Analiza ekonomiczna

Analiza ekonomiczna – odnosi się do metody badania naukowego, która polega na rozłożeniu badanego przedmiotu lub zjawiska na części składowe w celu wykrycia składników przyczyniających się do kształtowania danego przedmiotu lub zjawiska.

Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa to zespół czynności badawczych dotyczących wyników rzeczowych i finansowych w tej działalności, stanu ekonomicznego i pozycji na rynku oraz organizacji procesów i metod działania.

Celem analizy ekonomicznej jest przygotowanie odpowiednich informacji stanowiących podstawę do podejmowania decyzji gospodarczych. Analiza ekonomiczna zapoznaje z występującymi faktami i zjawiskami oraz ustala przyczyny tych zjawisk. Służy także do oceny skutków działalności ekonomicznej (efekty).

Analiza ekonomiczna obejmuje wszystkie zjawiska gospodarcze w obrębie przedsiębiorstwa i w jego otoczeniu, a ich badania polegają na:

- podziale zjawisk na elementy składowe,

- określeniu zależności przyczynowo-skutkowych między badanymi elementami

- wyprowadzenie wniosków uogólniających.

Rodzaje analizy ekonomicznej:

1. Z punktu widzenia przedmiotowego:

a) analiza makroekonomiczna – obejmuje badania: ocenę wielkości ekonomicznych zagregowanych, a więc ujmowanych dla całej gospodarki narodowej, np. PKB i pochodne, stopa bezrobocia, inflacja, saldo na rachunku obrotów handlowych. Analiza ta może przynieść wiele informacji przydatnych przedsiębiorstwu tj. ogólne trendy wzrostu, poziom niektórych wskaźników (np. stopy zwrotu), co pozwala stawiać hipotezy dotyczące rozwoju kraju i konsumpcji grupy produktów z kręgu zainteresowania przedsiębiorstwa.

b) analiza mikroekonomiczna – dotyczy badania i oceny działalności takich podmiotów gospodarczych jak przedsiębiorstwo, gospodarstwo domowe, czy pojedyncze osoby fizyczne. Analizy problemowe dotyczą produktów wydajności pracy, kosztów, obrotowości aktywów i tym podobne.

c) analiza finansowa – zajmuje się głównie wielkościami ekonomicznymi w ujęciu pieniężnym. Obejmuje ono głownie stan finansowy przedsiębiorstwa ustalony na określony moment – dzień (statyczne ujęcie). Wyniki finansowe przedsiębiorstwa ustalane narastająco za pewien okres (dynamiczne ujęcie)

d) analiza techniczno-ekonomiczna – jest oparta na badaniu wielkości ekonomicznych w wyrażeniu rzeczowym i osobowym i koncentruje się na ocenie poszczególnych odcinków działalności gospodarczej przedsiębiorstwa.

2. Przeznaczenie analiz:

a) analiza zewnętrzna – przeprowadzana jest z reguły przez banki, inwestorów, dostawców, media, itp. W oparciu o publikowane sprawozdania finansowe, przy wykorzystaniu ogólnych informacji o branży i występującej tam koniunkturze. Zakres informacyjny jest tu ograniczony do wymienionych sprawozdań i może nie pozwalać na pełną ocenę firmy. Do analizy zewnętrznej wykorzystywana jest zazwyczaj analiza wskaźnikowa, rentowności, płynności, zaburzeń.

b) analiza wewnętrzna – przeprowadzana przez samo przedsiębiorstwo dla potrzeb bieżącego-strategicznego zarządzania. Opiera się ona nie tylko na sprawozdawczości finansowej, ale również na szczegółowych danych ewidencji księgowej (księgowość zarządcza, rachunek kosztów, statystyki zakładowej i planach). Analiza wewnętrzna ma na celu uogólnienie informacji, poszukiwanie prawdziwego obrazu firmy, ocenę informacji, podjęcie decyzji wynikających z analizy.

3. Czas, którego dotyczą analizy:

a) analiza retrospektywna (historyczna) – zawiera ocenę wyników działań podejmowanych w przeszłości, tworząc tym samym podstawy dla zamierzeń bieżących i przyszłych.

b) analiza bieżąca – to systematyczna ocena przebiegu podejmowanych zadań. Jej bezpośrednim celem jest wykrywanie negatywnych skutków zdarzeń gospodarczych i zakłóceń w realizacji zadań w takim czasie, aby było jeszcze możliwe dokonanie niezbędnych korekt.

c) analiza prospektywna – obejmuje ustalenia i ocenę różnych wariantów rozwiązań przed podjęciem decyzji, przy równoczesnym zastosowaniu rachunku ekonomicznego. Jest ona wykorzystywana do przygotowywania planów gospodarczych, zatem służy wytyczeniu celów i określeniu środków ich realizacji.

4. Zastosowane metody badawcze

a) analiza funkcjonalna – polega na badaniu oddzielnych zjawisk występujących w działalności przedsiębiorstwa, przez osoby lub komórki organizacyjne funkcjonalnie odpowiedzialne za kształtowanie się i rozwój tych zjawisk. Analizę taką przeprowadza wiele osób, co skraca czas jej wykonania, ale powoduje również zatarcie wzajemnych oddziaływań i związków występujących pomiędzy poszczególnymi zjawiskami.

b) analiza kompleksowa – przeprowadza się z punktu widzenia powiązań i zależności przyczynowo-skutkowych występujących między zjawiskami gospodarczymi. Dzięki kompleksowemu ujęciu zdarzeń gospodarczych ma ona większą wartość gospodarczą niż analiza funkcjonalna.

c) analiza decyzyjna – sprowadza się do badań wycinkowych grupujących zjawiska gospodarcze wokół zamierzonej lub zrealizowanej decyzji. Służy ona do oceny i weryfikacji ustaleń przyjętych w przeszłości oraz umożliwia racjonalne podejmowanie decyzji dotyczących bieżącego i przeszłego okresu. Wymaga ona umiejętności kojarzenia zjawisk technicznych, organizacyjnych, społecznych i gospodarczych oraz znajomości nowoczesnych technik obliczeniowych.

5. Ze względu na szczegółowość opracowania

a) analiza ogólna – obejmuje całokształt działalności przedsiębiorstwa, oparta jest na wysokiej grupie odpowiednio dobranych wskaźników syntetycznych. Jest ona przydatna głównie do oceny działalności gospodarczej (diagnozy). Natomiast brak w niej badań wzajemnej zależności. Mała zatem jest jej wartość w procesie podejmowania decyzji.

b) analiza szczegółowa – polega na badaniu określonego odcinka działalności względnie określonego problemu w sposób szczegółowy, oparty na szerokim zakresie informacji i wskaźników umożliwiających uchwycenie zależności przyczynowo-skutkowych między badanymi zjawiskami. Jest pracochłonna, lecz w wielu przypadkach stanowi podstawę działań naprawczych przedsiębiorstwa.

Rodzaje metod analizy ekonomicznej

1. Ze względu na etap analizy:

a) analiza wstępna (porównawcza)

b) analiza pogłębiona (przyczynowa)

2. Ze względu na kierunek badań

a) analiza dedukcyjna

b) analiza indukcyjna

3. Ze względu na rodzaj analizowanych danych

a) metody jakościowe

b) metody ilościowe

* metody deterministyczne

* metody stochastyczne

- metody taksonomiczne

- metody dyskryminacyjne

- metody statystyczne

- metody ekonometryczne

Etapy badań analitycznych:

1. Dokonanie wyboru obiektu badań i celu badań.

2. Opracowanie kryterium oceny badanego zjawiska lub okresu.

3. Określenie miary odniesienia do wyliczanych parametrów zjawiska lub procesu.

4. Dobór i weryfikacja danych źródłowych.

5. Określenie odchyleń stanów rzeczywistych od postulowanych (analiza porównawcza).

6. Ustalenie przyczyn odchyleń oraz ich wpływu na efekty działania.

7. Sformułowanie hipotez i opracowanie modeli.

8. Postawienie diagnozy ekonomicznej.

9. Opracowanie wniosków i decyzji racjonalizujących.

10. Prezentacja wyników badań.

Środki trwałe – rzeczowe składniki majątku trwałego, których okres ekonomicznej użyteczności jest dłuższy niż rok, a ponadto muszą być kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki gospodarczej.

Środki trwałe stanowią podstawowy składnik majątku trwałego i w sposób decydujący wpływają na rozmiary i jakość produkcji, kształtują warunki pracy i jej efekty.

Cechą charakterystyczną środków trwałych jest rzeczowe i wartościowe uczestnictwo w wielu cyklach produkcyjnych, bez widocznej zmiany swojej pierwotnej postaci oraz przenoszenie swojej wartości na nowo wytworzone wyroby.

Cel analizy środków trwałych:

Głównym celem jest ocena efektywności gospodarowania tym składnikiem majątkowym i jego wpływ na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa.

Klasyfikacja środków trwałych:

1. Funkcje pełnione w procesie produkcyjnym:

- środki trwałe produkcyjne

- środki trwałe nieprodukcyjne

2. Uczestnictwo w procesie produkcyjnym

- śt bezpośrednio produkcyjne

- śt pośrednio produkcyjne

3. Stopień gotowości produkcyjnej

- zainstalowane (gotowe do pracy)

- niezainstalowane (nie gotowe do pracy)

4. Stopień wykorzystania

- śt czynne

- śt czasowo nieczynne

- śt trwale nieczynne

5. Forma prawna – tytuł posiadania

- własne

- obce

Etapy analizy środków trwałych:

1. Analiza stanu i produktywności środków trwałych. Analizę ogólnego stanu majątku trwałego przeprowadza się na podstawie oceny odpowiednich pozycji w bilansie przedsiębiorstwa. Do tego celu wykorzystuje się analizę porównawczą wartości majątku w kolejnych okresach historycznych. Ustala się w ten sposób dynamikę zmian oraz trend.

2. Analiza produktywności – ocena efektywności środków trwałych z punktu widzenia porównania efektów do nakładów.

* Ogólny wskaźnik efektywności = efekty ekonomiczne / nakłady

* Globalny wskaźnik produktywności środka trwałego – informuje o efektywności wszystkich śt w przedsiębiorstwie

WPG = wartość produkcji / średnia wartość ogółu śt

* Ogólny wskaźnik produktywności śt charakteryzuje efektywność śt produkcyjnych

WPOG = wartość produkcji / średnia wartość produkcji śt

* Cząstkowy wskaźnik produktywności obrazuje efektywność grupy śt, która stanowi właściwe wyposażenie techniczne (śt bezpośrednio produkcyjne)

WCZ = wartość produkcji / wartość śt bezpośrednio produkcyjnych

* Wskaźnik produktywności przyrostowych

WPP = przyrost produkcji / przyrost wartości śt

3. Analiza struktury majątku trwałego i zmian jego składników

Struktura środków trwałych jest uzależniona od następujących czynników:

- rodzaj działalności przedsiębiorstwa

- wielkość przedsiębiorstwa

- stosowna technologia wytwarzania

- poziom konkurencji

- rodzaj produkowanych wyrobów i świadczonych usług

- sytuacja finansowa przedsiębiorstwa

* Wskaźnik likwidacji środków trwałych- informuje o tempie wycofywania z eksploatacji zużytych lub starych obiektów

Wl = wartość brutto środków trwałych zlikwidowanych / wartość brutto środków trwałych na początku roku * 100 % (całość)

* wskaźnik odnowienia - charakteryzuje zmiany jakościowe jakie zachodzą w majątku trwałym pod wpływem działalności inwestycyjnej

WO = wartość brutto środków trwałych uzyskanych z inwestycji / wartość brutto środków trwałych na początku roku * 100 % (całość)

* wskaźnik umorzenia środków trwałych pozwala ocenić zużycie środków trwałych na podstawie porównania ich umorzenia z wartością początkową

Wu = wartość środków trwałych umorzonych na koniec danego okresu / wartość środków trwałych na koniec okresów * 100 % (całość)

* Wskaźnik reprodukcji 1 = wartość środków trwałych z inwestycji + koszty remontów kapitalnych / amortyzacja * 100 %

* wskaźnik reprodukcji 2 = wartość brutto środków trwałych z inwestycji / wartość brutto środków trwałych zlikwidowanych

4. Analiza postępu technicznego:

* Wskaźnik technicznego uzbrojenia pracy - pokazuje jaka wartość środków trwałych przypada na jednostkę pracy żywej.

WTUP = wartość środków trwałych / zasób pracy żywej

* wskaźnik energetyczne uzbrojenie pracy = moc zainstalowanych urządzeń lub zużycie energii / nakłady pracy żywej

* wskaźnik automatyzacji = suma czasu robót z cyklem automatycznym / suma czasu wszystkich wyrobów * 100 % (całość)

5. Analiza wykorzystania produkcyjnych środków trwałych:

* wskaźnik gotowości produkcyjnej środków trwałych = przeciętna liczba maszyn zainstalowanych / przeciętna liczba maszyn posiadanych * 100 % (całość)

* wskaźnik sprawności produkcyjnej środków trwałych = liczba maszyn czynnych /liczba maszyn posiadanych * 100 % (całość)

* wskaźnik zaangażowania produkcyjnego środków trwałych = przeciętna liczba maszyn czynnych na najliczniejszej zmianie/ przeciętna liczba maszyn zainstalowanych * 100 % (całość)

Sposoby wykorzystania produkcyjnych środków trwałych:

* metoda intensywnego wykorzystania środków trwałych - polega na zwiększaniu produkcji środków trwałych w jednostce czasu ich pracy, czyli wzroście wydajności. Czynnikami umożliwiającymi zwiększania intensywnego wykorzystania są:

- modyfikacja parametrów funkcjonowania maszyn i urządzeń,

- zmiany w zakresie budowy maszyn,

- eliminowanie braków materiałowych.

* wskaźnik intensywnego wykorzystania środków trwałych = rzeczywista wydajność pracy maszyn / potencjalna wydajność pracy maszyn * 100 % (całość)

* metoda ekstensywnego wykorzystania środków trwałych – polega na wydłużaniu czasu ich uczestnictwa w procesie wytwórczym. Pełniejsze ekstensywne wykorzystanie parku maszynowego polega na skracaniu produkcyjnych i uzasadnionych przerw w pracy, a przede wszystkim na likwidacji przestojów niepożądanych. Przestoje niepożądane powstają z przyczyn organizacyjno-technicznych tj.:

- niska dyscyplina pracy,

- braki materiałowe,

- wstrzymanie dostaw energii,

- przeglądy konserwacji remontów,

- nieterminowe dostawy półproduktów surowców, materiałów,

- awarie, uszkodzenia maszyn i nieplanowane remonty,

- absencja pracowników,

- brak zleceń produkcyjnych

* wskaźnik ekstensywnego wykorzystania środków trwałych = liczba godzin rzeczywiście przepracowanych przez maszyny/ nominalny czas pracy maszyn * 100 % (całość)

* wskaźnik zintegrowanego wykorzystania środków trwałych - wskaźnik ten określa wypadkowy skutek stosowania podejścia ekstensywnego i intensywnego. Jego maksymalny poziom może wynosić 100 co oznacza maksymalne wykorzystanie parku maszynowego (brak rezerw produkcyjnych)

* WZWŚT = wskaźnik intensywny * wskaźnik ekstensywny / 100

* wskaźnik przestoju = łączny czas przestoju / nominalny czas pracy maszyn * 100 % (całość)

Przyczyny przestojów:
- przeglądy, konserwacje i remonty
- nieterminowe lub niekompletne dostawy półproduktów, materiałów itp.
- awarie, uszkodzenia maszyn i nieplanowane remonty
- zakłócenia w organizacji procesu produkcyjnego
- absencja pracowników
- brak zleceń produkcyjnych

6. Analiza wpływu gospodarowania środkami trwałymi na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa
* wskaźnik pokrycia przyrostu produkcji przyrostem środków trwałych

= przyrost procentowy wielkości produkcji/ przyrost procentowy środków trwałych
Określa o ile procent wzrosła produkcja jeżeli środki trwałe zmieniły się o jednostkę (o jeden procent)

* rentowność środków trwałych
= (wynik finansowy / koszty eksploatacji środków trwałych) * 100%
= (wynik finansowy / wartość środków trwałych) * 100%·Rentowność to odmiana wskaźnika efektywności, w której efekty ujęte są jako wynik finansowy. Z tego powodu rentowność ma charakter wskaźnika syntetycznego (na jej poziom ma wpływ szereg zmiennych)

Pierwsza odmiana wskaźnika jest to efektywność kosztowa. Przy czym koszty eksploatacyjne mają w dominującej części charakter stały

* maksymalne rezerwy wzrostu produkcji tkwiące w środkach trwałych
= (wielkość produkcji / wskaźnik integralny) * (100- wskaźnik integralny)

Nierówność optymalizacyjna
Przyrost zatrudnienia < przyrost środków trwałych < przyrost produkcji < przyrost wyniku finansowego

Wyższa dynamika zmian środków trwałych od zatrudnienia jest rezultatem postępu technicznego w wyniku, którego następuje zastępowanie pracy żywej przez pracę uprzedmiotowioną. Dokonuje się to w taki sposób, aby przyczynić się do szybszego wzrostu produkcji. Wyższa dynamika produkcji w stosunku do wzrostu środków trwałych wynika z postępu organizacyjnego, którego efektem jest wzrost produktywności środków trwałych. Wyższa dynamika wyniku finansowego w stosunku do produkcji stanowi efekt korzyści skali uzyskiwanych dzięki obniżeniu jednostkowych kosztów produkcji.

Zasoby pracy żywej i jej wydajność

Celem analizy zasobów pracy żywej jest ocena efektywności gospodarowania zasobami pracy i ich wpływu na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa.

Etapy analizy:
1. Analiza wielkości i struktury zatrudnienia
2. Analiza fluktuacji pracowników i przyczyn wpływających na to zjawisko
3. Analiza wydajności pracy
4. Analiza wynagrodzeń osobowych
5. Ogólna ocena gospodarowania zasobami ludzkimi

Zatrudnienie – liczba osób fizycznych wykonujących w przedsiębiorstwie za odpowiednim wynagrodzeniem pracę podporządkowaną, w wyniku której powstają dobra lub usługi zaspokajające odpłatne potrzeby klientów przedsiębiorstwa. Należy rozróżnić zatrudnienie:

- nominalne - liczba osób zatrudnionych bez względu na czas pracy,

- realne - zatrudnienie przeliczone na liczbę etatów

Analiza dynamiki i struktury zatrudnienia
Analiza ta ma na celu ustalenie zmian występujących w liczebności i strukturze załogi pracowniczej w odniesieniu do zmian produkcji, wyniku finansowego i postępu technicznego.

Analiza dynamiki polega na określeniu stopnia wzrostu lub spadku ogólnej liczby pracowników oraz ich grup i podgrup w danym okresie. Punktem odniesienia są okresy poprzednie

Analiza struktury zatrudnienia polega na ustaleniu udziału poszczególnych grup pracowników w ich ogólnej liczbie. Zmiany w strukturze mogą posiadać duże znaczenie dla kosztów zatrudnienia, dla realizacji celów operacyjnych itp.

Klasyfikacje zasobów siły roboczej w przedsiębiorstwie
1. Wg rodzajów działalności
- pracownicy grupy przemysłowej
- pracownicy grupy nieprzemysłowej
2. Wg charakteru czynności wykonywanych przez pracowników
- pracownicy na stanowiskach produkcyjnych
* bezpośrednio produkcyjni
* pośrednio produkcyjni
- pracownicy na stanowiskach nieprodukcyjnych
* pracownicy administracyjni i gospodarczy
* pracownicy pełniący funkcję kierowniczą
* pracownicy techniczni
3. Wg poziomu kwalifikacji zawodowych
- robotnicy wykwalifikowani
- robotnicy przyuczeni do pracy
- robotnicy niewykwalifikowani
- robotnicy kierowniczy
- specjaliści
4. Wg poziomu wykształcenia
5. Wg stażu pracy zawodowej
6. Wg płci
7. Wg wieku

Determinanty struktury zatrudnienia
- dynamika i rozwój branży w której działa przedsiębiorstwo
- nowoczesność wykorzystanych technologii wpływających na charakter prac, pracochłonność i wydajność
- dostępność kadr i poziom kosztów osobowych
- polityka państwa propagująca np. zatrudnienie lokalnej siły roboczej, osób niepełnosprawnych itp.

* Wskaźnik ogólnego potencjału wykształcenia

Wopw = ∑ liczba pracowników o danym poziomie wykształcenia * mnożnik odpowiadający danemu poziomowi wykształcenia

* Wskaźnik średniego stażu pracy

Wśsp = ∑ liczba pracowników z danej grupy stażowej * środek przedziału grupy stażowej / liczba pracowników na koniec badanego okresu

Analiza fluktuacji zatrudnienia. Celem tej analizy jest ustalenie zmian zatrudnienia i ich intensywności oraz rozpoznanie przyczyn i ujemnych skutków dla przedsiębiorstwa.

* Wskaźnik przyjęć pracowników

Wp = liczba pracowników przyjętych w danym okresie / liczba pracowników w ostatnim dniu okresu poprzedniego * 100 %

* Wskaźnik zwolnień

Wzw = liczba pracowników zwolnionych / liczba pracowników w ostatnim dniu okresu poprzedniego * 100%

* Wskaźnik niepożądanych zwolnień pracowników

Wnp = (pracownicy zwolnieni na własną prośbę + samowolnie porzucający pracę + zwolniony z winy pracownika) / (liczba pracowników w ostatnim dniu okresu)

Najważniejsze przyczyni niepożądanych zwolnień:
- niższe wynagrodzenia niż w innych przedsiębiorstwach
- niezadowalające warunki BHP
- niski poziom organizacji w pracy
- małe możliwości awansu i niskie możliwości podnoszenia kwalifikacji
- nieodpowiedni stosunki międzyludzkie (mobing)
- niski poziom świadczeń socjalnych
- naruszenie dyscypliny pracy

* Wskaźnik ogólnego ruchu pracowników = (liczba pracowników przyjętych w danym okresie + liczba zwolnionych) / liczba pracowników zatrudnionych

Analiza wydajności pracy

Wydajność pracy określa średnią wielkość lub wartość produkcji przypadającą na jednego zatrudnionego w określonym przedziale czasu, lub wielkość produkcji wykonana w jednostce czasu pracy pracownika

Cel analizy wydajności pracy: ocena efektywności wykorzystania zasobów ludzkich

* Wskaźnik wydajności pracy = wielkość produkcji w badanym okresie / nakłady pracy żywej

Determinanty wydajności pracy:
1. Czynniki techniczno-organizacyjne
- wyposażenie techniczne
- stan techniczny środków trwałych
- usprawnienia organizacyjne, które zmniejszają straty czasu
2. Czynniki ekonomiczne
- system wynagradzania pracowników (motywowanie)
3. Czynniki osobowe – określają je obiektywne możliwości wykonania pracy przez pracownika z punktu widzenia jego cech fizjologicznych, możliwości intelektualnych itp.

Gospodarowanie materiałami obejmuje zespół działań organizacyjnych, planistycznych, ewidencyjnych, kontrolnych i analitycznych związanych z regulacją i sterowaniem strumieniami i zasobami materiałowymi

Fazy gospodarowania materiałami:
1. Pozyskiwanie materiałów (zaopatrzenie materiałowe)
2. Przechowywanie materiałów (wchodzi w zakres gospodarki magazynowej)
3. Przemieszczanie fizyczne materiałów w procesie magazynowania i produkcji
4. Kontrola dopływu i użytecznego wykorzystania materiałów w procesie produkcji
5. Zagospodarowanie surowców wtórnych i odpadów

Etapy analizy gospodarowania materiałami:
1. Analiza materiałochłonności produkcji
2. Analiza zaopatrzenia materiałowego
3. Analiza zapasów materiałowych
4. Ogólna diagnoza efektywności w gospodarowaniu materiałami
5. Formułowanie wniosków i działań racjonalizujących

Ad. 1
Materiałochłonność produkcji – wyraża ilość materiału zużytego na wytworzenie jednostki wyrobu, produktu o określonych cechach użytkowych. Poziom materiałochłonności można obliczać w miernikach ilościowych i wartościowych.

* Wskaźnik materiałochłonności produkcji ilościowej = (ilość materiałów w jednostkach fizycznych zużytych w produkcji) / (wielkość produkcji jednostkach)

Materiałochłonność produkcji wartościowa = koszty materiałowe produkcji / wartość produkcji
Na wartość tego wskaźnika mają wpływ ceny materiałów.
Materiałochłonność produkcji jest odwrotnością efektywności materiałowej, tzn. im wyższa materiałochłonność tym niższa efektywność i na odwrót

* Wskaźnik produkcyjnego wykorzystania materiałów = rzeczywista materiałochłonność / norma zużycia materiału * 100%
Determinanty wpływające na zużycie materiałów:
1. Zmiany w ilości i strukturze produkcji
2. Zmiany w strukturze zużywanych materiałów
3. Zmiany w konstrukcji wyrobów
4. Zmiany cen materiałów na rynku
5. Rzeczowe zmiany zużycia materiałów poprzez lepsze opanowanie technologii wytwarzania (krzywa doświadczenia)

Ad. 2 Analiza zaopatrzenia materiałowego

Zaopatrzenie materiałowe = norma zużycia brutto * wielkość produkcji + zapas końcowy materiału – zapas początkowy
zaopatrzenie materiałowe wartościowo = zaopatrzenie materiałowe * cena
Analiza bilansu materiałowego
zapas początkowy + zaopatrzenie = zużycie materiałów + zapas końcowy
Analiza bilansu materiałowego polega na wyznaczeniu różnic pomiędzy planowanym bilansem materiałowym a bilansem wykonanym. Należy wyjaśnić wszelkie odchylenia pozycji bilansu od planu
Analiza dostaw i kooperacji
Rytmiczność dostaw (terminowość dostaw) to dostawy realizowane w planowanych terminach.

* Rytmiczność dostaw = rzeczywista liczba dni w których zużyto dany materiał / planowana liczba dni * 100%
* Kompletność dostaw - to zgodność ilości i struktury asortymentowej materiałów otrzymanych z zamówionymi

* Wskaźnik kompletności dostaw = dostawy rzeczywiste zgodne z zamówieniami / dostawa ogółem * 100%
Efektywność kooperacji
Cena płacona dostawcy < koszt własny produkcji materiału we własnym zakresie
Ustalenie przyczyn zakłóceń w zaopatrzeniu:
1. Przyczyny po stronie przedsiębiorstwa
-późne składanie zamówienia na dostawy materiałów
- niedostatecznie rozpatrzenie faktycznych możliwości dostawców
- nieprecyzyjne sformułowanie warunków dostawy
- niedostateczne egzekwowanie relacji dostawy
2. Przyczyny po stronie dostawcy
- opóźnianie celowe dostaw,

- realizacja dostaw nieodpowiadających wymaganiom ilościowym i jakościowym.

Ekonomiczne skutki zakłóceń przebiegu dostaw:

1. Koszty przestojów produkcyjnych z powodu braku materiału.

2. Kary umowne płacone za nieterminowe wykonanie planu dostaw.

3. Wyższe koszty funkcjonowania służb zaopatrzeniowych wynikające z potrzeby dokonywania dodatkowych dostaw.

4. Koszty finansowe z tytułu odsetek od kredytów, zaciągniętych na sfinansowanie nadmiernych zapasów.

5. Wzrost liczby godzin nadliczbowych przeznaczonych na odrobienie zaległości w wykonywaniu planu produkcji.

Ad 3. Analiza zapasów materiałowych

Celem tej analizy jest ocena stanu rzeczywistego zapasów, ich wielkości, struktury i kosztów utrzymania pod względem zgodności z ustaloną normą, wielkością produkcji, poziomem kosztów uzyskania przychodów itp.

W pierwszej kolejności badamy poziom odchyleń istniejących zapasów od planu lub norm (na bazie np. bilansu materiałowego)

* Wskaźnik kompletności zapasów:

Stan faktyczny zapasów w granicach normy/suma norm zapasów poszczególnych materiałów *100%

Wskaźnik określa stopień pokrycia norm zapasów przez rzeczywisty ich stan w badanym okresie

* Wskaźnik zaangażowania zapasów w produkcji (zapasochłonność)

Średni stan zapasów materiałowych/wartość produkcji

Określa udział zapasów materiałowych w jednostce produkcji wytworzonej. Jest to wskaźnik odwrotny w stosunku do efektywności (im wyższa zapasochłonność tym niższa efektywność produkcji).]

* Wskaźnik obrotowości zapasowości

Roczne nakłady materiałowe (koszty) / średni stan zapasów materiałowych

Określa nam ile razy średnio w ciągu roku następuje wymiana zapasów materiałowych

Działalność produkcyjna w przedsiębiorstwie

Głównym celem analizy produkcji w przedsiębiorstwie jest ocena wpływu efektywności poszczególnych rodzajów produkcji na wyniki finansowe.

Etapy analizy produkcji

1. Analiza wykonania planu produkcji w różnych miernikach oraz analiza rytmiczności produkcji.

2. Analiza struktury asortymentowej produkcji.

3. Analiza jakości produkcji

4. Ogólna ocena zmian w działalności produkcyjnej.

Produkcja jest odzwierciedleniem efektów pracy przedsiębiorstwa. Zostaje ona przekształcona w efekt finansowy w momencie jej sprzedaży.

Produkcja wytworzona → produkcja sprzedana

Produkcję można ująć w rozmaitych miernikach, takich jak:

∆Mierniki naturalne - wyrażają rzeczowe efekty pracy przedsiębiorstwa w jednostkach fizycznych

∆ Mierniki umowne - umożliwiają przeliczanie produkcji różnorodnej w ramach grup asortymentowych na określony produkt lub produkt umowny. Podstawą przeliczenia jest najczęściej określona cecha użytkowa, rodzaj surowca lub podobny proces technologiczny.

∆ Mierniki pracochłonności – określają czas pracy potrzebny do wykonania określonej ilości wyrobu. Jednostkami pracochłonności mogą być zarówno obowiązujące normy pracy jak i pracochłonności rzeczywista.

∆ Mierniki wartościowe

* produkcja towarowa to produkcja przeznaczona do sprzedaży na rynku

PT = wartość wyrobów gotowych + wartość sprzedanych półwyrobów i części + wartość świadczonych usług

* produkcja globalna = to produkcja całościowa. Wszystko to co przedsiębiorstwo wytworzyło w danym okresie.

PG = produkcja towarowa +/- przyrost wielkości zapasów produkcji w toku, zapasów, półwyrobów i części własnej produkcji oraz zapasów, przyrządów i materiałów pomocniczych własnej produkcji przeznaczonych do użytku wewnętrznego

* produkcja czysta

PCZ = produkcja globalna – koszty materialne energii, paliw, surowców, materiałów nabytych od zewnętrznych dostawców

Analiza rytmiczności produkcji

Rytmiczność produkcji (rytmiczna realizacja produkcji) – oznacza stan, w którym w równych odstępach czasu uzyskuje się ta samą lub zbliżoną wielkość produkcji. Dotyczy produkcji masowej, automatycznej, wielkoseryjnej. Rytmiczność jest to cecha produkcji wymownej jako strumień produkcyjny. Rytmiczna realizacja produkcji jest bardzo korzystna dla przedsiębiorstwa, ponieważ porządkuje jego działalność, ogranicza napięcie produkcyjne, nie powoduje nadmiernego zaangażowania w zużycie czynników produkcji, a tym samym korzystnie wpływają na poziom kosztów. Warunek rytmicznej produkcji jest konieczny do optymalizacji kosztów logistycznych w tym zapasów i transportu, optymalizacji dostaw materiałowych oraz podnoszenia efektywności produkcji. Dzięki wysokiej rytmiczności firma jest zdolna do podpisywani i wykonywania wieloletnich kontraktów handlowych.

* Wskaźnik rytmiczności produkcji = produkcja wykonana w danym okresie / liczba podokresów danego okresu * wielkość produkcji w podokresie w którym była ona najwyższa

Wskaźnik ten wynosi 1 przy pełnej rytmiczności. Każde naruszenie równowagi powoduje spadek tego wskaźnika poniżej 1

Ocena przyczyn spadku rytmiczności odbywa się przy wykorzystaniu metod deterministycznych, np. metoda kolejnych podstawień

Czynniki wpływające na rytmiczność:

- sprawne planowanie i organizowanie produkcji

- sprawne działanie Komorek pomocniczych zapewniające bezawaryjną pracę maszyn i urządzeń

- zaangażowania całej załogi w realizacje zadań produkcyjnych

- wysoka jakość dokumentacji technicznej

- niezawodnej funkcjonowanie systemu obiegu informacji

- terminowe i kompletne (rytmiczne) dostawy materiałów, surowców i energii.

Ujemne skutki braku rytmiczności

- niepełne wykorzystanie maszyn i urządzeń w jednych okresach, nadmierne przeciążenie innych

- pogorszenie warunków pracy oraz stopnia BHP

- wzrost liczby godzin nadliczbowych

- pogorszenie jakości produkcji

- zakłócenia w pracy przedsiębiorstw logistycznych i handlowych

- nierównomiernie osiąganie przychodów ze sprzedaży, powodujące nierównomierne postawanie zysku

Analiza struktury asortymentowej

Struktura asortymentowa zależy od możliwości technicznych, materiałowych i osobowych przed oraz od zapotrzebowania odbiorców.

Asortyment to zestaw produktów i usług oferowanych przez przedsiębiorstwo na rynku.

Analiza obejmuje:

- analizę wykonania planu asortymentowego produkcji

- ustalenie przyczyn niewykonania planu produkcji pod względem asortymentowym

* Wskaźnik asortymentowości produkcji = wartość produkcji zaliczona do planu asortymentowego / wartość produkcji planowanej

Wskaźnik określa stopień wykonania planu asortymentowego pod względem wartościowym

*Wskaźnik równomierności wykonania planu asortymentowego = wartość produkcji zaliczonej do asortymentu z zachowaniem planowanej struktury / produkcja wytworzona * 100%

Określa stopień wykonania struktury planu asortymentowego

Wskaźniki te osiągają 100% przy pełnej realizacji planu asortymentowego.

1.Udział produkcji ponadplanowej w produkcji wykonanej = produkcja ponadplanowa / produkcja wykonana

2. Udział produkcji niewykonanej = produkcja niewykonana / produkcja wykonana

3. Udział produkcji pozaplanowej = produkcja pozaplanowa / produkcja wykonana

Czynniki wpływające na niewykonanie planu nie asortymentowego produkcji

a) Zewnętrzne

- zmiana zapotrzebowania na określone wyroby gotowe

- nieterminowa realizacja remontów środków trwałych i inwestycji realizowanych przez podmioty zewnętrzne

- brak możliwych lub zakłócenia dostaw odpowiednich surowców lub materiałów

b) Wewnętrzne

- zmiana w zakresie wielkości i struktury środków trwałych

- zmiany w technologii produkcji

- zmiany w rentowności poszczególnych wyrobów