CHÓW ZWIERZĄT

18.09.2010

SKŁAD CHEMICZNY PASZ

Analiza zootechniczna:

sucha masa - substancja organiczna i nieorganiczna zawarta w paszy pozostała po odparowaniu wody

• oznaczanie: wysuszenie próby badanej paszy w suszarce w 105 stopniach C w ciągu 3 godzin i zważenie pozostałości

popiół surowy - substancja mineralna pozostała po całkowitym spaleniu substancji organicznej w paszy

• oznaczanie: polega na spaleniu próbki paszy w piecu MUFLOWYM w temperaturze 550stopni C w ciągu 8 godzin. Obliczamy na zasadzie różnicy przed i po spaleniu

tłuszcz surowy - substancja organiczna wyekstrahowana rozpuszczalnikami organicznymi. Zaliczamy tu tłuszcze właściwe, wolne kwasy tłuszczowe, barwniki i karoteny

• oznaczanie: polega na ekstrakcji tłuszczu eterem etylowym w aparacie SOXHLETA i wagowym określeniu jego ilości

białko ogólne (właściwe) - grupa związków składających się z białka właściwego i innych substancji białkowych i niebiałkowych zawierających w sobie azot

• oznaczanie: metoda KIELDAHLA. Jest to metoda pośrednia, oznaczamy azot w końcowej części analizy i przeliczamy na białko, mnożąc przez przelicznik 6,25 (w 100g białka jest 16g azotu)

włókno surowe - frakcja węglowodanów w nierozpuszczalnych kwasach, zasadach i rozpuszczalnikach organicznych. Do tej frakcji należy celuloza (błonnik), ligniny, pentozany i femicelulozy

• oznaczanie: polega na ilościowym oznaczeniu substancji organicznych nierozpuszczalnych podczas gotowania w rozcieńczonym kwasie siarkowym

WPŁYW ŻYWIENIA NA ZDROWOTNOŚĆ I PRODUKCYJNOŚĆ ZWIERZĄT

Prawidłowe żywienie:

• ma wpływ na wzrost, rozwój i budowę zwierząt

• niedobór odbija się na budowie zwierząt

• ma wpływ na produkcyjność (prawidłowe i irracjonalne żywienie wpływa na jakość produkowanych jaj, wełny i mięsa)

• płodność i plenność zwierząt, szczególnie w okresie rozrodczym. Należy prawidłowo odżywiać samicę przed pokryciem. Ma to pozytywny wpływ na ilość komórek jajowych

• żywotność zarodków

• żywotność zwierząt - zwiększa odporność na choroby

• intensywne żywienie pozwala na doskonalenie, pełne ujawnienie się cech genetycznych

strawność - stopień wykorzystania paszy przez zwierzę gospodarskie

• metody określania strawności: matematyczne¸ laboratoryjne, na zwierzętach

Współczynnik strawności:

P - ilość składnika wybranego w paszy

K - ilość składnika wydalanego w kale

Czynniki wpływające na strawność składników pokarmowych

• zależne od zwierzęcia: gatunek, typ użytkowy (mięsny, mleczny), rasa, wiek, stan zdrowia, płeć, stan fizjologiczny, temperatura otoczenia

• zależne od paszy: rodzaj i skład paszy, poziom żywienia, sposób przygotowania do skarmienia, smak, zmiany diety i ilość wypijanej wody

Procesy przemiany materii:

• Synteza (anabolizm) - proces tworzenia związany z gromadzeniem energii

• Rozkład (katabolizm) - proces związany z uwalnianiem energii

Zwierzę pobiera energię z paszy, która ulega przemianom.

Schemat przemian energetycznych:

Energia brutto (100%)

- energia kału (30%)

= energia strawna (70% energii brutto)

- energia moczu i gazów jelitowych (2-5%)

= energia metaboliczna (65% energii brutto)

- energia cieplna (2-5%)

= energia netto (60% energii brutto)

energia brutto (surowa) - energia pobrana w paszy (100%)

energia strawna - ta część energii, która powstaje po odjęciu energii brutto zawartej w kale

energia metaboliczna - energia fizjologicznie użyteczna, którą zwierzę wykorzystuje w procesach życiowych

energia netto, którą dzielimy na:

• bytową (35%) wykorzystywana do funcjonowania zwierząt

• produkcyjna (25%) wykorzystywana na wyprodukowanie jaj, mleka, mięsa

Na szybkość przemian ma wpływ: gatunek, masa, cechy osobnicze, warunki środowiskowe (żywienie)

Przemiana węglowodanów:

Węglowodany stanowią główny składnik energii oraz materiał budulcowy komórek zwierzęcych, np. odpowiadają za produkcję tłuszczów zapasowych trzody chlewnej. Przemiany węglowodanów przebiegają w cyklu zamkniętym.

ROZKŁAD -> SYNTEZA ->ROZKŁAD

Ad. 1. cukry złożone ------------------------------> cukry proste (wątroba, mięśnie)

enzymy amylolityczne

Ad. 2 cukry proste ---------------------> GLIKOGEN

Ad. 3 GLIKOGEN z uwolnieniem energii w wątrobie z krwią (wątroba ) glukoza, (mięśnie)

kwas mlekowy

Przemiana tłuszczów

• dostarczenie organizmowi energii

• ochrona narządów wewnętrznych od uszkodzeń i wstrząsów

• tworzenie izolacji cieplnej

• natłuszczanie włosów i skóry

• rozpuszczanie witamin A, D, E, K

Tłuszcze rozkład (odbywa się przy dużym udziale wątroby i żółci)- glicerol i kwasy tłuszczowe i w tej postaci są wchłanianie przez jelita, gdzie następuje później synteza. W wyniku syntezy powstają dwa rodzaje tłuszczów:

• narządowy (strukturalny) niezbędny składnik każdej komórki. Jego ilość nie zmienia się nawet po głodzeniu organizmu

• zapasowy stanowi źródło energii, gromadzi się w warstwie podskórnej

Rola białek

• niezbędny podstawowy budulec całego organizmu.

• wchodzi w skład hormonów i enzymów.

• może stanowić źródło energii.

• wykorzystywana do wytwarzania produktów pochodzenia zwierzęcego.

Białko z paszy pod wpływem enzymów proteolitycznych rozkłada się na aminokwasy, które z krwią przez wątrobę wędrują do tkanek.

Część aminokwasów rozkłada się w procesie dezaminacji lub dekarboksylacji. Natomiast pozostałe biorą udział w procesie biosyntezy białka przy udziale kwasów nukleinowych.

Składniki mineralne: w 90% są w kościach, 10% w tkankach, w płynach ustrojowych, w enzymach. dzielimy je na:

• makroelementy (więcej niż 0,01%) C, H, O, N, P, S, Ca, Na, Cl, Mg, K - wszystkie są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu

• mikroelementy (mniej niż 0,01%, bądź ilości śladowe) J, Mn, Cu, Co, Zn, Mo, Se, Fe

Makroelementy:

Wapń (Ca) - podstawowy składnik kości, reguluje pracę serca, bierze udział w krzepnięciu krwi. Fosfor łączone z wapniem Ca2 - 1P

• niedobór wapnia powoduje zahamowania wzrostu, porażenie kończyn, łamikost i krzywicę

• źródła wapnia są pasze roślinne (siano, zielonka), dodatki mineralne (kreda, fosforany)

Fosfor (P) - bierze udział w procesach odziedziczalności, reguluje przemianę materii, przenosi energię w organizmie. Jest składnikiem ciał morfotycznych krwi

• brak fosforu powoduje osłabienie organizmu, utratę apetytu, krzywicę, spadek wydajności

• źródłem fosforu są pasze pochodzenia zwierzęcego (mleko), ziarna zbóż i roślin oleistych i fosforany wapniowe magnezowe

Magnez (Mg) - bierze udział w procesach metabolicznych. 70% znajduje się w kościach, 30% w tkankach i płynach ustrojowych

• niedobór powoduje nadmierną pobudliwość, rozszerzenie naczyń krwionośnych, tężyczkę magnezową.

• dużo fosforu zawierają rośliny motylkowe, liście buraczane, ziarna zbóż

Sód (Na) - występuje w osoczu i tkankach surowicy krwi

• niedobór powoduje utratę apetytu i zahamowanie wzrostu

• źródło: chude mleko, buraki pastewne, słomy, trawy, sól kuchenna

Potas (K) - podstawowy składnik komórek

• niedobór powoduje utratę apetytu

• źródło: buraki pastewne, trawę

Chlor (Cl) - składnik komórek i płynów ustrojowych. Poprawia właściwości smakowe paszy, działa dietetycznie, pobudza wydzielanie śliny, wzmaga trawienie skrobi

• występuje w soli kuchennej

Siarka (S) - jest składnikiem zrogowaciałych części (włosy, rogi, wełna)

• niedobór - zaburzenia w przemianie materii

• źródło - siarczan amunowy lub sodowy

Mikroelementy:

Żelazo (Fe) - podstawowy składnik hemoglobiny krwi, największe zapotrzebowanie mają oseski (90% w mleku matki). Wyjątkiem jest trzoda chlewna, gdzie podawana jest w zastrzyku

• niedobór - anemia

Miedź (Cu) - pierwiastek potrzebny do tworzenia hemoglobiny. Bierze udział w budowie enzymów

• niedobór - hamowanie wzrostu, osłabienie układu kostnego

• źródła - ziarna zbóż, śruty poekstrakcyjne

Kobalt (Co) - składnik wit. B12 oraz składnik hemoglobiny

• niedobór - występuje u przeżuwaczy

Jod (J) - składnik hormonu tarczycy (tyroksyny), który reguluje przemianę materii

• niedobór - wzrost tarczycy (tzw wole)

• źródło - pasze pochodzenia zwierzęcego

Mangan (Mn) - pierwiastek niezbędny do prawidłowego wzrostu i rozmnażania, uczynnia enzymy

Molibden (Mo) - niezbędny do wzrostu i rozwoju, występuje zazwyczaj w nadmiarze. Zawartość nie może przekraczać 10mg na 1kg suchej masy

Cynk (Zn) - niezbędny do wzrostu zwierząt. Zapotrzebowanie - 50mg/1kg suchej masy

Selen (Se) - działa podobnie jak witamina E, 10mg/kg suchej masy. Jeśli powyżej powoduje poważne zatrucia

Fluor (F) - działa toksycznie. Jest trucizną, gromadzi się w zębach i kościach. Zatrucia występują przy dawce 2-3mg/kg suchej masy. W paszach występuje w ilości od 1-5mg/kg suchej masy

3.10.2010

Witaminy – substancje organiczne niezbędne do utrzymania prawidłowej funkcji żywego organizmu np. rozwój, zdrowie, płodność, produkcyjność. Dzielimy je na grupy:

Wit. rozpuszczalne w tłuszczach (np. mleko, masło, olej): A, D, E, K

A: witamina wzrostu, tzw. „Wit płodności”, warunkuje prawidłowy rozwój, ochronę i regeneracje tkanki śluzowej, dobrze wpływa na wzrost, podwyższa odporność organizmu na infekcje, choroby pasożytnicze.

• niedobór: opóźnienie wzrostu, zmiany chorobowe skóry, martwe urodzenia, niepłodność bądź obniżona płodność, wzmożona podatność na choroby

D: tzw. przeciwkrzywiczna, reguluje metabolizm wapnia i fosforu, wspomaga wchłanianie wapnia i fosforu z jelit, reguluje wydalanie wapnia i fosforu przez nerki

• niedobór: zahamowanie uwapnienia kości, deformacja kości i stawów (krzywica), niewystarczająca twardość skorupek jaj u kur

E: witamina płodności, reguluje metabolizm węglowodanów, reguluje rozwój gruczołów płciowych i przygotowanie organizmu do ciąży, jak również ochrony ciąży

• niedobór: uszkodzenia mięśnia sercowego, mięśni szkieletowych, zaburzenia w aparacie ruchowym, zaburzenia płodności, u kur obniża wylęgowość jaj

K: przeciwkrwotoczna, wpływa na syntezę białek warunkujących krzepnięcie krwi, bierze udział w metabolizmie komórkowym

• niedobór: zaburzenia w krzepnięciu krwi, wydłuża się czas krzepnięcia krwi, występują silne krwotoki przy skaleczeniach

Wit. rozpuszczalne w wodzie: wszystkie witaminy z grupy B, witamina C, kwas pantotenowy, kwas foliowy, biotyna

B1: reguluje metabolizm węglowodanów, ochrona żołądka i jelit, wpływa na prawidłową perystaltyke jelit, prawidłowe wchłanianie tłuszczów, prawidłowe działanie enzymów

• niedobór: opóźnienie rozwoju, karłowatość, martwica kory mózgowej u owiec i bydła, utrata apetytu, niewystarczające spożytkowanie energii,

B2: (ryboflawina) odpowiada za transport atomów wodoru, jest składnikiem żółtych enzymów, u kur zwiększa nieśność, u loch wpływa na procesy prawidłowe w cyklu reprodukcyjnym

• niedobór: zahamowanie wzrostu, gorsze wykorzystanie paszy, u kur paralityczne skrzywienie palców

B6: bierze udział w metabolizmie białek, tłuszczów i węglowodanów,

• niedobór: powoduje opóźnienie wzrostu, charłactwo, zapalenie skóry, obnirzona synteza białek, uszkodzenia wątroby i serca

B12: odpowiada za tworzenie krwi, prawidłowy rozwój zwierząt, prawidłowy przebieg procesów metabolicznych

• niedobór: zaburzenia wzrostu, słabe wykorzystanie paszy, anemia, stany zapalne skóry, u drobiu słabe upierzanie się, obniżona nieśność oraz śmiertelność zarodków

Kwas pantotenowy: bierze udział w przemianie białek, tłuszczów i węglowodanów, odpowiada za prawidłową funkcje skóry i błon śluzowych

• niedobór: zmiany skórne, odbarwienia, słabe upierzanie się, wypadanie piór, obniżona wylęgowość, zakłócenia koordynacji ruchów u świń tzw. gęsi chód

Kwas foliowy: bierze udział w tworzeniu czerwonych ciałek krwi i hemoglobiny, wspomaga system odpornościowy

• niedobór: anemia, zahamowanie wzrostu, słabe upierzanie się, obniżona wylęgowość, śmiertelność zarodków oraz zniekształcenia dziobów drobiu

C: bierze udział w procesie krzepnięcia krwi oraz w procesie utleniania i redukcji wodoru, podwyższa odporność organizmu, wspomaga tworzenie tkanek kolagenowych kości oraz skóry,

• niedobór: zaburzenia płodności, podwyższona podatność na infekcje, spontaniczne krwawienie z błon śluzowych

Biotyna (Wit. H): bierze udział w syntezie kwasów tłuszczowych oraz białek,

• niedobór: opóźniony wzrost, zaburzenia płodności, stany zapalne skóry w okolicach dzioba, słabe upierzanie się, syndrom otłuszczonej wątroby i nerek

Podział pasz:

1. pochodzenia roślinnego naturalne: zielonki z upraw polowych (trwa), zielonki z trwałych użytków zielonych, rośliny okopowe (buraki, marchew), kiszonki, siana, słomy, plewy

2. pochodzenia roślinnego przemysłowe: produkty uboczne przemysłu młynarskiego (otręby, mąki pastewne), produkty uboczne przemysłu olejarskiego (śruty poekstrakcyjne, tzw. makuchy, ekspellery), produkty uboczne przemysłu skrobiowego (pulpa ziemniaczana, gluten), produkty uboczne przemysłu fermentacyjnego (wywar ziemniaczany, wywar zbożowy), produkty uboczne przemysłu browarnianego (kiełki suszone, drożdże), produkty uboczne przemysłu cukrowniczego (wysłodki buraczane, melasa)

3. pochodzenia zwierzęcego naturalne: mleko, ryby, jaja, krew

4. pochodzenia zwierzęcego przemysłowe: produkty uboczne przemysłu mleczarskiego (twaróg, maślanka, serwatka), produkty uboczne przemysłu rybnego (maczki rybne, olej rybny)

5. mineralne: kreda pastewna, sól, różne mieszanki mineralne o składzie dostosowanym do potrzeb danego gatunku i grupy produkcyjnej zwierząt

Najważniejsze pasze:

zielonki: zawierają od 65 do 85% wody, 1,5 - 4 MJ EB, od 1,5 – 5% białka, są bogate w witaminy B, E, C, zawierają znaczne ilości związków mineralnych i karotenów, niektóre takie jak lucerna, koniczyna czerwona zawierają estrogeny (substancje mające pozytywny wpływ na rozrodczość zwierząt, nadmiar estrogenów obniża płodność i powoduje zapalenia wymion u krów), dzienna dawka: krowy mleczne do 70 kg dziennie, krowy opasy do 60 kg, cielęta do 20 kg, trzoda chlewna (głównie koniczyna lucerna i pokrzywa pocięte na kawałki) do 12 kg, owce do 5 kg

siano: stosowane głównie dla koni i przeżuwaczy w okresie zimowym, to źródło energii i białka, oraz witaminy E, K i Wit. z grupy B, oraz źródło składników mineralnych, wartość pokarmowa zależy od stadium rozwojowego zebranej zielonki (najlepsze siano z trawy koszonej w kwietniu), najlepsze jest siano z lucerny i koniczyny czerwonej

słoma (plewy): dostarczają niewielkiej ilości składników pokarmowych, są podawane również w okresie zimowym, podawane głównie po to by zwiększyć intensywność przeżuwania (wpływa dodatnio na perystaltykę jelit i wydzielanie soków trawiennych)

rośliny okopowe: (buraki, marchew, ziemniaki) zawierają od 70 – 90% wody, białka do 2%, śladowe ilości tłuszczów, łatwostrawne węglowodany od 70 – 80%, mogą działać moczopędnie, powodują występowanie biegunek, działają tucząco

ziarna zbóż: od 9 – 15% białka, 1,5 – 5% tłuszczu, włókno surowe 2 – 10 %, węglowodany (skrobia głównie) do 70%

• jęczmień: u trzody chlewnej może być stosowany bez ograniczeń, u bydła 60%, u drobiu 40%

• owies: stosowany głównie u zwierząt hodowlanych ze względu na wysoką zawartość Wit. E, dla koni od 2 do 8kg dziennie, kaczki i gęsi do 30%, cielęta i jagnięta do 40%, kury nioski do 20%

• żyto: podawane dla trzody od 25 – 35% (nie podawać żyta lochom karmiącym, wysokoprośnym ze względu na substancje antyżywieniowe które mogą zaszkodzić) krowy mleczne 45% w mieszance,

• pszenżyto: trzoda 20 – 50%, drób 30%

• kukurydza: zboże o najwyższej zawartości energii i białka, dostarczana w postaci śrut (zmielone) kukurydzianych, dla drobiu do 20% DLA TRZODY 50%

rośliny strączkowe: (bobik, łubin żółty, groch) charakteryzują się dużą zawartością białka od 20 – 40 %

pasze pochodzenia zwierzęcego: bogate w białko, mleko zawiera 33% białka, serwatka od 10 – 12 % białka, kazeina (białko mleka) 88% białka, nie zawierają włókna, są bogate w makroelementy, charakteryzują się wysoką strawnością białka, mogą być skarmiane w stanie naturalnym i przetworzonym.

Zasady układania receptur paszowych:

norma żywieniowa: zapotrzebowanie zwierzęcia na składniki pokarmowe, uwzględniające gatunek, masę ciała, wiek, stan fizjologiczny, produkcyjność, wyrażone są w miernikach wartości pokarmowej paszy, są to dane orientacyjne, które mogą się różnić w zależności od warunków środowiskowych, nowych ras

dawka pokarmowa: ilość paszy wyrażona w jednostkach masy, którą podajemy zwierzęciu w określonym czasie, aby pokryć jego zapotrzebowanie na składniki pokarmowe, zgodnie z wymaganymi normami. dawka może być dzienna (dobowa), miesięczna, dekadowa, roczna

Dobór materiałów paszowych do mieszanek zależy od gatunku zwierząt, grupy żywieniowej, ustalonych granicznych udziałów, poziomu substancji szkodliwych.

Materiały paszowe :

• zbożowe: stanowią od 60 - 90 % składu mieszanki, zboża (żyto, przężyto, owies)

• białkowe: stanowią 30% mieszanki, materiały pochodzenia roślinnego np. nasiona roślin strączkowych, oraz materiały pochodzenia zwierzęcego: mleko odtłuszczone, kazeina, mączki rybne, drożdże paszowe

• inne surowce: do 30% składu mieszanki, susz z roślin zielonych, susze z roślin okopowych, wysłodki buraczane, tłuszcze paszowe

• dodatki paszowe: premiksy, kreda pastewna, sól pastewna

Zasady wprowadzania surowców do mieszanek:

1. Wskazane wprowadzenie dwóch a nie jednego surowca zbożowego.

2. Przy stosowaniu zbóż gorszej jakości (żyto, pszenżyto), surowce białkowe powinny być lepszej jakości.

3. Surowce zawierające substancje anty żywieniowe należy wprowadzać z dużą ostrożnością, nie należy stosować takich surowców w mieszankach dla zwierzą młodych, ewentualnie wprowadzać jeden surowiec.

4. Nie należy łączyć śruty rzepakowej ze śrutą bobikową gdyż obniża to wskaźniki produkcyjne.

5. Przy zastosowaniu jako surowca białkowego śruty rzepakowej, nie dodajemy syntetycznej metioniny (jeden z aminokwasów)

6. Mieszanki dla brojlerów i niosek nie powinny zawierać maksymalnej ilości śruty poekstrakcyjnej rzepakowej oraz mączki rybnej.

7. W mieszankach dla bydła bilansujemy takie wartości jak: energia netto w MJ (mega dżule) białko ogólne w procentach, wapń, fosfor i sód też w procentach.

8. Dla trzody chlewnej bilansujemy energie metaboliczną w MJ lub kcal (kilokalorie), białko ogólne, lizyna, metionina, metionina+ cystyna, treonina, wapń, fosfor, sód, włókno surowe, w procentach

9. Dla drobiu energie metaboliczną wyrażamy w MJ, następnie bilansujemy białko ogólne, lizynę, metioninę, metioninę + cystynę, tryptofan, wapń, fosfor przyswajalny, sód i włókno surowe, w procentach

dodatki paszowe – substancje przetworzone lub nieprzetworzone oraz mikroorganizmy tworzące kolonie, dodawane do pasz lub prefiksów w celu poprawy cech materiałów paszowych, mieszanek paszowych, w celu zaspokojenia potrzeb żywieniowych zwierząt lub doskonalenia produkcji. Wyróżniamy grupy:

• związki mineralne: jako źródło makro i mikroelementów stosowanych do dawek pokarmowych dla wszystkich gatunków zwierząt np. kreda pastewna, sól pastewna, fosforany paszowe, mieszanki mineralne

• premiksy: stosowane w żywieniu drobiu, trzody, bydła do dawek pokarmowych i mieszanek paszowych, stanowią źródło makroelementów i witamin, źródło stymulatorów wzrostu, probiotyków, enzymów i aminokwasów

• aminokwasy syntetyczne: (np. L – lizyna, L – treonina) składniki do syntezy białka zwierzęcego, wprowadzane w postaci premiksów, bądź też bezpośrednio do paszy, stosowane głównie w żywieniu drobiu i trzody chlewnej

• antybiotyki: (np. flawomecyna) stymulatory wzrostu, poprawiają wykorzystanie paszy, działają profilaktycznie, wprowadzane poprzez premiksy, stosowane głównie u drobiu, nie stosujemy u zwierząt rozpłodowych

• kokcydiostatyki: zapobiegają chorobie zwanej kokcydiozą, która występuje głównie u drobiu i królików, wprowadzane do mieszanek w postaci premiksów, należy przestrzegać okresu karencji (nie należy podawać 3-7 dni przed ubojem)

• probiotyki te substancje stabilizują populacje mikroorganizmów w przewodzie pokarmowym, wpływają dodatnio na wzrost i rozwój młodych zwierząt, mogą być stosowane doustnie, dodawane do wody i do mieszanek paszowych, stosowane głównie w żywieniu drobiu i trzody chlewnej

• enzymy: (białka wspomagające procesy przemian u zwierząt) stosowane dla drobiu i trzody chlewnej

• przeciwutleniacze: zapobiegają jełczeniu tłuszczów

• preparaty barwiące: poprawiają kolor żółtka jaj, masła oraz tuszki drobiowej, mogą być naturalne np. ziarno kukurydzy oraz syntetyczne

• konserwanty: hamują niektóre procesy spowodowane przez mikroorganizmy, np. kwas octowy, kwas mrówkowy

• zioła: poprawiają smakowitość pasz, działają dietetycznie i profilaktycznie np. mniszek lekarski, mięta, melisa, czosnek

Ilości dodatków stosujemy zgodnie z zaleceniami producenta. Więcej dodatków w mieszankach dla zwierząt młodych.

Metody utrwalania:

kiszenie: polega na zakwaszeniu materiału zakiszonego kwasem mlekowym, kwas ten jest wytwarzany w wyniku bakteryjnej fermentacji cukru. W trakcie kiszenia wszystkie składniki odżywcze podlegają fermentacji i wytwarzane są drobnoustroje pożądane (bakterie kwasu mlekowego) i niepożądane (bakterie kwasu, bakterie gnilne, pleśń)

• naturalne: gdy materiał sam ulega zakiszeniu

• chemiczne: z dodatkiem substancji chemicznych

suszenie: powoduje straty składników pokarmowych, czynnikami decydującymi o wartości strat są: sposób suszenia, warunki pogodowe, warunki przechowywania wysuszonego siana. Metody:

• naturalne: (na ziemi lub na przyrządach)

• dosuszanie: zimnym lub ogrzanym powietrzem

• suszenie mechaniczne gorącymi gazami

Przygotowywanie pasz do skarmiania w celu zwiększenia strawności składników pokarmowych, ułatwienia pobierania, poprawienia wartości smakowych, unieszkodliwienia substancji anty żywieniowych

- metody fizyczne: rozdrobnienie, w zależności od rodzaju paszy i gatunku zwierząt, stopnie:

• cięcie słomy i siana na sieczkę,

• mielenie siana i słomy na mączki by karmić trzody i drób,

• rozdrabnianie ziarna do tzw. śrut

• rozdrabnianie okopowych, czyli siekanie lub krojenie w celu uchronienia przed zadławieniem

- metody biologiczne:

• kiszenie,

• parowanie,

• zaparzanie głównie sieczkę ze słomy by ją zmiękczyć zalewamy wrzątkiem na 12 lub 24 h,

• zwilżanie w przypadku pasz pylistych w celu lepszego pobierania i mieszania, mieszanie by poprawić smak mieszamy mniej lub bardziej smaczne pasze, oczyszczanie,

• słodowanie polega na zalaniu gorącą wodą śrut zbożowych i pozostawienie ich pod przykryciem na ok. 4 godziny, wtedy skrobia rozkłada się do cukrów prostych, poprawia to smak i wykorzystanie dawki

• drożdżowanie by poprawić smak dodajemy drożdże do śrut zbożowych w celu poprawienia smaku

• kiełkowanie w okresie zimy stosujemy dla drobiu, stanowi to źródło witamin i zwiększa niesność

- metody chemiczne: pozwalają zwiększyć strawność włókna, wzbogacają azot, poprawiają wartość pokarmową paszy dla przeżuwaczy, metody:

• ługowanie: ługiem sodowym pod ciśnieniem, głównie słomę bądź plewy

• wapnowanie: nasycenie słomy wapnem przez zastosowanie odpowiednich przyrządów za pomocą mleka wapiennego

17.10.2010

Metody oceny pasz:

- biologiczne: polegają na ocenie wartości pokarmowej (np. efektów ich skarmiania), prowadzi się je w oparciu o doświadczenia strawnościowe i żywieniowe w których ocenia się wartość energetyczną pasz, ustala się zawartość białka, metody te są długotrwałe i pracochłonne ale najbardziej wiarygodne, każda nowa pasza powinna być tak oceniana

- laboratoryjne: obejmują analizę chemiczną, botaniczną, badania mikroskopowe i ocenę organoleptyczną

Najbardziej wszechstronną metodą jest analiza chemiczna obejmująca zawartość składników pokarmowych, skład aminokwasowy białka, zawartość mikro i makro elementów, zawartość witamin i substancji organicznych

Ocena botaniczna - ma zastosowanie przy ocenie porostu pastwiskowego, łąkowego i siana, w tej ocenie wydziela się 5 grup roślin i wyraża się w procentowym udziale: trawy, motylkowe, pastewne, niejadalne, trujące i szkodliwe

Ocena mikroskopowa stosowana jest przy ocenie pasz zmielonych, suszy z traw, za pomocą mikroskopu można stwierdzić obce domieszki i grzyby.

- metody organoleptyczne – ocenia się wygląd, kolor, smak i zapach, ma na celu zidentyfikowanie paszy, określenie czy dana pasza nadaje się do skarmienia ze względu na jej smakowitość i zapach. Ma na celu określenie świeżości i jakości paszy, poddaje się tej ocenie każdą pasze przed skarmieniem.

Pobieranie prób do badania

Przed pobraniem próby należy obejrzeć całą partie paszy dla jej ogólnej charakterystyki. Pobrane próby pasz pakuje się w słoik, worki foliowe lub zabezpiecza się hermetycznie. Do pobierania pasz treściwych służą odpowiednie sondy. Każda pobrana próba powinna mieć świadectwo pobrania w którym podaje się: nazwę, wielkość partii z której została pobrana, adres gospodarstwa, datę pobrania. Wyróżniamy 3 rodzaje prób:

• wyrywkowe: pobierane z różnych miejsc

• zbiorcze: zebrane wszystkie grupy wyrywkowe

• próba średnia (reprezentatywna): fragment próby zbiorczej

Ilości:

• zielonka od 5 do 10 kg

• siano i słoma 2 kg

• rośliny okopowe 10 kg

• kiszonki 5 kg

• pasze wodniste od 2 do 3 kg

• pasze treściwe od 0,5 do 1 kg

SUBSTANCJE ANTYŻYWIENIOWE NABYTE

NAZWA	WYSTĘPOWANIE	NABYTE
AFLATOKSYNA B1	arachid, bawełna, kukurydza	rakotwórcza, inhibituje (zaburza) syntezę kwasów nukleinowych dozwolona ilość: 0,01 – 0,05 mg / kg suchej masy
AFLATOKSYNA M	mleko krów żywionych skażoną paszą	szkodliwa dla ludzi dozwolona ilość: 0,01 – 0,05 mg / kg suchej masy
OCHRATOKSYNA	kukurydza i inne zboża	działa toksycznie na świnie i drób, pozostaje kilkanaście dni w tkankach dozwolona ilość: 1,4 mg / kg suchej masy
FUMONIZYNA	kukurydza	obrzęk płuc u świń, nowotwory wątroby dozwolona ilość: 0,5 mg / kg s.m.
ZEARALENON	kukurydza	posiada aktywność estrogenową (pobudza), wydzielany w mleku, pozostaje w tkankach zwierząt i obniża rozrodczość dozwolona ilość: 0,05 mg / kg s.m.
TRICHOTECENE	w paszach	uszkadza nerki i wątrobę, podrażnia skórę, powoduje nekrozę skóry i gangreny
DEOKSYNIVALENOL	nasiona zbóż na polu przy wilgotności od 22 do 25 %	obniżone pobieranie paszy powoduje wymioty u świń
INSEKTYCYDY (środki do zwalczania insektów takie jak azotany, kadm, ołów)	zanieczyszczona atmosfera i gleby	działają negatywnie na przewód pokarmowy, uk. krwionośny, obniżają produkcyjność

SUBSTANCJE ANTYODŻYWCZE (są na stałe w paszach)

PASZA	SUBSTANCJA	ODDZIAŁYWANIE
żyto, pszenżyto, jęczmień	pektyny, b - glukany, toksyny takie jak aflatoksyna b1 i m ochratoksyny	wzmagają lepkość jelit, naruszają procesy trawienne i procesy wchłaniania, hamują wzrost
rośliny strączkowe takie jak groch, bobik, soja, fasola	taniny , lektyny	obniżają strawność, powodują wzdęcia, uszkadzają wątrobę
rzepak	glukozynolany, synapina	uszkodzenia trzustki, wątroby, nadaje rybi smak
ziemniaki	solanina	zatrucia u zwierząt monogastrycznych
nasiona lnu	linomaryna	toksyczne
wyka i bobik	wicyna i konwicyna	obniża nieśność i zapładnialność jaj
śruta bawełniana	gossypol	uczulenia i paraliż
śruta arachidowa	aflatoksyny	rakotwórcze

31.10.2010

Bydło: pochodzi od tura i zostało udomowione od 4 do 10 tys. lat temu. Pogłowie bydła: Czerwiec 2009 – 5 mln 700

1. typ mleczny (rasy: Holsztyńsko fryzyjska, Jersey, Ayrshire)

• ciało wpisane w trójkąt,

• pojemny zad,

• dobrze wykształcone wymię,

• wydłużona głowa, osadzona na wąskiej szyi,

• klatka piersiowa umiarkowanie wysklepiona, głębsza w części tylnej,

• żebra ułożone skośnie względem kręgosłupa, znaczne odstępy między żebrami,

• łopatki dobrze przylegające płasko umięśnione,

• szeroki płaski zad lekko nachylony ku tyłowi,

• profile mięśni zwłaszcza udowych lekko wklęsłe,

• niska nasada ogona,

• wymię wysoko zawieszone o kształcie skrzynkowo miskowym,

• harmonijna budowa,

• żywy temperament

• intensywna przemiana materii

1. typ mięsny (rasy: Hereford, Charolaise, Limousine, Piemontese)

• ciało wpisane w prostokąt,

• umięśniony tułów,

• profil mięśniowy wypukły,

• szeroki kłąb,

• szyja krótka i dobrze umięśniona, mocno związana z tułowiem,

• żebra zbliżone do kąta prostego względem kręgosłupa, mniejsze odstępy międzyżebrowe,

• zwierzęta są ociężałe, mają wolniejszą przemianę materii, skłonność do odkładania białka,

• słabo wykształcone wymię, które służy tylko do karmienia potomstwa

1. typ kombinowany (rasy: Simentale, bydło czerwono – białe, bydło czarno – białe)

• cechy pośrednie między typem mięsnym a mlecznym,

• może być hodowane bardziej w kierunku mięsnym lub mlecznym bądź mięsno – mlecznym

• wydajność mleczna niższa od krów mlecznych

Rasy mleczne:

Holsztyńsko- fryzyjska: wyhodowana w stanach, umaszczenie czarno – białe, doskonale zbudowane wymię, wysokość w kłębie 140 cm, masa krów 650 kg, buhaje 750 kg, wydajność mleka w ciągu 305 dni 7 - 9 tys. kg, zawartość tłuszczu 4 %, zawartość białka 3,2 %

Jersey: krowa małego wzrostu, wysokość w kłębie ok. 120 cm, waga do 400 kg, umaszczenie jednolite, myszate, brązowe bądź beżowe, z jasną obwódką wokół pyska, zwierze słabo umięśnione, dobrze wykształcone wymię, wydajność dzienna 4 - 5 kg, zawartość tłuszczu 6%, białka 4%

Ayshire: wyhodowana w Anglii, masa ciała krowy ok. 500 kg, wysokość 130 cm, buhaje masa 800 kg, wysokość 140 cm, umaszczenie czerwono – białe, to rasa odporna na niekorzystne warunki środowiskowe, w Polsce raczej nie występuje, posiadają duże rogi, wydajność mleczna laktacji 300 dniowa to 6 tys. kg mleka o zawartości 4% tłuszczu, białko 3,3%

Rasy mięsne:

Hereford: rasa najliczniejsza na świecie, masa krowy 600 kg a buhaje 900 kg, umaszczenie: tułów jednolite ciemno -czerwone, głowa, dolna część szyi, mostek, podbrzusze oraz dolna część kończyn umaszczenia białego, krowy charakteryzują się dobrą płodnością, łatwym ocielaniem, rasa odporna na trudne warunki środowiskowe, przystosowana do utrzymywania pastwiskowego

Aberdeeen angus: druga rasa pod względem liczebności, masa krowy 600 kg buhaj 900 kg, umaszczenie jednolite czarne, bydło bezrogie, mięso dobre, soczyste, marmurkowate

Charolaise: rasa francuska, niegdyś wykorzystywana jako rasa robocza, masa krowy 800 kg wys. 140 cm, buhaje 1200 kg wys. 145 cm, umaszczenie jednolite białe lub biało kremowe, rogi, racice i śluzawica są jasne, wadą są trudne porody

Limousine: rasa francuska, umaszczenie jednolite czerwone, masa krowy 650 kg, buhaj 1000 kg, wysokość w granicach 140 cm, cienkie kości, doskonałe umięśnienie, mięso słabo otłuszczone, dobrej jakości, wysoki przerost dzienny, łatwe ocielenia,

Piemontese: jedyna włoska rasa występująca w Polsce, umaszczenie siwobiałe lub jasnobeżowe, doskonałe umięśnienie, rasa wytrzymała na trudne warunki utrzymania, częsta obecność genów hipertrofii mięśniowej (przerost mięśni głównie zadu), masa krowy 600 kg wys. 140 cm, buhaje 900 kg, wys. 145 cm, mięso chude, z mleka rasy tej krowy robi się ser parmezan

Salers: umaszczenie jednolite czerwone, kędzierzawy włos, potężne poziome rogi, waga krowy 700 kg, buhaje 1100 kg, rasa odporna na trudne warunki środowiskowe, płodna, łatwe ocielenia, krowy są opiekuńcze wobec cieląt

Rasy kombinowane:

czarno - biała: krowy dobrze zbudowane, użytkowanie mięsno – mleczne, masa 600 kg, wys. 130 - 135 cm, wydajność dzienna mleka 5-6 kg, zawartość tłuszczu 4,2%, białka 3,3%, rasa prawie już nie istniejąca (zachowawcza), wyparta przez rasę holsztyńsko- fryzyjską podczas krzyżowania

czerwono - biała: Polska rasa wypierana przez rasę holsztyńsko – fryzyjską, mocna budowa, szeroki tułów, masa krowy 600 kg, buhaje 1000 kg, wys. 140 cm

Polska czerwona: jedyna polska rasa rodzima, utrzymywana w hodowli zachowawczej, masa ciała w granicach 500 kg, wysokość 130 cm, umaszczenie jednolite od jasno czerwonego do wiśniowego, wydajność mleka rocznie w granicach 4000 kg, zawartość tłuszczu 4,4 %, białko 3,4%

Simental: najliczniejsza rasa w UE w typie ras kombinowanych, masa 650 kg, wysokość 135 cm, umaszczenie łaciate, od beżowego do wiśniowo – brunatnego, głowa i podbrzusze białe, wydajność mleczna 4 tys. kg, mleko posiada dużą przydatność przy produkcji serów (ze względu na dużą zawartość kazeiny)

13.11.2010

stan pogłowia bydła: faktyczna liczba zwierząt w gospodarstwie w poszczególnych grupach wiekowych i użytkowych

Żywienie bydła:

1. zapotrzebowanie bytowe: zapotrzebowanie na składniki pokarmowe konieczne do utrzymania się przy życiu, do sprawności fizycznej, do stanu równowagi cieplnej (żywienie zapewniające funkcjonowanie całego organizmu)

2. zapotrzebowanie produkcyjne: zapotrzebowanie na składniki pokarmowe wynikające z konkretnej produkcji

3. zapotrzebowanie ogólne: suma zapotrzebowania bytowego i produkcyjnego

Czynniki wpływające na potrzeby pokarmowe:

1. masa ciała (wraz ze wzrostem zwiększają się potrzeby bytowe)

2. produkcja mleka i zawartość białka oraz tłuszczu

3. wiek (największe zapotrzebowanie mają zwierzęta do 5 roku życia)

4. kondycja (zwierzęta o słabszej kondycji mają większe zapotrzebowanie)

5. stadium laktacji:

• początek laktacji – od wycielenia do szczytu laktacji

• środek ok. laktacji – od szczytu do zasuszenia

• zasuszenie - 6 tyg. przed wycieleniem

Podstawą dawki pokarmowej krów mlecznych są pasze objętościowe soczyste: latem zielonki, zimą kiszonki, rośliny okopowe z udziałem siana, słomy oraz pasz treściwych w zależności od wydajności.

Orientacyjna ilość pasz w dziennej dawce pokarmowej:

1. zielonki z łąk i pastwisk do 10% całkowitej dawki

2. zielonki z lucerny i koniczyny ok. 40 kg

3. kiszonki z kukurydzy do 15 kg

4. kiszonki z liści buraków do 25 kg

5. kiszonki z traw do 30 kg

6. buraki cukrowe do 15 kg

7. buraki półcukrowe do 30 kg

8. buraki pastewne do 35 kg

9. marchew do 15 kg

10. siano łąkowe do 12 kg

11. siano z lucerny i koniczyny do 5 kg

12. słoma zbożowa do 3 kg

13. ziarno zbóż, otręby pszenne do 3kg

14. wysłodki buraczane suche do 5 kg

15. otręby żytnie do 2 kg

16. nasiona roślin strączkowych, które stanowią 1/3 wszystkich pasz treściwych

Stosunek: wapń (Ca) do fosforu (P) = 1,5-3 : 1

Pasze treściwe powinny być stosowane powyżej 12 kg na dzień wydajności mlecznej zimą i powyżej 15 kg na dzień latem, kilogram paszy na każde 3 kg mleka powyżej tej wydajności.

Normy żywieniowe bydła i owiec w systemie tradycyjnym:

Układając dawkę żywieniową u bydła należy określić:

1. zapotrzebowanie bytowe na podstawie masy ciała

2. zapotrzebowanie produkcyjne

3. zapotrzebowanie ogólne

4. zapotrzebowanie ogólne na suchą masę

5. ewentualne dodatki do zapotrzebowania ogólnego (różnego rodzaju dodatki mineralne)

Różnice między zapotrzebowaniem a jego pokryciem nie powinny być większe niż:

• 5% dla białka ogólnego

• 5-10% dla energii i suchej masy

Pomieszczenia dla krów mlecznych:

1. obory uwięziowe – stanowiskowe:

   • dł. 1,75m/ 1,20m

   • uwięź odpowiedniej długości

   • dojarka bańkowa przewodowa lub bezprzewodowa

2. obory wolno-stanowiskowe

   • boksowe – szer. 1,20m, dł. 2,6m

   • kombi-boksowe – wypoczynkowe z dostępem do paszy

   • z głęboką ściółką – brak wydzielonych stanowisk

Udój w oborach wolno-stanowiskowych – hale udojowe w typie „rybia ość” lub „tangen”.

Dojarnie karuzelowe – 80/h.

Pomieszczenia dla bydła mięsnego:

1. w sezonie pastwiskowym (od kwietnia do końca października) mogą przebywać całą dobę na pastwisku,

2. poza sezonem pastwiskowym w prostych pomieszczeniach, utrzymywane w grupach wiekowych, na ściółce, obszar paszowy jest bez ściółki

3. cielęta zazwyczaj utrzymywane w kojcach indywidualnych, ciele do 60 kg pow. kojca 1,2 metra 2, powyżej 6o kg 1,5 m 2

27.11.2010

Pielęgnacja bydła (wzgl. zdrowotne):

• czyszczenie skóry – usunięcie nagromadzonych warstw kurzu, brudu, naskórka powoduje pobudzenie zakończeń nerwowych, lepsze ukrwienie skóry, występuje wtedy lepsza przemiana materii, poprawia wydajność u krów – ok. 5% więcej mleka

• korekcja racic – uniknięcie uszkodzeń kończyn, 2x w roku (wiosna – 6 tyg. przed pastwiskiem i jesień)

  • unieruchomienie kończyny

  • zestruganie nożem kopytowym warstwy rogu z powierzchni podeszwowej

  • obcięcie kleszczami racicowymi warstwy rogu od strony podeszwy

  • zestruganie nożem kopytowym części podeszwy przylegającej do szpary międzyracicznej

  • wyrównanie nierówności tarnikiem

• usuwanie rogów:

  • u zwierząt stadnych w oborach wolnostojących

  • najlepiej u cieląt od 10-14 dni

    • sposób chemiczny – preparat Rogowet:

      • strzyżenie sierść 3cm wokół zawiązków rogów

      • zwilżamy powierzchnię wodą i smarujemy Rogowetem i wokół

      • po 4-6 tyg. same odpadają

    • sposób chirurgiczny – nożem

    • żegadła elektryczne

Użytkowanie mleczne krów:

Skład chemiczny mleka:

• 80% woda

• 4-6% - tłuszcz

• 3-4% - białko:

• kazeina – 76%

• albuminy – 13%

• globuliny – 5%

• 5% - laktoza: dwucukier = glukoza + galaktoza

• 0,70% - substancje mineralne

• źródło witamin: A, B, C, D, E, K

Laktacja - okres wydzielania mleka, rozpoczyna się od ocielenia do zasuszenia. Szczyt laktacji – 7-8 tydzień; okres laktacji trwa 305 dni w roku.

Główne czynniki wpływające na wydajność mleczną krów:

1. rasa (predyspozycje genetyczne)

2. sposób żywienia i pojenia

3. sezon ocielenia (od listopada do lutego wpływają na wyższą wydajność)

4. sposób odchowu jałówek

5. kolejność laktacji: od 3 – 5 laktacji

6. długość okresu zasuszenia

7. dobra płodność

8. kondycja

9. warunki środowiskowe (temperatura 16 i wilgotność 60%)

10. dokładność i poprawność doju

Kryteria jakościowe mleka:

1. wygląd: jednolity biały z kremowym odcieniem

2. zapach: świeży, naturalny

3. kwasowość PH 6,6- 6,8

4. temperatura do 8^o (do 2h właściwości antyseptyczne)

Wymagania jakościowe przy klasyfikacji mleka

CECHA	KLASA EXTRA	KLASA PIERWSZA
Gęstość	g/ml	1,0280
Zafałszowanie	Niedopuszczalne Punkt zamarzania nie wyższy niż -0,512*C
Ogólna liczba drobnoustrojów 1 ml	< 100 000	< 400 000
Obecność komórek somatycznych w 1 ml	< 400 000	< 500 000
Obecność antybiotykowych substancji hamujących	niedopuszczalne

Użytkowanie mięsne krów:

Czynniki wpływające na użytkowość mięsa:

1. genetyczne takie jak rasa lub płeć

2. poza genetyczne (środowiskowe)

• żywienie

• system utrzymania

• warunki utrzymania

• wiek zwierzęcia

Systemy opasu:

1. intensywny: zmierza do osiągnięcia w krótkim czasie wysokiej masy końcowej, żywienie w tym systemie jest oparte na dużej ilości pasz treściwych

2. ekstensywny: żywienie oparte wyłącznie na paszach gospodarskich ze szczególnym wykorzystaniem pastwiska, trwa do 24 - 30 miesięcy

3. półintensywny do masy ciała 500 do 550 kg i do wieku 20-22 miesięcy, dwuetapowy:

• 1 etap: ekstensywny, do 6 miesiąca życia,

• 2 etap: intensywny (1,5 kg/dzień), powyżej 6 miesiąca życia

Zjawisko kompensacji wzrostu – nadrobienie zaległości we wzroście.

Rozród bydła:

dojrzałość płciowa – moment wystąpienia pierwszej owulacji; nie jest równoznaczna z dojrzałością hodowlaną. Następuje w wieku ok. 5-6 m-cy.

dojrzałość hodowlana – pozwala na pokrycie; 60-70% masy ciała dorosłej krowy – 15-17 m-cy. Pierwsze ocielenie może być w 35 m-cu.

Ciąża trwa 9 miesięcy.

Dane notatkowe:

• data wycielenia

• data obserwacji rui

• data krycia

• data zacielenia lub stwierdzenia cielności

Sposoby krycia:

krycie naturalne - wolne – kilka buhajów z krowami (duże stada mięsne)

• haremowe – 1 buhaj na 25 krów

• krycie z ręki

inseminacja – sztuczne unasienianie – najczęściej stos.; polega na wprowadzeniu w drogi rodne krowy nasienia buhaja za pomocą pistoletu inseminacyjnego.

Ruja u krów:

Cykl trwa 21 dni, ruja ok. 18h, po 12h najlepsze krycia.

Charakterystyczne objawy rui:

• odruch tolerancji – krowa daje się obskakiwać,

• wyciek śluzu ze sromu

• silne zaczerwienienie sromu

• pobudliwość

• zmniejszony apetyt i produkcja mleka

• zwiększona temp. Ciała o 0,3*

• wyginanie grzbietu

Trzykrotna obserwacja daje najlepsze wyniki – rano, popołudniu i wieczorem.

Schemat unasieniania:

• jeżeli ruja wyst. rano – krycie późne popołudnie/ wieczór

• jeżeli w czasie dnia – krycie następnego dnia rano

• jeżeli wieczorem – krycie następnego dnia popołudniu

Badanie na cielność ~ 45-60 dni.

Zasuszenie – 45-60 dni przed ocieleniem.

Optymalne wyniki:

• okres międzywycieleniowy – od 1 do 2 wycielenia – 365-380 dni

• średnia liczba dni od ocielenia do 1 rui – 40 dni

• średnia liczba dni od ocielenia do 1 krycia – 50-60 dni

• średni okres międzyciążowy – 85-100 dni

• wskaźnik zużycia nasienia - 1,5-1,7 porcji

• okres zasuszenia – 45-60 dni

• średni wiek 1 ocielenia- 2 lata

• średni wiek 1 krycia – 15 mieś

• wskaźnik brakowania z powodu jałowości < 10 %

11.12.2010

Trzoda chlewna

Pochodzenie świń: dzik europejski, dzik azjatycki

rasy polskie:

• wielka biała polska – polska rasa, stojące uszy (tzw. ostrouche), białe umaszczenie, długi mocny grzbiet, płaskie boki, płaskie przylegające do tułowia łopatki, drobne umięśnione szynki, proste szeroko rozstawione nogi, odporna na trudne warunki środowiska, młode loszki są bardzo troslkliwe i wysokomleczne, często przeznaczane do krzyżowania po stronie matecznej

• polska biała zwisłoucha- najbardziej rozpowszechniona rasa świń w Polsce, odporna na warunki środowiskowe, szybko rośnie, dobrze wykorzystuje pasze, ma wysoką zawartość mięsa w tuszy (mięsność w granicach 60%), umaszczenie białe, długa szyja, długi szeroki grzbiet (duża zawartość polędwicy), łopatki dobrze związane z tułowiem, szerokie i nisko opuszczone szynki, lochy są troskliwymi matkami, od jednej lochy można w ciągu roku uzyskać ok. 23 prosiąt

• PUŁAWSKA – rasa typowo rodzima, mięso jest soczyste z dużą zawartością tłuszczu, odporna na trudne warunki środowiskowe, umaszczenie łaciate, czarno biało rude, nieduża głowa, szeroki i krótki grzbiet, szerokie i wypukłe szynki, mocne nogi, beczkowata klatka piersiowa, rasa objęta programem ochrony zasobów genetycznych

rasy zagraniczne:

• DUROC – pochodzi z USA, są to świnie łagodne, charakteryzują się dobrą użytkowością tuczną i rzeźną, bardzo dobrze wykorzystują pasze, szybko rosną, są mało otłuszczone, zawierają dużo mięsa w tuszy, umaszczenie od jasno złotego do mahoniowego, głowa średniej wielkości, uszy od połowy załamane i zwisające, szeroki grzbiet, mocny tułów, wydatne szynki, wysokie i proste nogi, knury są przeznaczane na ojców

• HAMPSHIRE – pochodzi z USA, jest najmniej liczną rasą w Polsce ze względu na zawartość genu REN (tzw. gen kwaśnego mięsa), przez to jest obniżona jakość technologiczna, ten gen powoduje duże straty w procesie peklowania i gotowania, świnie te stosuje się najczęściej do produkcji wędlin surowych, zawartość mięsa 61%, czarne umaszczenie z białym pasem o różnej szerokości, przechodzącym przez łopatki, kończyny i brzuch, krótka głowa, małe wyprostowane uszy, wysokie proste nogi, szeroki zad z wydatnymi szynkami, rasa wykorzystywana jest w krzyżowaniu po stronie ojcowskiej z rasą duroc i z rasą pietranne

• PIETRANNE – pochodzi z Belgi, jest niezwykle wysoka mięsność tuczników, szczególnie szynek i łopatek, określana jest mianem czteroszynkowym, zwierzęta są słabo otłuszczone, umaszczenie łaciate, krótka mocno umięśniona szyja, największą wadą tych świń jest duża wrażliwość na stres przez obciążenie genem RYR

Cechy predysponujące trzodę w produkcji wieprzowiny:

1. wysoka płodność (liczba prosiąt uzyskanych w jednym miocie od jednej lochy) i plenność (liczba prosiąt uzyskana od jednej lochy w ciągu roku kalendarzowego)

2. częstotliwość wyproszeń: dwa w roku, jest to liczba miotów uzyskana w ciągu roku od jednej lochy (ciąża trwa 115 dni, prosięta przebywają z lochą ok. 28 dni, po tym czasie są odsadzane prosięta i po 7 dniach maciora jest ponownie pokryta)

3. policykliczność: występowanie rui co 21 dni przez cały rok, cykl płciowy dzielimy na okresy:

przed rujowy: trwa 2 i pół doby, ruja właściwa trwa 2 i pół doby, po rujowy trwa 12 godzin, między rujowy trwa 15 dni

1. wczesność dojrzewania: dojrzałość płciowa (zdolność do wytwarzania komórek rozrodczych zdolnych do zapłodnienia, u loszek występuje w 5-6 miesiącu, u knurów 4-6 miesięcy), dojrzałość rozpłodowa (zdolność do wydawania potomstwa bez ujemnego skutku dla matki i potomstwa, u loszek 7-10 miesiąc przy masie ciała w granicach 100 kg, u knurów 8-12 miesiąc przy masie 120-130 kg

2. szybkie tempo wzrostu i dobre wykorzystanie paszy: prosięta po tygodniu podwajają swoją masę ciała, okres warchlaka 25-35 kg masy ciała wtedy dziennie przyrastają 100g , pierwszy okres tuczu waga 35-60 kg i przyrastają 600g dziennie, drugi okres tuczu 60-100 kg przyrastają w granicach kilograma dziennie, masa graniczna kiedy są dostarczane na skup 110-120 kg, tuczniki żyją ok. 6 miesięcy, lochy i knury do rozrodu 4-5 lat

3. wysoka wydajność rzeźna

4. wszystkożerność: jedzą głównie pasze treściwe, mieszanki przemysłowe

5. szybka adaptacja do chowu wielkostadnego

6. szybka amortyzacja materiału hodowlanego

7. mała pracochłonność

8. wysoka wartość odżywcza mięsa wieprzowego: zawiera dużo białka i składników mineralnych, najbardziej wartościowe wyręby polędwica, szynka, łopatka

9. wysoka wartość nawozowa obornika

Grupy produkcyjne w stadzie świń:

1. stado podstawowe: knury stadne używane do krycia bądź inseminacji jak również wyszukiwanie rui, lochy: luźne (od odsadzenia prosiąt do powtórnego pokrycia), niskoprośne (do 3 miesiąca ciąży), wysokoprośne (3 ostatnie tygodnie), karmiące

2. młodzież: prosięta (od odłączenia od loch do 3 miesiąca), warchlaki (3 miesiąc życia, knurki, loszki, wieprzki) knurki remontowe (4-8 miesiąc życia) do ewentualnej wymiany, loszki remontowe (4-8 miesiąc życia) do wymiany, tuczniki (od 4 miesiąca do osiągnięcia masy bojowej), braki (zwierzęta brakowane usuwane ze stada podstawowego przeznaczone na tucz)

Produkcja świń może odbywać się w dwóch cyklach:

1. zamknięty: cały cykl produkcji od prosięcia do tucznika przebiega w jednym gospodarstwie

2. otwarty: polega na oddzieleniu produkcji od tuczu (specjalizacja gospodarstw)