25.04.2013
1) „Wierne serce”, „Potrójne lustro” reż. J. Epstein
Wierne serce (Coeur fidèle) 1923
reżyseria: Jean Epstein
wykonawcy: Gina Manès, Léon Mathot, Edmond Van Daële
czas projekcji: 58 min.
"Wierne serce" w okresie premiery było dużą sensacją artystyczną i do dziś uważane jest za jeden z najlepszych filmów Jeana Epsteina. Utwór odznaczał się wyjątkową dojrzałością, oryginalnością i formalną precyzją pomimo młodego wieku reżysera (26 lat).
Fabuła opierała się na wątku rywalizacji uczciwego proletariusza i pospolitego rzezimieszka o dziewczynę z portowej knajpki. Była bliską ludowej balladzie opowieścią o miłości, zdradzie i zazdrości.
Film wpisuje się w poszukiwania i dążenia impresjonistów. Wyraźnie nad prostą fabułą dominuje obraz. W przemiennej narracji – obiektywnej i subiektywnej – reżyser stara się zbudować intensywną atmosferę i ukazać wewnętrzne przeżycia bohaterów. Uważał za swój obowiązek twórcy i filmowca oddać ekran w niewolę snom, nastrojom i marzeniom – pisał profesor J. Toeplitz.
Typowe dla impresjonistów są tu sylwetki bohaterów, pozostających na uboczu spraw społecznych, żyjących swoimi namiętnościami i dramatami, jak i poetycka wizja nadmorskiego miasta z jego mieszkańcami, ulicami i barami portowej dzielnicy. Lecz właśnie w tym ostatnim dzieło Epsteina okazało się, w stosunku do innych utworów, odrębnym i zgoła rewelacyjnym. Tak ujął to znawca kina francuskiego J. Płażewski: Niezaprzeczalną wartością filmu stał się jego sugestywny nastrój, utkany nie z oderwanych symboli, tylko realistycznych akcesoriów.
Oglądamy więc autentyczną Marsylię z jej Starym Portem, wkraczamy w zaułki, słuchamy prawdziwych ulicznych piosenkarzy, wchodzimy w rzeczywisty tłum w wesołym miasteczku. Znakomita, pełna zaobserwowanych szczegółów scena jarmarcznej zabawy w lunaparku – a właściwie oddzielona etiuda – jest popisem formalnej wirtuozerii. Utrzymana w gorączkowym rytmie, ze zdjęciami z wirującej karuzeli pokazuje ówczesną fascynację samym zjawiskiem ruchu.
Epstein, co też było charakterystyczne dla impresjonistów, posiadał wielką świadomość formy. Pracował nad środkami ekspresji i korzystał ze zdobyczy innych. W rezultacie film stał się, choć pełnym równowagi, ich swoistym przeglądem. Grają więc tu między innymi wielkie zbliżenia, zdjęcia zamglone, nakładane, zwolnione i przyśpieszone...
Poziom artystyczny "Wiernego serca", kontynuowany wkrótce przez znakomity "Upadek domu Usherów", zapewnił reżyserowi trwałe miejsce wśród wybitnych twórców kina francuskiego.
Serial kinowy – forma przejściowa między filmem dwu, trzy szpulowym, a pełnometrażowym filmem akcji.
Seriale kinowe lat 10-tych i 20-stych w kinie niemym wyróżnia dość wysoki poziom artystyczny.
Seriale:
„Fantomas” adaptacja bestsellerowych powieści
„Wampiry” serial sensacyjny
„Judex” o tajemniczym mścicielu
Seriale – znaki rozpoznawcze kina francuskiego I wojny światowej
Wytwórnia Common ta (?) (Komąta) (nie mogłam znaleźć w necie nic..)
Pierwsza kobieta pracująca przy realizacji filmu
Leon Spebet „Paryskie dziecko” o porwaniu dziewczynki
Seriale kinowe oprócz Stanów i Francji powstawały też w Rosji i Niemczech:
„Homakulus” Kracauer - Niemcy
„Władczyni Swiata” Joe May – Niemcy
W związku sowieckim:
„Miss Mend” z lat 20-tych – propagandowy serial (Borys Barnet)
Kino francuskie:
Bracia Pathe w latach 20-tych przestawili się na seriale i na dystrybucję (na francuskim rynku gwiazdami stali się aktorzy amerykańscy)
Koniec dekady lat 20-tych jest duża przepaść zrealizowanych filmów’
Nie powstała, żadna wielka wytwórnia we Francji;
Zasada małych firm, najczęściej spółek rodzinnych, które realizowały 2, 3 filmy i upadały.
Pod koniec lat 20-tych Francuzi chcą podbić rynek światowy
Filmy francuskie lat 20-tych nie są realizowane w atelier
Rozgrywają się głównie w plenerze, dzięki czemu wydają się świeże;
Produkcja: dominuja seriale, trwa to przez lata 20-te
W serialach konserwuje się gatunek płaszcza i szpady (np. Trzej Muszkieterowie)
Ciekawa postacia jest rezyser Rene Clair, poczatkowo związany z awangardą (dadaistyczny „Antrakt”), później fabularne z podźwiękiem komedii „Paryż śpi” 1923 ( uśpienie miasta przez uczonego maniaka); od stop klatki przez upozorowania bohaterow. Film atrakcyjny formalnie
„Moulin Rouge”, „Dwóch Niesmialych”, „Kapelusz słomkowy”
Ważna postacią w kinie francuskim jest Max Linder, aktor i reżyser; odpowiednik twórców amerykańskiej burleski; jego reżyseria: „Siedem lat nieszczęść”1921, „Bądź moją żoną”1921, „Trzej Muszkieterowie”1922, „Król Cyrku” 1924(inaczej „Błazen z miłości”, po klęsce tego filmu popełnia samobójstwo)
IMPRESJONIZM FRANCUSKI 1918-1929
Należy do trzech zasadniczych nurtów kina artystycznego w kinie niemym
Abel Gance (twórca pierwszgo filmu impresjonistycznego) „10 symfonia”1918 (Dramatyczna historia kobiety, która wychodzi za mąż, ale nie może uwolnić się od przeszłości. Jej mąż, wybitny kompozytor, cierpi z tego powodu. Ta sytuacja staje się jednak dla niego bodźcem tworzenia dzieła na miarę dokonań Ludwika van Beethovena)
„Oskarżam”, „Koło udręki”
Jean Epstein, reżyser, pojawia się często temat wody.
„Piękna Niwernianka”1924,
„Wierne serce” 1923, (film przełomowy)
„6,5 razy 11” 1927,
„Potrójne lustro” 1927 (należy do tańszych filmów impresjonizmu)
‘Upadek domu Usherów” 1928
„Finisterre” ostatni film impejonizmu (tak się przyjmuje)
Marcel L’herbier, reżyser
„Rose-France” 1918
„Karnawał Prawdy” 1920
„Człowiek otwarty w przestrzeni” 1920
„Don Juan i Faust” 1922
„Nieludzka” 1924
„Świętej Pamięci Mathias Pascal” 1926 najlepszy jego film
„Pieniądz” 1929 zamykający impresjonizm francuski
Germaine Dulac, reżyserka, pracowała, później próbowała sił w kinie awangardowym; jej najsłynniejszy film „Muszelka i Pastor” z 1927 roku
Impresjonizm:
Kino na ogół pełnometrażowe, wysokobudżetowe, jeden z nurtów kina artystycznego
Awangardowe:
Kino robione poza instytucją kinematografii
Awangarda jest jedna i IMPRSJONIZM DO NIEJ NIE NALEŻY!
„Uśmiechnięta pani Beudet” 1922 – nieszczęśliwa w małżeństwie kobieta ma artystyczną duszę, a męża kupca
Krytyk Louis Delluc – jego pisma przyczyniły się do teoretycznej świadomości kina impresjonistycznego
4 jego filmy:
„Cisza” 1921
„Gorączka” 1921
„Kobieta z nikąd” 1922
„Powódź” 1924
POSTACIE ZWIĄZANE Z ROSYJSKĄ EMIGRACJĄ:
Wytwórnia Let Moriewc (?) przekształciła się we Francji w wytwórnię Albatros
Dimitri Christanowa/Kersanowa (?)
Aleksander Bełchow (?)
Iwan…
Nadia Sibińska (?)
„Gorejący stos” 1923
„Ironia przeznaczenia” 1924
Jean Renoir – nie był związany z żadną wytwórnią, ale był tak zamożny, że mógł krecić filmy.
Filmy z lat 20-stych:
Panna wodna” (La fille de l’eau) 1924
reżyseria: Jean Renoir
wykonawcy: Catherine Hessling, Pierre Champagne, Pierre Philippe
czas projekcji: 60 min.
Panna wodna była pierwszym utworem Jeana Renoira, przyszłego wielkiego twórcy filmu francuskiego, syna malarza impresjonisty Auguste’a. Jean początkowo poszedł w ślady ojca, zajął się artystyczną ceramiką i ożenił z jego ostatnią modelką, Dédée. Oboje młodzi ulegli fascynacji kinem. W konsekwencji Jean, przekonany o fotogeniczności urody i gwiazdorskich predyspozycjach żony, postanowił wprowadzić ją na ekran. Wspólnie wybrali jej filmowy pseudonim Catherine Hessling. Wkrótce młody reżyser stanął za kamerą ...
Opowieść zawarta w debiutanckim filmie była niezbyt skomplikowana. Młodą osieroconą dziewczynę spotyka szereg nieszczęśliwych wydarzeń. Prześladowana przez niecnych ludzi ucieka do lasu, gdzie ogarnia ją fantastyczny sen. Po latach w następujący sposób skomentuje swą fabułę i określi koncepcję całości sam Renoir: „Panna wodna” była historią pozbawioną znaczenia literackiego. Lestringuez* i ja napisaliśmy ten scenariusz, aby podkreślić fotogeniczne walory Catherine Hessling. Magia lasu w Fontainebleau bardzo nam w tym pomogła. Intryga mniej się tu liczyła, była jedynie pretekstem do rozwiązań ściśle wizualnych.
Najważniejsza więc była Catherine. Reżyser eksponował jej zbliżenia i pełną płynności pantomimiczną grę całego ciała. W rezultacie na płótnie ekranu pojawiła się postać ujmująca i oryginalna. Hessling stała się fenomenem aktorskim wczesnego renoirowskiego kina i przez kilka lat kreowała w nim główne role. Istotę zjawiska jakie stanowiła tak starał się ująć G. Sadoul, monografista Renoira: zadziwiająca dziewczyna o wielkich oczach, które jeszcze bardziej podkreślał agresywny makijaż, o twarzy prowokującej lalki i ciele niedoskonałym a przecież fascynującym, jak u kobiet z niektórych obrazów impresjonistów (...), łączyła w sobie niepokojący autentyzm i zadziwiającą witalność, baśniowość i zmysłowość, była niesamowitym wcieleniem kobiecości.
Poszukiwania artystyczne Renoira w Pannie wodnej są zbliżone do doświadczeń impresjonistów. Kreuje poetycką, na poły baśniową atmosferę, pokazuje emocje i wyobrażenia bohaterki oraz eksperymentuje w obrębie fotografii (podwójna ekspozycja) i pracy kamery (zróżnicowane ustawienia).
Najlepsza i najbardziej efektowna w całym filmie jest sekwencja snu z dziewczyną galopującą w chmurach na białym koniu. Fantazyjna, z zaskakującym użyciem kamery, z ciekawymi trikami zawsze wywierała na widzach duże wrażenie.
Jean Renoir (1894-1979) należał do grona najwybitniejszych artystów francuskiej kinematografii na przestrzeni jej całej historii. W okresie kina niemego realizuje osiem filmów, z których najlepszymi, utrzymanymi w konwencji impresjonistycznej są: Panna wodna i Dziewczynka z zapałkami (według baśni Andersena). W obu wystąpiła Catherine Hessling. W latach trzydziestych zwraca się ku kinu realistycznemu, z silnym wydobyciem psychologii postaci i problematyki społecznej. To jego „złoty okres”, w którym powstaje seria znaczących dzieł, z wybitnymi Towarzyszami broni i Zasadą gry na czele.
* Przyjaciel Renoira. Wystąpił też w filmie pod pseudonimem Philippe, jako czarny charakter.
„Nana” 1925 albo 1926
„Dziewczynka z zapałkami” 1928
Jacques Feyder, piękne, pełnometrażowe filmy
„Atlantyda” 1921
„Twarze dzieci” 1925
W latach 20-tych, w połowie, każdy z twórców impresjonistycznych założył swoją wytwórnię, ale każda splajtowała pod koniec lat 20-tych
BRACIA PATHE:
„Oskarżam” Abla Gance;a
PUNKTY PRZEŁOMOWE:
„10 symfonia” 1918 – o genialnym kompozytorze; pierwszy film impresjonistyczny
1919 pojawienie się filmu „Oskarżam” A. Gance’a
Louis Delluc zakłada pismo 1920, później jeszcze dwa inne
1922 wytwórnia Albatros
„Koło udręki” 1922 i od „Wiernego serca” 1923 zmienia się stylistyka impresjonizmu (bardzo szybki, gwałtowny montaż)
1924 śmierć Louis Dulluc
1926 spółka Jeana Epsteina
1927 „Napoleon A. Gance’a (technika tryptyku, technika poliwizji)
1928 plajutuje wytwórnia Epsteina
1929 „Pieniądz” i „Finister”
TEORIA IMPRESJONIZMU:
Filmy są bardzo zróżnicowane jeśli chodzi o oszty i dokładność stylizacji
W Albatrosie powstały filmy 2, 3 szpulowe
Filmy Albatros i późnie filmy Epsteina – na mała skalę
Na dużą skalę filmy A. Gance’a
Przekonanie o kinie artystycznym, a nie komercyjnym
Sztuka ekspresji jako przedstawienie wizji artysty
Dulluc stwierdził, że kino jest syntezą sztuk; jest sztuką przestrzenna i czasową zarazem; synkretyczną i syntetyczną
Inni teoretycy traktowali kino jako medium
Kino czyste – nurt w kinie awangardy
Wszyscy teoretycy zgadzali się, że film jest przeciwieństwem teatru
Postacie grają bez przesadnej….
Aktorstwo impresjonistyczne
Fotogenia – wskazywało coś bardziej złożonego niż fotogeniczność
Zdefiniowała jakość odrózniającą kadr filmowy od fotografii
Korespondencja między bytami rzeczywistymi, a ekranowymi
Rozwiązania ostentacyjne
Obsesja rytmu wizualnego
Na bazie prymitywnej fabuły można było zrobić film wybitny