Politechnika Świętokrzyska
w Kielcach
Znaczenie wspólnotowej polityki rolnej dla rozwoju polskiej gospodarki.
Wykonały:
Wspólna Polityka Rolna (WPR) jest historycznie pierwszą spośród wspólnych polityk, a
z punktu widzenia zakresu suwerenności państw członkowskich przekazanej na poziom
Wspólnoty, zaangażowania instrumentów interwencyjnych i udziału w budżecie Unii
Europejskiej – polityką najważniejszą.
WPR została ustanowiona w art. 32-38 Traktatu Rzymskiego z 25 marca 1957 roku o
utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (od Traktatu z Maastricht w 1992 roku
nazywanej Wspólnotą Europejską). Traktat szczegółowo określał zakres, cele i zasady WPR
oraz zakres działania Wspólnoty w jej ramach.
Zakresem WPR objęte są produkty rolne, przez które rozumie się produkty ziemi,
hodowli i rybołówstwa oraz bezpośrednio z nimi związane produkty pierwszego
przerobu. Lista tych produktów jest określona w załączniku do traktatu ustanawiającego
unijną WPR.
Wspólna Polityka Rolna realizuje równocześnie pięć celów:
Zwiększenie wydajności rolnictwa przez wspieranie postępu technicznego, racjonalny rozwój produkcji rolnej, jak również optymalne wykorzystanie czynników produkcji, zwłaszcza siły roboczej;
Zapewnienie odpowiedniego poziomu życia ludności wiejskiej, zwłaszcza podniesienie indywidualnego dochodu osób pracujących w rolnictwie;
Stabilizacja rynków;
Zagwarantowanie bezpiecznego poziomu dostaw;
Zapewnienie konsumentom zaopatrzenia po rosnących cenach.
W czasie formułowania tych głównych celów Europa nadal była importerem netto
artykułów rolno – spożywczych, co wpłynęło na sformułowanie priorytetów. Zakres swobody decyzyjnej organów uwzględniał interesy zarówno rolników, jak i konsumentów ich produktów.
Z biegiem płynącego czasu ukształtowały się trzy podstawowe zasady Wspólnej Polityki Rolnej, ostatecznie w połowie 1962 roku określone zostały reformą agrarną, która na miejsce wcześniej stosowanych mechanizmów skupu - wprowadziła instrumenty bezpośredniej pomocy finansowej zwiększającej dochody rolników.
Są to następujące zasady:
• Zasada jednolitego rynku wewnętrznego - oznacza swobodny przepływ produktów
rolnych na całym obszarze Unii Europejskiej. Jednolity rynek regulują jednolite
mechanizmy, co oznacza równe traktowanie towarów pochodzących z państw
członkowskich wewnątrz Wspólnoty i zakaz stosowania dodatkowej pomocy państwa.
• Zasada preferencji wspólnotowej - oznacza, że na unijnym rynku zbytu produkty rolne
wytworzone w UE są traktowane preferencyjnie i mają przewagę cenową nad
produktami importowanymi z państw trzecich. Rynek wewnętrzny znajduje się pod
ochroną, np. celną, przed produktami importowanymi po niskich cenach z krajów
trzecich i przed znacznymi wahaniami na światowym rynku.
• Zasada solidarności finansowej - oznacza, iż wszystkie wydatki ponoszone na
realizację WPR mają źródło w budżecie UE, który solidarnie tworzą wszystkie
państwa członkowskie.
Obecnie łączna liczba gospodarstw rolnych w Polsce szacowana jest na około 3.058 tysięcy. Kondycja ekonomiczna większości tych gospodarstw jest bardzo słaba. Wartość sprzedaży to nie dochód, lecz przychód, z którego należy pokryć wszystkie nakłady poniesione na wytworzenie sprzedanych dóbr. Tylko mały odsetek ogółu gospodarstw, a w rzeczywistości nie więcej niż połowę z nich, stać dzisiaj na inwestowanie i prowadzenie w ślad za tym produkcji rozszerzonej. Dzisiaj mamy około 174 tyś. gospodarstw o powierzchni powyżej 15 ha, a więc zaledwie o 3 proc. więcej niż w końcu lat osiemdziesiątych, ale o 4 proc. wzrosła też liczba gospodarstw 1-2 hektarowych. Przy takiej strukturze agrarnej liczba zatrudnionych w przeliczeniu na 100 ha użytków rolnych, nie licząc gospodarstw do 1 ha, wynosi około 21 osób.
Ze względu na szybki wzrost liczby rolników zajmujących się produkcją ekologiczną i
duży popyt w ostatnich latach na takie produkty ze strony konsumentów, w czerwcu 2004
roku Komisja Europejska przyjęła Europejski Plan Działania na rzecz Ekologicznej
Żywności i Rolnictwa. Dokument ten kładzie podstawy pod rozwój tego sektora na kolejne
lata. Jest to strategiczna wizja rozwoju rolnictwa ekologicznego i rynku żywności
ekologicznej w ramach Wspólnej Polityki Rolnej UE.
Po wejściu do UE polska gospodarka dynamicznie się rozwijała. Szczególnie w latach 2006-2008, kiedy tempo wzrostu PKB wyniosło średnio 6% rocznie. W kolejnych latach, na skutek światowej recesji, tempo wzrostu gospodarczego zmalało, ale było znacznie wyższe niż w pozostałych krajach UE. Dobra sytuacja gospodarcza kraju podtrzymywała umacnianie się krajowej waluty wobec euro i dolara USA. Stopa inflacji, szczególnie w pierwszych latach polskiego członkostwa, znacznie się zmniejszyła. Dynamiczny rozwój gospodarczy
przełożył się też na ograniczenie bezrobocia oraz poprawę sytuacji dochodowej mieszkańców Polski.
To z kolei znalazło odzwierciedlenie w rosnącym popycie, w tym również na produkty żywnościowe. Jednak udział tych ostatnich w budżetach gospodarstw domowych nadal jest bardzo duży (ok. 25% wydatków ogółem). To sprawia, że polscy konsumenci w dużym stopniu odczuwają podwyżki cen artykułów spożywczych, co ogranicza skalę wzrostu popytu na żywność. Należy tu zaznaczyć, że po wejściu do UE relatywne ceny żywności znacznie wzrosły. Duży wzrost nieżywnościowych kosztów utrzymania również wpłynął na spowolnienie dynamiki popytu na żywność.
W warunkach ograniczonego wzrostu popytu krajowego na żywność, dużą rolę w zagospodarowaniu nadwyżek odgrywał handel zagraniczny. Gros przyrostu produkcji przemysłu rolno-spożywczego było przeznaczone na eksport. Udział polskiego rolnictwa w tworzeniu wartości dodanej po wejściu do UE wykazuje tendencję spadkową. Obecnie jest to około 3-4%. Jednocześnie rolnictwo zatrudnia około 15% ogółu zatrudnionych, co świadczy o niskiej wydajności pracy.
Bibliografia:
Chmielewska-Gill, W., Czapla, J., Dąbrowski, J., Guba, W.: „Wspólna Polityka
Rolna. Zasady funkcjonowania oraz ich reforma”. Fundacja Programów Pomocy dla
Rolnictwa, Warszawa 2003.
www.ppr.pl Pierwszy Portal Rolny.