STARY TESTAMENT – późne księgi historyczne
Cele: Przedstawienie historii powstania i głównych myśli teologicznych późnych ksiąg historycznych Starego Testamentu (Księga Rut, 1-2 Księga Kronik, 1-2 Księga Królewska, Księga Ezdrasza, Księga Nehemiasza, Księga Judyty, Księga Tobiasza, Księga Estery, 1-2 Księga Machabejska)
Późne księgi historyczne do opracowania własnego:
Rut
Tobiasza
Judyty
Estery
Literatura
Gądecki „Wstęp do ksiąg hist…” 2002 str. 71-210 i Brzegowy „Księgi hist…” 2002 str. 145-339
Zapowiedź wyjątkowego proroka:
Pwt 18, 15-20
„Pan, Bóg twój, wzbudzi dla ciebie proroka spośród twoich braci, podobnego do mnie. Jego będziesz słuchał. Właśnie o to prosiłeś Pana, Boga swego, na Horebie, w dniu zgromadzenia: Niech więcej nie słucham głosu Pana, Boga mojego, i niech już nie widzę tego wielkiego ognia, abym nie umarł. I odrzekł mi Pan: Dobrze powiedzieli. Wzbudzę im proroka spośród ich braci, takiego jak ty, i włożę w jego usta moje słowa, będzie im mówił wszystko, co mu nakażę. Jeśli ktoś nie będzie słuchać moich słów, które on wypowie w moim imieniu, Ja od niego zażądam zdania sprawy. Lecz jeśli który prorok odważy się mówić w moim imieniu to, czego mu nie rozkazałem, albo wystąpi w imieniu bogów cudzych – taki prorok musi ponieść śmierć.”
Oczekiwanie
Terytoria 12 pokoleń, Jordan
2,5 Geol, Ruben, ½ Manasses
9,5 Lewi -> Mojżesz (12 miast różnych pokoleń)
Nurty
I/II wiek p.n.e. PROROK
Dawid KRÓL
IV/III wiek (niegodziwi kapłani) KAPŁAN
Prorokinie starotestamentalne:
| CHULDA | MIRIAM | DEBORA | NOADIA | Bezimienna żona Izajasza |
|---|
1-2 KSIĘGI KRÓLEWSKIE
(2 Krl 5, 1-27) analiza tekstu biblijnego
Naaman – wódz wojska króla Aramu, wróg Izraela, dzielny, autorytatywny, trędowaty
stał wobec/ przed panem – królem Aramu
„ain mem nunaman” – zawierzyć
Młoda dziewczyna „naara ktana”
„lifne” stała przed obliczem pani – żony Naamana
Elizeusz – prorok, mąż Boży, który kazał Naamanowi 7 razy zanurzyć się w Jordanie
Gechazi – sługa Elizeusza, pobiegł za Naamanem bez polecenia Elizeusza i wziął od niego dwa talenty, trąd Naamana przylgnął na niego
stał przed obliczem swego pana - Elizeusza
W grzechu zawarta jest kara. Lepszy jest nie-Żyd, który pragnie żyć z wolą Bożą niż Żyd, który kradnie.
Tematy TEOLOGICZNE
PRZYMIERZE
KRÓL: Jozjasz, Ezechiasz, Dawid
PROROCY: Izajasz, Elizeusz, Eliasz
*Noe, Abraham, Izaak + Jakub, Mojżesz (przymierze SYNAJSKIE)
1-2 KSIĘGI KRONIK
„księga całej historii świętej” – Hieronim (Wulgata)
DIBREH HAJNAMIN – słowa/wydarzenia dni
„paralipomenon” – to co pominięte (Septuaginta)
Okres PERSKI – ok. 350 r.
Autor – nieznany
Dawid śpiewakiem, Żydzi państwa POŁUDNIOWEGO, tematyka ŚWIĄTYNI - KULTU
Zainteresowany LEWITAMI (ok. 100 razy wspomina ich), domagał się przywilejów, pokolenie Lewiego – usługiwanie, pejoratywne (negatywne) światło
Źródła (około 15)
pochodzenia profetycznego
nie przeceniaj historyczności, Przymierza
Dawid wyidealizowany
Adam i Ewa -> restauracja życia po wygnaniu BABILOŃSKIM (538r.) [KSIĘGI KRONIK + Ezd + Ne]
Krn 1-9 rodowód od Adama do Dawida; 10-29 Dawid
KSIĘGI EZDRASZA I NEHEMIASZA
621r. – rządy Jozjasza (do 16 roku życia szukał Boga, do 20 roku życia oczyścił Judę)
722r. – upadek PAŃSTWA IZRAELSKIEGO, Królowie Asyryjscy, uprowadzenie do Babilonu
Państwo Południowe aż do 592r. (Nabuhodonozor) cieszy się wolnością i dobrobytem.
587r. moment wygnania BABILOŃSKIEGO
Żydzi żyją na wygnaniu i gromadzą się w synagodze podczas szabatu, reinterpretują prawo, utrzymują kult bez świątyni. Wówczas powstaje Ezd 40-55 i Rdz.
538r. nowa hegemonia Cyrus Wielki -> Persowie [CYLINDER CYRUSA - weryfikacja]
Zezwolenie na powrót Izraelitów do Jerozolimy (Ezd 6, 3-5).
KSIĘGI – początkowo obie (Ezd i Ne) = EZDRASZA
Podzielono „KSIĘGĘ EZDRASZA” na dwie według głównych osób występujących w nich.
III tematy teologiczne
Ezd 1-6 (/4) ODBUDOWA ŚWIĄTYNI JEROZOLIMSKIEJ
Ne 1-7, 11-13 przywrócenie JEROZOLIMIE charakteru MIASTA
Ezd ?, Ne 8-10 osadzenie JUDAIZMU na PRAWNYCH FUNDAMENTACH
JĘZYK
charakter kompilatorski 1 poj. / 3 poj.,
ludowy, uproszczenia
przytoczenia (dokumenty o pochodzeniu nieżydowskim – perskim; fragmenty w języku aramejskim)
listy, wykazy rodów, miast
CZAS REDAKCJI – ok. 350r.
Nie chronologia, lecz TEMATOLOGIA determinuje bieg wydarzeń. Wyraźna jest sympatia do lewitów i Dawida oraz pokoleń JUDY i BENIAMINA.
I Szeszbasal – (syn Jojakima) sformułował pierwszą grupę REPATRIANTÓW, Cyrus mianuje go namiestnikiem Jerozolimy
II Zorobabel – (wnuk Jojakima) pośród REPATRIANTÓW odżywa nadzieja na odtworzenie państwa, powraca do ojczyzny i dokończa odbudowy świątyni w 515r. - inauguracja