadek ciśnienia, poszerzenie żył szyjnych, sinica, duszności,

!!! gdy w obrażeniach k.p. dochodzi do spadku ciśnienia tętniczego i wzrostu ośrodkowego ciśnienia żylnego = odma z nadciśnieniem lub tamponada serca

!!! w odmie prężnej obustronnej nie ma przesunięcia śródpiersia i poszerzenia żył szyjnych

Odma otwarta:

-powietrze wchodzi i wychodzi,

Odbarczenie odmy

- II przestrzeń m-żebrowa w linii środkowo obojczykowej - VI przestrzeń m-żebrowa w linii środkowo pachowej

Triada Beck’a:

-spadek ciśnienia tętniczego - wzrost ciśnienia żylnego (przepełnione żyły szyjne) - brak lub ściszone tony serca

Wstrząśnienie k.p.

-odruchowy, wywołany bólem bezdech, spowodowany mocnym uderzeniem w klatkę piersiową (bez obrażeń narządów wewnętrznych). Oddech wraca samoistnie po kilku sekundach, a przytomność jest zachowana.

Ściśnięcie k.p.

-liczne wybroczyny na twarzy i szyi oraz obrzęk tych okolic -wybroczyny powstają w miejscach gdzie odzież nie przylega do skóry

Wiotka k.p.

- złamania kilku żeber lub mostka przynajmniej w 2 miejscach - paradoksalne ruchy klatki

Stłuczenie płuca:

-to częsty uraz, może stopniowo prowadzić do niewydolności krążenia

I stopień > 28% pow. – respirator II stopień 19-27% pow. – 60% wymaga respiratora III stopień < 19% pow. – nie wymaga respiratora

Stłuczenie serca:

-najczęściej dotyczy ściany prawej komory i/lub prawego przedsionka -objawy: zaburzenia rytmu pod postacią tachykardii zatokowej, diagnostyka: echokardiografia

Uszkodzenie przepony:

-65-80% przypadków uszkodzenie po stronie lewej na powierzchni tylno-bocznej - przeważnie towarzyszą obrażenia jamy brzusznej

Uszkodzenia aorty:

- 90% przypadków uszkodzenia aorty piersiowej to zgon - diagnostyka: RTG, TK, aortografia

Urazy drzewa tchawiczo-oskrzelowego

-ból, kaszel, zab. przełykania, krwioplucie, rozedma podskórna,

Urazy przełyku:

- rozedma podskórna, śródpiersiowa, wysięk opłucnowy, wysoka temp. bez innej uchwytnej przyczyny TRIADA MAKLERA: I – gorączka II - ból III – tachykardia

W2

Urazy jamy brzusznej stanowią 4% obrażeń ciała, dają one skąpe objawy miejscowe, które maskowane są przez inne układy (np. omdlenia)

Podział urazów:

-zamknięte -penetrujące (pęknięcie przepony) -bezpośrednie i pośrednie

Kwasy żołądkowe przez perforację powodują silnie drażnienie otrzewnej, chemiczne zapalenie otrzewnej i zapalenie bakteryjne otrzewnej. Może też dojść do zapalenia tkanki łącznej poza jamą otrzewnową.

Manewr Kochera – odcięcie dwunastnicy od tylnej ściany jamy brzusznej i ponowne przyszycie.

Treść jelitowa zawiera duże ilości bakterii i prowadzi do gwałtownego zap. otrzewnej.

Uszkodzenia wątroby:

-uszkodzenie torebki i powstanie krwiaka podtorebkowego -centralne pęknięcie, oderwanie żył wątrobowych lub pęcherzyka żółciowego, rozfragmentowanie -krwawienie z wątroby, bolesność w prawym podżebrzu, zap. otrzewnej -diagnostyka: USG, TK, RTG, nakłucie jamy brzusznej - powikłania uszkodzenia: wtórny krwotok, ropień podprzeponowy

Uszkodzenia śledziony:

-cięka i łatwo uszkadzająca się torebka. Jest ruchomo umocowana do przepony, żołądka i okrężnicy. Może pękać 1 i 2 fazowo. - objawy: ból w lewym podżebrzu, diagnostyka: USG,TK,RTG - leczenie: usunięcie, szycie, drenaż, tamponada

Śledziona w czasie noworodkowym pełni rolę krwiotwórczą, bo wytwarza komórki układu siateczkowo-śródbłonkowego (kom. odpornościowe). Osoby bez śledziony narażone są na infekcje paciorkowcowe.

Uszkodzenia dwunastnicy:

-daje objawy za i śród otrzewnowe, leczenie operacyjne

Uszkodzenia jelita cienkiego i okrężnicy:

-objawy otrzewnowe -porażenie perystaltyki -bolesny, wzdęty brzuch -dodatni objaw blumberga

Uszkodzenia trzustki:

- położona zaotrzewnowo, ciężkie jej uszkodzenie prowadzi do przetoki trzustkowej i ciężkiego zapalenia otrzewnej, do urazów dochodzi też przez stłuczenie trzustki o kręgosłup

Uszkodzenia przepony:

-dochodzi do nich w mechanizmie zgnieceniowym, uszkodzenie obejmuje część błoniastą przepony, narządy j.b. trafiają do k.p.

!!! Przepuklina razworu przełykowego przepony – u osób otyłych szybko chudnących, to najczęstsza przepuklina przeponowa.

Powikłania urazów j.b.:

-krwiaki - rozerwanie miejsca szycia i wytrzewnienie - blizny i zrosty

W3

*Rozdęcie pierwszej pętli jelita cienkiego może prowadzić do urazów trzustki. *Obecność powietrza pod kopułą przepony może świadczyć o dziurze w przewodzie pokarmowym. *Wysokie uniesienie przepony może świadczyć o niedrożności przewodu pokarmowego.

Urazy nerek:

-otwarte – spowodowane ranami drążącymi -zamknięte – silne stłuczenie okolicy lędźwiowej

Stłuczenie nerki: ból okolicy lędźwiowej oraz krwiomocz, powstaje krwiak.

Uszkodzenie moczowodu:

-otwarte – rany penetrujące -zamknięte – zmiażdżenie lub rozerwanie moczowodu spowodowane kopnięciem potrąceniem, gwałtownym przesunięciem nerki. Ucieczka moczu do przestrzeni zaotrzewnowej. Krwiomocz pojawia się późno i jest przemijający.

Uszkodzenie pęcherza moczowego:

-otwarte/zamknięte -uszkodzenia zewnątrzotrzewnowe najczęściej na skutek urazów miednicy, w czasie badania palpacyjnego wyczuwalny jest pod spojeniem łonowym duży guz, natomiast badaniem perrectum wyczuwa się ciastowaty guz. Po uszkodzeniu następuje bezmocz. Pęcherz łatwiej pęka pełny.

Uszkodzenia cewki moczowej:

-przepona moczowo-płciowa dzieli cewkę moczowa na 2 części

-część przednia (opuszkowa, jamista i gąbczasta) do uszkodzenia dochodzi na skutek urazu krocza (wyciekanie treści krwistej z cewki, zatrzymanie moczu, krwiak krocza, prącia i moszny) -część tylna (błoniasta i sterczowa) złamania miednicy z zerwaniem więzadeł łonowych, w badaniu perrectum stwierdza się krwiak okołoodbytniczy, zatrzymanie moczu.

W4

Oparzenia –czynnikiem rażącym jest cieplo

Oparzenia I stopnia:

-obejmuje naskórek, niewielkie uszkodzenia tkankowe, występuje zaczerwienienie i lekki obrzęk, ból ustępuje po 2-3 dniach, całkowite gojenie po 5-10 dniach, gojenie przebiega bez bliznowacenia

Oparzenia II stopnia powierzchowne:

-cały naskórek i część skóry właściwej ulega uszkodzeniu, występuje zaczerwienienie i pęcherz, czyli powstaje wysięk. Im głębsze oparzenie tym pęcherze powstają szybciej. Gojenie 10 -14 dni jeśli nie dojdzie do zakażenia. Powstają małe blizny.

Choroba oparzeniowa- bakterie na ranie, ciężkie toksyny, gorączka.

Oparzenia II stopnia głębokie:

-sięgają jeszcze głębiej, niszczą mieszki włosowe i gruczoły potowe, goją się od 25 do 30 dni. Powstają rozległe twarde blizny, mogą wdawać się zakażenia i może dochodzić do przekształcenia się oparzenia w oparzenie III stopnia

U dzieci jest mniejsza ilość tkanki podskórnej i oparzenia są bardziej dotkliwe. Dzieci też o wiele łatwiej zakażają rany, bo nie dbają o higienę rany.

Oparzenia III stopnia:

-obejmują całą grubość skóry, powierzchnia poparzenia jest twarda, rana nie jest bolesna.

Powierzchnie poparzeń

-głowa= 4,5% -tułów= 18% -kończyny górne = 4,5% -dolne=9% -krocze=1%

Oparzenie ciężki:

* II st. >25% pow ciała dorosłych * II st. >20% u dzieci * III st. >10% pow. Ciała

Oparzenia średnie:

* II st. 15-25% pow. ciała u dorosłych * II st. 10-20% pow. ciała u dzieci

Oparzenia lekkie:

*II st. < 15% u dorosłych * II st. <10% u dzieci * III st. <2% pow. ciała

Każde oparzenie rąk uznawane jest za ciężki uraz, ponieważ powstają blizny które upośledzają wykonywanie ruchów dłońmi. Powstają przykurcze.

Oparzenia dróg oddechowych prowadzą do wielu następstw. Może występować obrzęk, łatwo złapać infekcję. Oparzenia górnych dróg oddechowych poniżej rozdwojenia tchawicy prowadzą do skurczu oskrzeli i oskrzelików co utrudnia oddychanie.

Oparzenia elektryczne:

-następuje uszkodzenie tkanek wzdłuż linii przepływu prądu. Każda osoba porażona prądem musi trafić do szpitala ponieważ nie ma gwarancji na to że prąd nie przeszedł przez mózg i serce co może doprowadzić do zaburzeń rytmu i ośrodków.

Wskazania do hospitalizacji:

- wszystkie oparzenia III st. bo prowadzą do zakrzepicy i martwicy naczyń i nerwów -oparzenia II st. >10% pow. ciała -oparzenia twarzy, dłoni stóp krocza -oparzenia dróg oddechowych -oparzenia elektryczne

Leczenie:

-ogólne – zwalczanie wstrząsu pooparzeniowego. Zapobieganie zmiany oparzenia w zakażenie.

-leczenie rany – metoda odkryta= sciąganie pęcherzy i smarowanie ran maściami z solami srebra, bo niszczą drobnoustroje.

-wstrząs oparzeniowy – ból, rozszerzone łożysko naczyniowe, ucieczka płynów i białka co prowadzi do spadku ciśnienia onkotycznego. Nasila się parowanie z uszkodzonej powierzchni= 32 mmHg gdy normalnie wynosi 2-3 mmHg. Następuje utrata płynów wewnątrz komórkowych i hipoproteinemia. Następują zmiany jonowe w komórkach.

Leczenie płynami:

-reguła Parklanda – I doba= 4ml/kg/%pow. poparzonej PŁYNU RINGEA, II doba= 0,5ml/kg/%pow. OSOCZA ŚWIEŻO MROŻONEGO i 1ml/kg/%pow. 5% GLUKOZY

-reguła Broka – I doba= 0,5 ml/kg/%pow. KOLOIDÓW i 1,5 ml,kg,%pow. ELEKTROLITÓW + 2litry 5% GLUKOZY II doba= pełna ilość KRYSTALOIDÓW I KOLOIDÓW + 2litry GLUKOZY

*Ilość przetoczonych płynów powinna przekraczać diurezę dzienną o 3-3,5 litra, a połowę planowanego wlewu należy podać w pierwszych 8h leczenia.

Przyczyny wstrząsu oparzeniowego:

-ból -hipowolemia -czynnik tkankowy dający zagrożenie zespołem rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego DIC -cytokiny

Schemat postępowania we wstrząsie oparzeniowym:

-krystaloidy, koloidy, krew, osocze, -temp. otoczenia 28-32 stopnie -wilgotność 60-70% -ochrona przed zakażeniem

Leki:

-p/bólowe -antybiotyki -profilaktyka DIC -szczepionka p/pseudomonas -profilaktyka tężca

-antybiotykoterapia= zgodna z wynikiem posiewów, podanie antybiotyków ogólnoustrojowych w udokumentowanych zakażeniach

2-4 doba = streptococcus

5-7 doba = staphylococcus aureus

> 7 doby = pseudomonas, E. Coli, klebsiella, proteus, acinetobacter

W5

Leczenie ran oparzeniowych – leczenie bezopatrunkowe i opatrunkowe. Wczesne wycięcie tkanek martwych (nekretomia) przy oparzeniach głębokich II stopnia i oparzeniach III stopnia. * Sole srebra zapobiegają rozwojowi bakterii na ranie. *Maści zawierające silikon zapobiegają utracie wody na powierzchni rany. *Do kąpieli należy dodawać benzoesan i hibitan.

Rokowania w oparzeniach: oparzenia > 40% powierzchni ciała mogą prowadzić do zgonu, wiek powyżej 60 r.ż. jest również czynnikiem ryzyka. Oparzenia inhalacyjne górnych dróg oddechowych również zagrażają życiu.

Postępowanie:

-odizolowanie od źródła czynnika rażącego, postępowanie p/wstrząsowe, podawanie płynów, leków p/bólowych i antybiotyków, schładzanie wodą o temp. 25-27 stopni. *Przez schładzanie można uzyskać zmniejszenie głębokości oparzenia i obrzęku tkanek, skraca się więc czas gojenia, zmniejszają się dolegliwości bólowe, zmniejsza się występowanie powikłań septycznych.

Inhalacyjne oparzenie płuc:

-uszkodzenie dróg oddechowych i płuc przez substancje toksyczne rozpuszczone w gazach, może dojść do gwałtownej śmierci na skutek niedotlenienia, może wystąpić skurcz dróg oddechowych, może dojść do obrzęku płuc śródmiąższowo-pęcherzykowego.

Oparzenia elektryczne:

-prąd < 1000W to prąd o niskim napięciu i oparzenia są leczone jak oparzenia termiczne, prąd o napięciu > 1000W to prąd o wysokim napięciu. Często dochodzi do zaburzeń w pracy serca i OUN.

Oparzenia chemiczne:

-są stosunkowo rzadkie, oparzeniu ulega skóra i błony śluzowe, stężone kwasy powodują powstanie strupów koagulacyjnych (sucha martwica powstała z koagulacji białek) a zasady powodują rany rozpływne.

Postepowanie w oparzeniach chemicznych:

-spłukanie obficie wodą przez 30 min substancji chemicznej, przy wapnie gaszonym nie stosować wody tylko oliwę i parafinę.

Odmrożenia:

-tworzą się kryształy lodu w tkance, dochodzi do zaburzeń mikrokrążenia, następuje uwolnienie mediatorów zapalenia,

-odmrożenia powierzchowne niszczą skórę a głębokie kości i mięśnie,

Leczenie:

-ogrzewanie w temp 40-42 stopni przez 15-30 min, profilaktyka p/tężcowa

W6

Ból – nieprzyjemne doznanie czuciowe oraz emocjonalne związane z rzeczywistym bądź potencjalnym uszkodzeniem tkanek,

Patofizjologia bólu:

-ból nocyceptywny= receptory bólowe w odpowiedzi na bodziec uszkadzający -ból neuropatyczny= związany z uszkodzeniem lub chorobą dotyczy nerwów obwodowych lub OUN

Etapy odpowiedzi bólowej:

Uraz -> stymulacja receptorów bólowych, uwolnienie neurotransmiterów i substancji neuromodelujących -> wstępujące drogi bólowe -> zstępujące drogi sprzężenia zwrotnego hamującego -> mechanizm sprzężenia zwrotnego hamującego -> uwolnienie opioidów, GABA, serotoniny, noradrenaliny.

Leczenie farmakologiczne bólu:

-leki nieopioidowe działające na serotoninergiczne drogi hamowania = paracetamol, metamizol, NLPZ

- słabo działające opioidy= np. tramadol, silnie działające= morfina, fentanyl

-leki miejscowo znieczulające= lignokaina

Opioidy:

- korzyści: wysoka skuteczność, łatwe dawkowanie -ryzyko: zab. żoł-jelitowe, świąd, zatrzymanie moczu, depresja oddechowa,

NLPZ:

-korzyści: działanie oszczędzające stosowanie opioidów, -ryzyko : zab. żoł.-jelitowe, nefrotoksyczność, hepatotoksyczność, działanie ośrodkowe, reakcje skórne, zaburzenia hematologiczne, wydłużenie czasu krwawienia, interakcje lekowe, niewydolność krążenia.

Paracetamol:

-korzyści: bezpieczny w zaleconych dawkach, oszczędza opioidy, małe interakcje -ryzyko : nie wolno łączyć z alkoholem bo niszczy wątrobę

Schemat dawkowania:

-podawanie leków systematycznie co zapobiega nasileniu się bólu, - połączenie wielu leków p/bólowych o różnym mechanizmie działania zwiększa działanie p/bólowe przy jednoczesnym zmniejszeniu ryzyka objawów niepożądanych.

Leczenie pacjentów wysokiego ryzyka:

-noworodki : niedojrzałość systemów enzymatycznych zaangażowanych w metabolizmie leków, spadek przesączania kłębuszkowego

-ciężkie choroby płuc: ryzyko niedodmy płuc oraz zapalenia płuc przy incydentach bólowych

-choroby nerek i wątroby: spadek metabolizmu leków p/bólowych, wzrost ryzyka toksyczności

-choroby układu sercowo-naczyniowego: spadek zdolności tolerowania odpowiedzi na ból, spadek odp. hemodynamicznej na silny ból i działanie niektórych analgetyków,

-osoby starsze: przyjmowanie innych leków, spadek zdolności metabolicznych, zwiększona wrażliwość na opioidy.

W7

Leczenie krwią i preparatami krwiozastępczymi:

-krew pełna – jednostka krwi pełnej ma obj. ok 500ml i zawiera 450ml krwi pełnej i 63ml płynu konserwującego, jej hematokryt wynosi 0,36-0,44, przechowywana w lodówce w temp. 2-6 stopni, jej termin ważności wynosi 35 dni.

Wskazania do stosowania krwi pełnej:

-masywne krwawienia z utratą 25% krwi, transfuzja,

Przeciwskazania:

-u chorych z niedokrwistością, gdy wystarczające jest stosowanie krystaloidów, albuminy HES dekstranu, w celu korygowania poziomu czynników krzpnięcia.

W8

Chirurgia endokrynologiczna; choroby tarczycy, przytarczyc, nadnerczy,

Choroby tarczycy:

- każde powiększenie tarczycy to WOLE, tarczyca wydziela hormony T3 i T4

Wole może przebiegać z prawidłową funkcją tarczycy= obojętne, z wzmożoną czynnością tarczycy= nadczynne, z obniżoną czynnością= niedoczynne

Lokalizacja wola:

-prawidłowo szyja a nieprawidłowo= zamostkowo, śródpiersiowo, ektopowo -EKTOPIA= wzrost nabłonka gruczołu w miejscu dla niego nie przeznaczonym.

Choroby tarczycy:

-nadczynność= przełom hipermetaboliczny -niedoczynność= przełom hipometaboliczny

Przełom hipermetaboliczny:

-nadmierne uwalnianie T3 i T4 wywołane operacjami, porodem, stresem, urazami, podażą jodu - receptory tarczycy wyłapują jod, by likwidować guzki tarczycy podaje się jod promieniotwórczy

-przełom hipermetaboliczny to stan zagrożenia życia w którym dochodzi do niewydolności wielu narządów,

Objawy: temp >38 stopni, tachykardia >140, zaburzenia rytmu, biegunka, nudności, senność, śpiączka

Leczenie: dekstran: 1-2g co 8h iv, hydrokortyzon 300-400mg iv, propranolol blokuje receptory beta-adrenergiczne 160-480 mg /24h p.o.

Przełom hipometaboliczny:

-następstwo nieleczonej niedoczynności tarczycy,

Objawy: zaburzenia OUN, senność, utrata świadomości, bradykardia, hipotonia, osłabione odruchy, hiponatremia, hipowentylacja prowadząca do kwasicy,

Leczenie: podawanie hormonów tarczycy

Rodzaje wola: rozlane, guzowate, nowotworowe w nowotworach, zapalne w zapaleniach,

Choroby przytarczyc:

-odpowiadają za gospodarkę wapniową, wyróżnia się ich niedoczynność i nadczynność

Nadczynność:

-pierwotna= gruczolak, przerost, rak, -wtórna= przerost -trzeciorzędowa= wtórna, pierwotna, gruczolak w przebiegu nadczynności wtórnej,

-nadczynność daje przełom hiperkalcemiczny:

Objawy: poliuria, polidypsja, odwodnienie, kamica nerkowa, zwapnienie nerek, hiperkalciuria, osłabienie, zmęczenie, depresja, utrata apetytu, nudności, wymioty, osłabienie mięśni, częstoskurcz, arytmie, wydłużenie PQ i skrócenie QT, nadciśnienie, objawy hiperkalcemii,

-występuje dużo wapnia w surowicy, duże stężenie parathotmonu w surowicy, wydzielanie wapnia i reszt PO4 z moczem,

Leczenie:

-wymuszenie diurezy- NaCl 4-6 L /24h iv, Furosemid 80-100mg/24h

Niedoczynność:

-gdy brak hormonów przytarczyc

Niedoczynność daje przełom hipokalcemiczny:

Objawy: tężyczka= drętwienie ciała, ręka położnika, kurcz krtani, drgawki, bradykardia, zaburzenia rytmu, drętwienie ust i dystalnych części kończyn

Leczenie: preparaty wapnia 3g iv, uzupełnianie magnezu

Choroby nadnerczy:

Składają się z kory i rdzenia więc choroby dotyczą obu struktur. Guzy dotykają rdzeń i korę nadnerczy.

-usunięcie nadnerczy prowadzi do przełomu nadnerczowego, brakuje wtedy gliko i mineralokortykosteroidów,

Przyczyny przełomu nadnerczowego: usunięcie nadnerczy, niedoczynność podwzgórza i przysadki, niedoczynność nadnerczy

Brak mineralo i glikokortykosteroidów prowadzi do:

-przekrwienia skóry i błon śluzowych= choroba adisona, -osłabienie mięśni, -hipotensja -tachykardia -odwodnienie -rzekomootrzewnowe bóle brzucha -niska temp w pierwszym etapie choroby później gorączka, -nudności, wymioty, biegunki, -oliguria

Leczenie: steroidy= hydrokortyzon 200-250mg iv co 6h, -hipoglikemia 20-40% glukoza,

Guzy kory nadnerczy:

-zespół Cushinga : nadmiar kortyzolu, występuje u otyłych, osoby szybko się męczą i są opuchnięte, na zespół składa się wiele objawów dodatkowych

Objawy: przyrost masy, trądzik, nadciśnienie, zaburzenia miesiączki, osteoporoza u dzieci, zaburzenia emocjonalne,

-zespół Conna : nadmiar aldosteronu, który dają guzy i przerost kory

Objawy: nadciśnienie tętnicze, wielomocz, osłabienie mięśni, obniżenie stężenia potasu we krwi,

-Wirylizm- nadmiar androgenów u kobiet,

Guzy rdzenia nadnerczy:

-zespół Barwiaka = powstałe guzy wydzielają katecholaminy, adrenalinę i noradrenalinę

Objawy : wzrost ciśnienia, bóle głowy, zaburzenia rytmu,

Diagnoza: USG, TK, badania czynnościowe= stężenie hormonów lubi ich metabolitów w organizmie, a są to kortyzol, chromoarginina, metabolity katecholamin, aldosterona, DHEA,