SKÓRA

Jest powłoką naszego organizmu. Jej powierzchnia zależna jest od wieku, wzrostu i budowy ciała. U dorosłego człowieka wynosi 1,5- 2,0 m ²( ponad 100 razy mniejsza od płuc).,grubość 1,5-5 mm. Wytwarza gruczoły włosy, paznokcie. Pełni też funkcję magazynującą: gromadzi zapasy wody, krwi, soli mineralnych, witamin lub prowitamin, głównie A i D.

Zawiera mnóstwo receptorów, które odbierają bodźce ze środowiska zewnętrznego do naszego organizmu. Pozwala to na wykonywanie różnych reakcji odruchowych i prowadzi do właściwego czucia. Stanowi barierę między środowiskiem wewnętrznym a zewnętrznym. Zapobiega nadmiernej utracie wody przez organizm, chroni go przed wnikaniem chorobotwórczych drobnoustrojów.

Zadania skóry:

1. ochrona głębiej położonych narządów przed urazami mechanicznymi – amortyzacja (tkanka. podskórna)

2. izolacja środowiska wewnętrznego od zewnętrznego przed czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi

2. ochrona głębszych warstw przed wysychaniem -naskórek

3. ochrona przed nadmiernym promieniowaniem ultrafioletowym – melanina w naskórku

4. termoregulacja -duże znaczenie ma wydzielania potu

5. jest narządem wydalania –parowanie wody przez naskórek

6. narząd zmysłu ;wykazuje się percepcją ( odbiorem) bodźców ze środowiska zewnętrznego ( dotyk, ból, ciepło, zimno, ucisk, temperatura)

7. stanowi barierę dla drobnoustrojów chorobotwórczych.

8. udział w wydalaniu produktów przemiany materii

9. udział w syntezie witaminy D³

Składa się z 3 warstw (od zewnątrz):

• Naskórek – zbudowany z komórek nabłonka wielowarstwowego płaskiego, rogowaciejącego. Komórki, które już nie nadają się do pełnienia swojej roli ulegają złuszczeniu i zastępowane są przez nowe. Najgłębiej położone w naskórku komórki są rozrodcze. Z niej też powstają gruczoły skóry, włosy i paznokcie. Naskórek zawiera barwnik, melaninę, który chroni organizm przed ujemnym skutkiem promieniowania ultrafioletowego. Zawartość melaniny w skórze decyduje o odmianie ludzkiej: białej, żółtej i czarnej. Nierównomierne skupiska melaniny w skórze twarzą piegi. Zrogowaciałe komórki zawierają kreatynę, dzikie której skóra pod wpływem wody ulega zmacerowaniu. Naskórek chroni głębiej położone tkanki przed wysychaniem ,jest zaporą dla bakterii, trucizn.

Naskórek jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, składają­cym się z pięciu warstw. Warstwa powierzchowna jest warstwą komó­rek rogowaciejących, warstwy głębsze tworzą komórki nierogowaciejące. Naskórek ma zagłębienia, czyli bruzdy skóry, oraz wynios­łości zwane grzebieniami skóry, które tworzą linie papilarne. W najgłębszej warstwie naskórka, zwanej warstwą podstawną, znajdują się ziarenka barwnika melaniny. Ochrania ona organizm przed nadmiernym nasłonecznieniem. Naskórek dzieli się na 4 lub 5 warstw w zależności od grubości. Są to (od zewnątrz):

• warstwa rogowa, która dzieli się na warstwę zbitą i warstwę rogowaciejącą

• warstwa jasna) – tylko w miejscach gdzie skóra jest gruba – na podeszwach stóp, zwłaszcza na piętach i wewnętrznej stronie dłoni

• warstwa ziarnista warstwa kolczysta

• warstwa podstawna

• Skóra właściwa – zbudowana z tkanki łącznej, zbitej, grubości 0,5 -3 mm. Znajduje się w niej sieć naczyń krwionośnych, limfatycznych, zakończenia nerwów czuciowych. Tworzy ona wyniosłości wpuklające się w naskórek, tzw. linie papilarne. Połączona jest z narządami leżącymi głębie j(kości, powięzie) tkanką podskórną.

Skóra właściwa tworzy podłoże dla naskórka. Zbudowana jest z tkanki łącznej i elementów komórkowych. W skórze właściwej wystę­pują: gruczoły potowe i łojowe, mieszki włosowe, naczynia krwionoś­ne i limfatyczne oraz zakończenia nerwów czuciowych. Twory te ukła­dają się w dwóch warstwach: powierzchownej brodawkowatej i głębo­kiej siateczkowej.

• Warstwa podskórna – formalnie nie należy do skóry, ale jest z nią bardzo ściśle związana. Zbudowana jest z tkanki łącznej włóknistej wiotkiej, pod którą leży podściółka tłuszczowa, spełniająca rolę termoizolacyjną i służąca jako rezerwa energetyczna (wykorzystywana w czasie głodu i długotrwałego wysiłku fizycznego).

Tkanka podskórna jest zbudowana z tkanki włóknistej wiot­kiej oraz ze zmiennej liczby komórek tłuszczowych. Jest podścieliskiem dla skóry, zapewnia jej przesuwalność, a przebiegające w tej tkance tzw. troczki skóry łączą skórę właściwą z podwięziami, rozcięgnami lub okostną.

ciała.

Cechy skóry zdrowej: gładka, matowa powierzchnia, na ogół jednolita. Na opuszkach palców rąk tworzy łuki, wiry, biegnące w różnych kierunkach. Sa to linie papilarne, różne u każdego osobnika (znaczenie w daktyloskopii).U ludzi młodych jest jędrna i odporna. Elastyczność skóry utrzymywana jest dzięki wydzielinie gruczołów łojowych.

U ludzi starych następuje jej zanik(atrofia)- skóra wiotczeje, zmniejsza się jej napięcie na skutek utraty wody i zmniejszenia wydzielania gruczołów potowych i łojowych. Wszystkie jej warstwy stają się cieńsze (widoczne prześwitujące żyły).Jest mniej elastyczna, zwiększa się ilość barwnika, co daje skórze kolor szarawo żółty.

Skóra ma różną grubość i odporność. Najcieńsza jest na powiekach, średniej grubości-na tułowiu, najgrubsza –na dłoniach i podeszwach. Grubość podściółki tłuszczowej zależy od stopnia odżywiania, wieku, płci, okolic ciała.

GRUCZOŁY SKÓRY ( WYTWORY NABŁONKOWE SKÓRY)

• Gruczoły potowe – (ekrynowe) leżą w skórze właściwej, kształt cewki na końcu zwiniętej w kłębek. Występują na owłosionej i nieowłosionej części skóry(brak ich na wargach sromowych, napletku i żołędzi członka, mniej jest na powiekach, najwięcej na dłoniach i podeszwach.).Ich wydzieliną jest pot, wydzielany stale, złożony głównie z wody(98%),zawiera tez sól, mocznik, kwas moczowy, amoniak, glukozę.

Oprócz gruczołów potowych w skórze znajdują się gruczoły apokrynowe ( też cewkowatej budowy),których wydzielina jest odmienna od potu, odznacza się swoistym dla każdego osobnika zapachem, barwą. Znajdują się one w dole pachowym, otoczce brodawki sutkowej i okolicy odbytu.

• Gruczoły łojowe – leżą w skórze właściwej ,w najbliższym otoczeniu włosów , są gruczołami pęcherzykowatymi, wydzielającymi łój skórny do mieszka włosa, skąd wypływa on na powierzchnię skóry, namaszczając ją. Jest ich mniej niż gruczołów potowych, nie ma ich na podeszwach. Występują też na nieowłosionej części skóry np. czerwień wargowa, chroniąc usta przed wysychaniem.

Łój skórny zawiera kwasy tłuszczowe, cholesterol i związki woskowe. Powleka włosy nadając im miękkość. Przy jego nadmiarze –łojotok, powodujący powstanie łupieżu.

• Gruczoły sutkowe –inaczej gruczoły mlekowe, sa największymi gruczołami skóry. Są ściśle związane z narządami płciowymi żeńskimi.

Pełny rozwój osiągają tylko u kobiet, a funkcję wydzielniczą realizują w okresie karmienia(laktacji).

• Włosy-utworzone z komórek nabłonkowych, które uległy zrogowaceniu. Ich barwa zależy od rodzaju i ilości nagromadzonego barwnika(pigmentu).Pokrywają całe ciało z wyjątkiem dłoni, podeszw, żołędzi, napletka, warg sromowych.

Część włosa, która umieszczona jest wewnątrz skóry właściwej nazywa się korzeniem włosa, zakończony cebulką włosa ,a część leżąca nad powierzchnia skóry to łodyga włosa ( trzon). Do dolnej części i korzenia włosa(zwanej opuszką albo brodawką włosa) dochodzą naczynia krwionośne. Zniszczenie opuszki włosa =ginięcie włosa.

Włos leży w zagłębieniu skóry, tworzącym kanał wysłany nabłonkiem płaskim zwany mieszkiem włosa, do którego uchodzą przewody gruczołów łojowych, dochodzi też pasemko mięśni gładkich, tworzące miesień przywłosowy.

U człowieka wyróżnia się włosy długie(głowa),włosy bródki, wąsy, dołu pachowego, wzgórka łonowego, rzęsy, brwi, przedsionka nosa, przewodu słuchowego i meszek. Ze względu na kształt rozróżniamy włosy proste, faliste i kędzierzawe. Czasem tworzą 1 lub 2 dziedziczne wiry na głowie. W ciągu miesiąca włos rośnie 10 -14 mm, każdego dnia tracimy od 50 -70 włosów ,żyje 3-5lat ,po czym wypada i zastępowany jest nowym. Na głowie dorosłej osoby rośnie około 120.000 włosów. Włosy związane są z czynnością gruczołów dokrewnych(płciowych).Podczas silnych wrażeń psychicznych następuje skurcz mięśni przywłosowych co powoduje nastroszenie (jeżenie) się włosów, przy odczuciu zimna „gęsiej skórki”.

• Paznokcie –leżą na dalszych opuszkach, warstwa zrogowaciała chroni tę opuszkę. Opuszka pozbawiona paznokcia jest mniej wrażliwa na dotyk. Paznokcie palców rąk są lepiej rozwinięte niż na stopach. W stopach tylko paluch ma paznokieć w pełni rozwinięty.

Brzeg wolny - to zrogowaciała wypukła płytka paznokcia ,zakończona końcem wolnym, u nasady widoczny jest biały obłączek.

Brzeg zakryty -to korzeń paznokcia-wchodzi do zatoki paznokcia, ograniczony jest wyniosłością zwaną walem paznokcia .Pokrywa go warstewka nabłonka, tzw. obrąbek naskórkowy, którego uszkodzenie przy pielęgnacji może być przyczyną zapalenia opuszki palca (zanokcica).

Korzeń paznokcia leży na podłożu ze skóry właściwej(z niej też powstaje),zwanym macierzą, która stanowi nieustannie dzielące się komórki. Biegną w niej liczne naczynia włosowate, które prześwięcając nadają płytce barwę różową. Przy niedostatecznym natlenieniu –widoczna jest sinica.

Paznokieć rośnie około 1 mm/tydzień. Po 30 roku życia paznokcie rosną wolniej. Po usunięciu paznokieć odrasta po około 100 dniach.

Włosy i paznokcie zbudowane są głównie z martwych komórek wypełnionych twardym białkiem –kreatyną.

Utrzymywanie skóry w czystości zapewnia jej prawidłowe funkcjonowanie i ochrania ustrój przed zakażeniem. Codzienna pielęgnacja skóry ma też znaczenie estetyczne oraz wpływa na nasze samopoczucie. Aby utrzymać odpowiednią higienę, należy:

• codziennie myć całe ciało pod bieżącą wodą, szczególnie miejsca, które najsilniej się pocą i brudzą

• stosowa naprzemienne cieple i zimne natryski w celu pobudzenia ukrwienia oraz zahartowania

• unikać wszelkich uszkodzeń skóry

• unikać ucisku

• unikać środków chemicznych ,kurzów, pyłów itp.(stosowanie odzieży ochronnej)

Ogólny stan skóry (wygląd, zabarwienie, napięcie, ucieplenie, owłosienie, wykwity, grubość) jest źródłem informacji o stanie zdrowia całego ustroju. Systematyczna obserwacja skóry pozwala na wczesne wykrycie zmian chorobowych w jej obrębie. Zmiany na skórze o rożnym charakterze mogą być objawem chorób zakaźnych, alergicznych, grzybiczych, wirusowych, bakteryjnych, pasożytniczych i nowotworowych.

CZERNIAK – nowotwór złośliwy o dużej skłonności do wczesnych przerzutów oraz niewielkiej podatności na leczenie. Powodują go melanocyty, które głównie pod wpływem nadmiernego promieniowania słonecznego przekształcają się w komórki nowotworowe i zaczynają się mnożyć w niekontrolowany sposób. Czerniak najczęściej rozwija się z niegroźnych znamion barwnikowych, dlatego nie wolno ich drażnić ani eksponować na działanie promieni słonecznych. O każdej zmianie w obrębie znamion należy informować lekarza. Czerniak ma nieregularne granice i niejednolite zabarwienie, a w jego obrębie pojawiają się drobne wypukłości. Często jest też ciemniejszy od znamienia.