Agroekosystem – ekosystem obejmujący caly obszar gospodarstwa. Składowe agrosystemu: agrobiocenoza- zespol gatunkow swiata ożywionego (ros, zwierzeta, mikroorg) agrobiotop- nieozywiona czesc okreslonego obszaru (gleba, woda, powietrze) Chwasty- rosliny nieporzadane,których obecność wśród ros uprawnych powoduje obniżenie plonu i jest niekorzystna. Należą:ros dzikorosnace, zdziczale ros uprawne, obce ros uprawiane np. zytow pszenicy, rzepak o w b cukrowych. Zachwaszczenie- zbiorowisko ros nieporzadanych w danej uprawie na danym terenie. Rodczaje: aktualne- ogol chwastow wys w łanie ros uprawnej. Potencjalne- ogol diaspor chwastow zgromadzonych w warstwie uprawnej roli ( diaspor- organu lub cale ros sluzoace do rozprzestrzeniania gatunku). Pierwotne- stan i stopien zachw w poczatkowym okresie wegetacji najczęściej do 1 zabiegow mechanicznych. Wtorne- wys w 2 pol okresu weg, po zakryciu międzyrzędzi przed zbiorem, czy po 1 zabiegach odchwaszczających. Stan zachw- liczba roznych gat chwast w zbiorowisku. Stopien zachw- calkowita liczba chwastow (1 gatunek) przypadajaca na jednostke powierzchni. Najgroźniejsze chwasty ( ok. 206 gat z 59 rodzin): najbardziej szkodliwe- ok. 80 gat np. trawa bermudzka, cyno don dactylon, soro alpejskie, chwastnica jednostronna. 2gr szkodliwości- ok. 126 gatmneijsza szkodliwość wyst nba mniejszych obszarach. Szkodliwe chwasty pasożytnicze: Striga- sorgo, ryz, proso, kukurydza. Orobrancne- ros 2liscienne np. słonecznik, gorczyca, rzepak, bobik, kapusta seler, tyton. Cuseuta (kanianka) Chwasty w zbiornikach wodnych ok. 35 gat, skutki: utrudniaja prawidłowe gospodarowanie i uzytkowanie akwakultury, wypieraja rodzime gatunki, wieksza sedymentacja i eutrofizacja a mniejsza głębokość i obj zbiornika. Pozytywne skutki chwast w agroekosystemie: ros okrywowe, cenna pasza dla zwierzat (komosa biala), źródło pokarmu dla ludzi (pokrzywa zwyczajna), ziołolecznictwo i medycyna weterynaryjna(tasznik posp, chaber bławatek) podnoszenie wal estetycznych krajobrazu, ochrona przed szkodnikami i chorobami, źródło materii org i skl pokarmowych, źródło barwnikow. Wysoka plenność generatywna i wegetatywna- sys współczynnik rozmnazania, przystosowania owocow i nasion do szerokiego rozsiewania. Współczynnik rozmnazania- ilość nasion wytworzonych do wysianych. Czynniki wpływ na czas i przebieg kielkowania chwast: dojrzałość nasienia, sklad chem sub zapas w nasieniu, temp i wilgotność gleby, odczyn gleby, polozenie nasion w glebie. Przyczyny nierównomiernego kielkowania: budowa anatomiczna lupiny nasiennej, różny sklad chem sub zapas, czyniki klimatyczne ( temp, światło, wil gleby), glebokosc zalegania w glebie, nierównomierne dojrzewanie nasion na roslinach, specyficzne wymagania niektórych nasion. Rozsiewanie i rozprzestrzenianie nasion chwastow: material siewny, ptaki i inne zwierzeta, wiatr, woda, obornik i gnojowica. Sposoby rozprzestrzeniania chwastow: samosiewność (autochoria) iglica posp, fiolek polny. Wiatr (anemochoryczne) nasiona drobne: gwiazdnica posp, mak polny nasiona z puchem kielichowym: ostrozen polny, mlecz polny, owoce z dlugimi osciami: owies gluchy. Woda (hydrochoryczne) rdest kolankowy, rdest ptasi. Zwierzeta (zoochoryczne) przytulia czepna, fiolek polny, jasnoty. Człowiek (amopochoryczne) ostrozen polny, owies gluchy.

Zrodla zachwaszczenia: gleba- bank nasion w glebie (zasoby do zycia nasion obecnych w glebie i na je pow) potencjalne zachwaszczenie wykiełkują w sprzyjających warunkach. Glebowy bank nasion (70-90% stan kilka gat chwastow). Znajomość ekologi podst gat chwastow pozwala na: dobieranie odpowiednich zabiegow agrotechnicznych w stosownym czasie, optymalizowanie mechanicznego zwalczania chwastow, obniżenie kosztow związanych ze stosowaniem herbicydow, zwiekszenie dochodu rolniczego. Wielkość banku nasion jest rezultatem: osypawanie się nasion z rosnących chwastow, opóźnionej zdolności kielkowania nasion znajdujących się w glebie, zjadanie przez zwierzeta, naturalnego obumierania nasion, zabiegow agrotech i chem, Konkurencja roślin rozpoczyna się gdy zaopatrzenie w pojedynczy lub niezbędny skł pokarmowy spada poniżej łącznego zapotrzebowania konkurujących ze soba roslin. Konkurują gey wzrost jednej lub obu został osłabiony, czy tez pokrój ich został zmodyfikowany względem wzrostu. Rodzaje konkurencji: wewnątrz- lub między- gatunkowa. Straty powodowane przez chwasty: bezpośrednie- obniżenie ilości wytworzonego plonu; -obniżenie zwrotu kosztów wytworzenia plonu. Pośrednie: -koszty społeczne, -producenta. Oddziaływanie konkurencyjne modyfikowane przez: resztki pożniwne, rośliny zywe, oddziaływania allelopatyczne, Na ST konkurencji wpływają: gat chwastów i dynamika ich rozwoju, liczba i rozmiesczenie chwastów na 1m2, czas trwania konkurencji, gat roślin uprawnych, norma wysiewu i rozstawa rzędów, nawożenie gł. Azotem, war klimatyczne i glebowe. Krytyczny okres konkurencji- okres w którym rośliny uprawne najsilniej reaguja spadkiem plonu na zachwaszczenie. Zależy to od: poszczególnych gat roślin uprawnych, odmian, składu gat chwastów, zagęszczenia łanu. Konkurencyjnośc uprawnych: jej poziom zalezy od konkretnej relacji roślina uprawna-chwast, wzrasta z jej szybkim początkowym wzrostem. Konkurencyjność zbóż: szybkie tempo wschodów i gromadzenia biomasy po wschodach, krzewistośc odmian, duża powierzchnia liści , wysokość roślin. Wnioski: chwasty obniżają wydajnośc roślin uprawnych przez zmiejszenie wytworzonego lub zebranego plonu, należy w początkowym okresie wzrostu eliminować chwasty z łanu roślin uprawnych, chwasty wschodzące po ok. ½ cyklu życiowego roślin uprawnych zwykle nie obniżją wytworzonego plonu, gat dwuliścienne powodują wyższe straty plonu niż chwasty jednoliściennych, chwasty roczne mają tendencję do wywoływania strat w polonie roślin rocznych a wieloletnie u wieloletnich, większośc chwastów jest bardzo nietolerancyjna na konkurencję. Kompensacja- zmiany w relacji występowania chwastów, zanikanie jednych chwastów i dominacja w ich miejscu innych gatunków na skutet oddziaływania antropogenicznego. Czynniki siedliska a zachwaszczenie: zmiany jakościowe, zróżnicowanie różnorodności gat chwastów; -zmiany ilościowe, zróżnicowanie liczebności chwastów na jedn powierzchni, czynniki wpływające na zmiany w zachwaszczeniu: środowiskowe: zmiany klimatu, wzrost st CO2. Antropogeniczne: struktura zasiewów, nawozenie, agrotechnika, technika ochrony roślin, systemy gospodarowania.

Kierunki zmian w zachwaszczeniu: powolne zanikanie odrębnośi zbiorowisk chwastów wyst w zbożach i okopowych; ustępowanie z pól chwastów wrażliwych na szeroko stosowane herbicydy, nasilanie wyst chwastów z rodziny Poaceae (miotła, owies itp.), nasilenie wyst chwastów azotolubnych, chwastów wijących, czepnych, wytrzymalych na bronowanie i zacienianie (przytulia rdest), migracja niektórych gat ruderalnych na pola uprawne (bylica, rzepicha leśna), zanikanie gat przenoszonych z materiałem siewnym (kąkol, stokłosa), wzrost udziału gat wieloletnich oraz chwastów piętra przyziemnego. Kontrola zachwaszczenia: -wszelkie działania i ich kombinacje mające na celu zmniejszenie populacji chwastów w war uprawy; - działania, zasady postępowania, modyfikacje uprawy, które mają na celu oddziaływanie na populację chwastów; -dążenie do regulowania populacji chwastów do odp poziomów poniżej progu szkodliwości. Metody: Pośrednie: niszczenie źródeł zachwaszczenia, agrotechniczne, kwarantanna. Bezpośrednie: mechaniczne, fizyczne, biologiczne, chemiczne, integrowane. Niszczenie źródeł zachwaszczenia: czysty materiał siewny, przefermentowany obornik i komposty bez żywych nasion, kombajny z chwytaczami nasion, wykaszanie chwastów na miedzach poboczach itp. Metody agrotechniczne: termin siewu i norma wysiewu, rozstawa rzędów, dobór gat i odmian roślin, płodozmian, zasiewy mieszane. Zdolności konkurencyjne roślin róznicuje: masa nasion, szybkość kiełkowania, tempo i typ wzrostu i odchylenie liści, wielkość pow liściowek, krzewienie lub rozgałęzienie, wzrastająca wysokość roślin. Płodozmian- utrzymanie gleby w wys akt biologicznej, przemienna uprawa roślin o zróżnicowanej agrotechnice, uprawa wieloletnich pastewnych, międzyplony, rośliny okrywowe, wykorzystanie zjawiska allelopatii. Metody mechaniczne: postawowa uprawa roli, przesiewna upr roli, zabiegi pielęgnacyjne (łany zwarte, międzyrzędzia) wady: zal od war pogodowych, fazy rozwojowe, dodatkowe przejazdy, większe koszty paliwa. Zalety: wzrost dost skł pok, ogrzewanie roli, niszczenie zaskorupienia, rozluźnienie gleby. Skutecznośc mechanicznej kontroli zal od: typu i wilgotności gleby, struktury gleby, zasad pracy narzędzi odchwaszczających, prędkość przejazdów, gatunków chwastów i ich odporności na zabiegi, faz rozwoju chwastów i roślin uprawnych. Allelopatia- gatunki roślin uprawnych o właściwościach allelopatycznych to: żyto, pszenica, jęczmień, owies, gryka, ryż, sorgo, kapusiowate, słonecznik, koniczyna czerwona, wyka, lucerna. Środki ochrony roślin- substancje syntetyczne lub pochodzenia naturalnego służące do zwalczania agrofagów. Składają się z substancji aktywnej (aktywna częśc środowiska ochrony roślin zwalczająca organizmy szkodliwe) i subst pomocniczej (nośnik lub rozpuszczalnik). Metody chemiczne- polegają na stosowaniu śr ochr rośl zwalczających chwasty. Sa najbardziej efektywne, zapewniają skuteczne zniszczenie chwastów, szybko dają efekty działania. Klasyfikacja herbicydów: podobieństwo w budowie chemicznej, stopień wrażliwości różnych gatunków, sposób wnikania roślin, termin i sposób stosowania, sposób przemieszczania się w roślinie, mechanizm działania, toksyczność dla organizmów żywych, forma użytkowa.

Toksycznosc herbicydów: polega na ich szkodliwym działaniu na człowieka i zwierzeta, gdy dostają się do ich org drogą oddechową lub przez skórę. Toksyczność ostra- zdolnośc preparatu do wywołania efektu toksycznego po jego podaniu do organizmu w dawce jednorazowej lub po jednirazowym narażeniu. Toksycznośc chroniczna- ocenia się podając codziennie w pożywieniu ½, 1/5, 1/10, 1/20 dawki przyjętej jako letalna. Na podst jej badań ustala się najwyższą dawkę podawaną w ciągu całego życia zwierząt, nie wywołując żadnych zmian w ich organizmie. LD50- il prop wyr w mg/kg masy ciała zwierząt testowych powodująca śmierć 50%. LC50- st prep w wodzie wyr w mg/l pow śmierci 50% org po 96 godz. EC50- st prep w wodzie, 50% Bad roślin zdechło. Okres karencji- określona liczba dni jaka musi upłynąć od ostatniego zbiegu od zbioru roślin. Okres prewencji- okr liczba godzin lub dni w ciągu których pszczoły, zwierzęta domowe lub ludzie nie powinny stykac się z roślinami opryskanymi. Sposób działania- całościowy łańcuch rekacji od pierwszego kontaktu herbicydu z roślina do końcowego efektu. Określa wszystkie efekty fitotoksyczne herbicydu oraz uwgldnia wpływ na wzrost i rofmę wzrostu. Mechanizm działania- biochemiczna i biofizykalna odpowiedź rośliny na herbicyd, która prowadzi do końcowego efektu np.: inhibicja przeływu elektronów w czasie fotosyntezy; blokowanie funkcjonowania enzymu biorących udziała w syntezie aminokwasów. Los zastosowanego herbicydu: -utrata przez utlenianie się do atmosfery, zmycie przez deszcz, pozostanie na kuty kulach z powodu lepkości cieczy lub krystalizacja, wniknięcie do kutykuli, przejscie przez kuty kuje oraz przedostanie się do apoplastu lub symplastu. Skuteczność herbicydu zależy od pobrania (absorpcja) oraz w odpowiedniej ilości przemieszczony (translokacja) do miejsc działania w roślinie. Drogi wnikania: liście, korzeń, koleoptyl, łodygi i kwiaty. Czynniki wnikania przez liście: kutykula (grubość, wiek), szparki, włoski liściowe, kształt i rozmiar liścia. Czynniki wnikania przez korzenie: dojrzałość ksylemu (umożliwia ruch wody z gleby do cześci nadziemnych), pasemca Caspary’ego. Pobieranie przez rośliny (detoksykacja): utlenianie, hydroksylacja, hydroliza, dekarboksylacja, deaminacja, rozkład związk pierścieniowych. Mechanizmy zanikania herbicydów w środowisku: Fotodegradacja- degradacja pod wpływem światła które może być aktywatorem reakcji np. utleniania, redukcji i hydrolizy. (trifuralina, diuron monuron). Rozkład chemiczny- polega na reakcjach hydrolizy które mają miejsce zwłaszcza w głębszych warstwach gleby oraz inne np. procesy Osydo-redukcyjne, tworzenie nierozp w wodzie soli, tworzenie innych komponentów zw związkami konstytucjonalnymi gleby. Zal od temp i wilg gleby, pH. Rozkład mikrobiologiczny- odbywa się przy udziale bakterii i grzybów i promieniowców. Taką zdolność poprzez wytwarzanie enzymów i metabolizowanie okr herbicydu; liczebność i aktywność populacji drobnoustrojów. Zal od wilgotn, zaw tlenu i materi org. Adsorpcja- zatrzymywanie rozpuszczonej lub gazowej substancji na powierzchni czastek glebowych (koloidy). Gleby bardo lekkie- słaba adsorpcja- herbicydy dost do pobierania. Gleby o wysokiej zaw materi org- wys adsorpcja- penetracja herbicydu do cząst glebowych. Wymywanie- przemieszczanie się herbicydów z wodą w glebie, najczęściej wgłąb gleby w kier poziomym. Determinowana przez adsorpcję, dawkę i czas przepływu wody przez strefę z herbicydem.

Ulatnianie- przechodzenie substancji ze stanu stałego lub płynnego w stan gazowy. Odnosi się do herbicydów o dużej prężności par.- tendencja subst akt do odparowywania. Określana w milimetrach słupa rtęci lub milipaskalach: duża (10-2-10-4 mHg), średnia (10-5-10-6), mała (<10-7). Inkorporacja- mechaniczne mieszanie herbicydu z kilkucentymetrową warstwą gleby, w celu zmniejszenia strat na skutek lotności. Persystentność- trwałość herbicydu w glebie. Czynniki wpływające na szybkość zanikania: dawka, typ gleby, adsorpcja, pH gleby, zas gleb w skł pok, temp i wilg, inkorporacja, powtarzanie zabiegów, formulacje herbicydów, kombinacje środ ochr rośl. Metody integrowane- łączenie efektywnych, środowiskowo bezpiecznych i społecznie akceptowanych zabiegów, które utrzymuja poziom zachwaszczenia poniżej progu ekonomicznej i biologicznej szkodliwości. Zwalczanie chwastów przy użuciu wszystkich dost metod zgodnie z wymaganiami ekonomicznymi, ekologicznymi i toksykologicznymi, które dają pierwszeństwo naturalnym czynnikom ograniczającym i ekonomicznym progom zagrożenia. Próg ekonomicznej szkodliwości- taka liczba chwastów, przy których mogą wystapić straty w plonie wyższe niż wynosi koszt zabiegu ich zwalczania. Herbicydy- korzyści stosowania: ograniczenie konkurencyjności chwastów, skuteczne ich niszczenie, ograniczenie albo wyeliminowanie niektórych uprawek mechanicznych, ogr strat w plonie roślin, sprawniejszy zbiór, szybkie przywrócenie do użyteczności tolniczej terenów nie uprawianych, łatwe, bardziej funkcjonalne utrzymanie terenów nie użytkowanych. Wady: uodparnianie się chwastów na zbyt często stosowane herbicydy, kompensacja gat chwastów odp, fitotoksyczne działanie na niektóre odmiany roślin uprawnych, zbyt powolne uruchamianie się subst akt, przenikanie subst akt do wód gruntowych, możliwość powstania zatruć u ludzi i zwierząt, powstawanie okresowych zmian w składzie gat, liczebności i funcjach mikroorg glebowych. Adiuwanty- środki pomocnicze, wspomagające aktywnośc innych środków ochr rośl. Stosuje się je w celu: zmodyfikowania właściwości biologicznych subst akt środ ochr rośl; zmiany parametrów fizykochemicznych cieczy roboczej. Dzielimy je na: aktywujące i modyfikacyjne. Dodatek adiuwantu pozwala na: lepsze zwilżenie liści, ułatwienie przenikania subst akt przez tkankę okrywającą; przeciwdziałanie zmywaniu, znoszeniu subst akt czy jej stratom w wyniku parowania; poprawienie efektywności zabiegów.