Metody badań jakie istnieją w teorii wychowania.

Przeprowadzanie badań w teorii wychowania jest sprawdzianem jej naukowego charakteru. Można się zastanawiać i dyskutować, jaki typ badań powinien być przez nią preferowany i jakie problemy warto podjąć. Z pośród istniejących badań znane są:

Badania weryfikacyjne

Na obecnym etapie rozwoju teorii wychowania, dla wzbogacenia jej dorobku mają duże znaczenie te badania. Ich celem jest ustalenie różnego rodzaju zależności pomiędzy zmiennymi zależnymi i niezależnymi, czyli określonymi czynnikami (metodami lub formami) oddziaływań a ich następstwem w sferze zachowań, postaw i innych cech osobowości wychowanków. Jednak najważniejszym warunkiem poprawności tych badań jest szczegółowy i wielostronny opis zmiennych zależnych.

Badania diagnostyczne

Badania te dotyczą wyłącznie opisów określonych cech lub dynamiki funkcjonowania badanych faktów i zjawisk bez specjalnego wnikania w istniejące miedzy nimi relacje, powiązania. Bardzo prawdopodobnie badania tego typu nadal będą preferowane przez teoretyków wychowania, jednak należy uwzględnić fakt że to nie one decydują o dalszym rozwoju teorii wychowania jako odrębnej dyscyplinie pedagogicznej. Przekonują o tym niektóre, wieloletnie i kosztowne badania diagnostyczne prowadzone jeszcze do niedawna w Polsce w ramach tzw. problemów węzłowych. Stanowią one również wymowny przykład tego, jak pedagogika narażona jest na bezwolną rezygnację z autentycznych aspiracji naukowych.

Obserwacja i eksperyment pedagogiczny

Są to metody użyteczne dla badań weryfikacyjnych w teorii wychowania oraz wszystkie pozostałe metody wykorzystywane w badaniach diagnostycznych, takie jak techniki socjometryczne, wypracowania, ankiety, wywiady, skale ocen, testy, tzw. analiza dokumentów i indywidualnych przypadków. Badania pedagogiczne, nie bez powodu oparte są na strategii badawczej w wymiarze pozytywistycznym lub niepozytywistycznym, uzupełniają się, a niekiedy zastępuje badaniami odstępującymi od sztywnych rygorów podejścia badawczego obowiązującego w naukach przyrodnich. Są to badania zorientowane na wyeksponowanie opisu jakościowego, a nie obecności, wielkości i liczebności badanego zjawiska. A wiec uznaje się za zasadne stosowanie, także m.in. wypracowań i ankiet złożonych w pytań otwartych, technik obserwacji niekategoryzowanej oraz rozmowy niekierowanej. Ograniczeniem możliwości poznawczych teorii wychowania byłaby rezygnacja z zobiektywizowanych metod badań, nastawionych na ilościowy opis interesujących badacza problemów.